Ájiniyaz atíndaǵÍ NÓkis mámleketlik pedagogikalíq institutí Mektepke shekemgi tálim fakulteti

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI


ÁJINIYAZ ATÍNDAǴÍ
NÓKIS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALÍQ INSTITUTÍ
Mektepke shekemgi tálim fakulteti





Q. Ayımbetovtıń tuwılǵanına 115 jıl tolıwına baǵıshlanǵan “Milliylikti qásterlew jolında”
temasıńdǵı eslew keshesi
НӨКІС-2023



Xalıq danalıǵın terip marjanday
El atın ardaqlap ótken alımsız
Folklorımız júz tomlıq bolǵanday
Aqladıńız eldiń duzın arın siz.

Jıynap naqıl-maqal, qosıq dástanın
Toltırdıńız ǵáziynesin xalıqtıń
El kórer teńizdiń de tasqanın
Kórer jánetuwǵanın sendey alıptıń.




Usы jыlы Tashkent qalasыnda өtkerilgen karakalpak kөrkem өneri hәm әdәbiyatыnың dekadasыna baylanыslы, bul tarao‘dag‘ы miynetin bahalap, og‘an «Qarakalpakstang‘a xыzmet kөrsetken korkem oner. g‘ayratkeri» atag‘ы beriledi. Karakalpak filologiyasыnың payda bolыo‘ kүninen baslap, onың 30-50-jыllar aralыg‘ыndag‘ы rao‘ajlanыo‘ jolыna koskan miynetlerin yesapka alыp, 1958 - jыlы «Qaraqalpakstang‘a xыzmet kөrsetken ilim g‘ayretkeri» atag‘ы beriledi.1965-jыlы «Kirakalpak xalыk jыraӯ-baqsыlarы» degen temada doktorlыk dissertatsiyasыn jaklap shыg‘adы. Xam xalqыmыzdың mədeniyat tariyxыnda үlken orыn tutatug‘ыn jыraӯ-baqsыlardың өmirin, repertuarыn izertleo‘ge arnalg‘an bul miynet «Xalыq danalыg‘ы» degen at penen basыlыp shыg‘ыp, karakalpak әdebiyatыn dәo‘irlerge bөlio‘i, qaraqalpaq jыraӯ-baksы, kыssaxanlarыnыn shejire kestesin islep shыg‘ыӯы ilimiy jaңalыq sыpatыnda kabыl yetildi.
Sonday-ak, K. Ayыmbetov «Kыylы-qыylы kыlӯalar». «Jүyeli sөzler» sыyaklы yumorlыq shыg‘armalardыn avtorы




Atap aytqanda, S.Mәjitov, K.Әӯezovlar menen birgelikte «Әlipbe», «Qaraqalpaq til sabag‘ы». «Til tanыo‘ kitabы» (Tөrtkүl, 1930), B.Yeraliv penen birge «Yegedeler sao‘atы», Alыm Samay ulы menen birlikte «Yesap» (Tөrtkүl, 1929) sabaklыklarыn dүzip, baspadan shыg‘arыo‘g‘a yeristi. Jыynalg‘an ao‘ыzeki deretpelerdi sistemag‘a tүsirdi xәm olardы klassifikatsiyalap shыqtы.
Ol kөp gana folklorlыq mәdeniy miyraslardы yadыnda saklao‘ ukыbыna iye boldы. Әsirese, nakыl-makal, tolg‘ao‘, aңыz, kuldirgi sөzler, anekdotlar sүyikli janrlarы yedi.
1929-jыlы Kallы Ayыmbetov, Genjebay Ubaydullaev penen birgelikte arab imlasыnan latыn imlasыna өtio‘ boyыnsha qaraqalpaq tili orfografiyasыnың joybarыn dүzip shыqtы.
1930-jыlы Alma-Ata pedagogikalыq institutыnың әdebiy-lingvistikalыq bөlimine okыo‘ga kirdi.
Dүnya jүzi klassikleriniң shыg‘armalarыn karakalpak tiline audarmalaydы. Xalыk auzыnan jazыp alыngan «Alpamыs» xәm «Yedige» dastanlarыn 1937-jыlы Moskva kalasыnda aspiranturada oqыp jүrgen kүnlerinde baspadan shыg‘arыo‘g‘a yerisedi. Yekinshi dunya juzilik urыstыn baslanыo‘ы menen kөp jaslar katarыnda Ӯatandы korg‘ao‘g‘a katnasadы xam urыstan kelgen son jane karakalpak adebtyatыn izertleuge kirisedi. 1957-jыlы «Qarakalpaq sovet drammaturgiyasыnың tariyxыnan ocherkler» degen temada kandidatlыk dissertatsiyasыn jaklap shыg‘adы.






Ilimiy - dөretio‘shilik jolы xakkыnda
Kallы Ayыmbetov 1908-jыlы Shыmbay rayonыndag‘ы Turыm kөpirdin arka-batыs tәrepinde jaylaskan Aralbay aӯыlыnda Hazirgi… auыlыndы dүnyag‘a keldi. Ata-anasыnan yerte ayыrыlыp, aӯыr balalыk jыllarыn basыnan keshiredi xam Shыmbay kalasыnda jaylaskan internat tipindegi orыs-tuzem mektebine kabыllыnыdы. Mektepte orыs tilin үyreniӯi menen bir katarda xalыq yerteklerin, kыssalarыn xam dәstanlarыn kыzыg‘ыp okыy baslaydы. Abubakir Divaev tәrepinen jazыp alыng‘an Alpamыs», «Kыz Jibek», «Koblan» dәstanlarы menen birinshi mәrte okыp tanыsadы. Xalыq shыg‘armalarыnda orыn alg‘an o‘aqыyalar bolajak folklorshыnың qәlbinen үlken orыn nyeleydi. Orыs-tuzem mektebinin үshinshi klasыn pitkergennen keyin, 1925-jыlы Tөrtkүlde pedagogikalыk texnikumыnың tayarlыk bolimine okыo‘ga kiredi.Bul oqыo‘ ornыnda dramkrujoktың baslыg‘ы, «Taң nurы» truppasыnың suflerы, jaslar shөlkeminiң byuro ag‘zasы, «Qыzыl mugallim» qoljazba jurnalыnың xatkeri, respublikalыk siyasiy-ag‘artыo‘ bөliminde sao‘atsыzlыktы saplastыrыo‘ boyыnsha inspektor praktikant, «Yerkin Qarakalpakstan» gazetasыnыn juo‘aplы xatkeri lao‘azыmlarыn atkardы. Bul oqыo‘ ornыn pitkergennen keyin mektepler ushыn milliy tildegi tuңg‘ыsh sabaklыklardы dүzio‘ jumыslarыna belsene katnastы.

Húrmetli________________________

Sizdi _____________________________________________________________________________

Qálli Ayımbetovtıń Ómiri hám ilimiy dóreetiwshilik jolı haqqındaǵı ilimiy konferenciyaǵa mirát etemiz.

Ilimiy konferenciya baǵdarlaması

1. 
   Xalıq danalıǵı hújjetli film – 20 minyn
   
2. 
   Jaslar máseleleri hám ruwxıy aǵartıwshılıq isleri boyınsha I prorektor Q.Qodirov
   

3. 
   Q,Mámbv
   

4.Q.Jumaniyazov

5.A.Ayımbetov

Adres