Kalit so’zlar

Dual ta’limni tashkil etish
Dual tizim - talaba nazariy bilimlarni ta'lim muassasasida, amaliy ko'nikmalarni esa ish joyida oladigan o'qitish turidir.
"Dual ta'lim" o'rta kasb-hunar ta'limi sohasidagi eng mashhur jahon brendidir. Tarixan Germaniya, Avstriya va Shveytsariyada paydo bo'lgan dual ta'lim kasbiy ta'lim dasturlarini ikki tomonlama institutsional birlashtirishni o'z ichiga oladi: talabalar odatda dasturning nazariy qismini ta'lim tashkilotida, amaliy qismini esa - ish joyida, haqiqiy ishlab chiqarish jarayonida oladilar.
Dual ta'lim korxonada (tashkilotda) o'qitishning o'quv va amaliy qismini ishlab chiqishni o'z ichiga oladi.
Kasb-hunar ta'limining dual tizimi konsepsiyasi ta'lim va ishlab chiqarish jarayonlarini sintez qilish orqali mutaxassislar tayyorlashda amaliy yo'nalishni kuchaytirishga asoslangan bo'lib, bu ta'lim muassasalari bitiruvchilarining kasbiy harakatchanligi imkoniyatlarini sezilarli darajada oshiradi. Dual tizim – turli faoliyat sohalaridagi korxonalar tomonidan bozor iqtisodiyotining zamonaviy sharoitida talabga ega bo‘lgan yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash imkonini beruvchi samarali va moslashuvchan mexanizm. Hech bir ta'lim dual ta'lim kabi ishlab chiqarishga oid bilimlarni ichkaridan bera olmaydi, bu uni muvaffaqiyatli martaba yo'lida muhim qadam qiladi.
U tadbirkorlik sohasida yoshlar, ayniqsa, ayollar bandligini ta’minlash, malakali kadrlar tayyorlash va qashshoqlikni kamaytirish maqsadida tashkil etiladi.
Dastur tufayli ishlab chiqarish jarayonini bevosita korxonada (tashkilotda) o'rganishni tashkil etish rejalashtirilgan.
Dual ta’lim bir necha bosqichda joriy etilishi rejalashtirilgan:
- Qoraqalpog‘iston, Toshkent shahar va viloyatlarda o‘qitishning ushbu shakliga mos korxona va tashkilotlarni aniqlash;
- ta’lim muassasasi va korxona o‘rtasida shartnoma imzolash;
- o'rta darajadagi menejerlarga bo'lgan ehtiyojlarni aniqlash;
- kadrlar tayyorlash uchun yo'nalishni tashkil etish;
- kadrlar tayyorlash dasturlarini yaratish va ularni mehnat bozoridagi talabga muvofiq yangilash;
- dual ta'limdan o'tgan xodimlarning malakasini baholash.
Qonun loyihasi dual ta’limni tashkil etish tartibi va uning shartlarini belgilaydi.
Masalan, dual ta'lim doirasida korxonaga yuborilgan talaba Mehnat kodeksiga muvofiq rasmiy ro'yxatdan o'tkazilishi taklif qilinmoqda.
Dual ta'limni tugatgandan so'ng, talaba tashkilot bilan kelishilgan holda unda ishlashni davom ettirishi mumkin. Shu bilan birga, dual ta'limga talabalarni qabul qiluvchi tashkilot ularni ishga joylashtirishni kafolatlamaydi.
GERMANIYA Dual tizim mohiyatan ta'lim muassasasida va ishda parallel ravishda o'qitishni anglatadi. O'qitishning asosini nazariya va amaliyot o'rtasidagi munosabatlar printsipi tashkil etadi.
GERMANIYADA TA'LIM OLISHNING DUAL MODELI QUYIDAGICHA:
Ta'limning 70-80% ish joyida amalga oshiriladi;
Talaba haftada 3-4 kun korxonada va 1-2 kun kollejda o'qiydi;
O'quv rejalari: 1/3 umumiy ta'lim fanlari va 2/3 ixtisoslik fanlari;
O'qish muddati 2 yildan 3,5 yilgacha o'zgaradi;
Ta'limning asosiy xarajatlari korxona tomonidan qoplanadi.
Kasb-hunar ta'limining dual tizimining samaradorligi Ta'limning nazariy qismini takomillashtirish masalasi tug'iladi. Ishlab chiqarish mutaxassislari, muhandislar va professional ishchilar o'zlarining pedagogik mahoratini sinovdan o'tkazishlari kerak. Shunday qilib, Rossiyada kasb-hunar ta'limi tizimi yaqin kelajakda ko'plab islohotlarni boshdan kechiradi.
O‘zbekistonda yoshlarning kasblar va mutaxassisliklarni egallashga bo‘lgan qiziqishlarini qo‘llab-quvvatlash uchun keng imkoniyatlar yaratish maqsadida 2021/2022-o‘quv yilidan professional ta’lim tizimida dual ta’lim tashkil etiladi. Bu haqda 29-mart kuni Vazirlar Mahkamasining tegishli qarori qabul qilindi
Dual ta’lim ta’lim oluvchilar tomonidan zarur bilim, malaka va ko‘nikmalarni olishga qaratilgan bo‘lib, ularning nazariy qismi ta’lim tashkiloti negizida, amaliy qismi esa ta’lim oluvchining ish joyida amalga oshiriladi. Dual ta’limni tashkil etish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi.