Kar o’quvchilarning eshituv idrokini rivojlantirish ishlarini rejalashtirish reja

Labdan o’qishda imo-ishora nutqi yordami vosita sifatida faoliyat ko’rsatadi. Nutq mazmuniga mos keluvchi yuz ifoda belgilari, imo-ishoralar labdan o’qish jarayonini yengillashtiradi yoki qiyinlashtiradi. Kar bola labdan boshqa narsani o’qishda, amalda boshqasini ko’radi. Bu uning labdan o’qishni murakkablashtiradi. Labdan o’qishni o’rganish uchun bir necha usullar qo’llanilgan – statik, dinamik, substitsion va turli yordamchi vositalar.
Statik metodi asosi ting holatda lablar harakatini o’rganishdan iborat. Dinamik metoda tovushlar artikulyatsiyasi jonli nutqda o’rganiladi. Substitutsion metod tovushlarni aralashishi va almashishining variantlarini o’rganadi.
Labdan o’qish jarayonini yengillashtirish uchun yordamchi vositalar – daktilologiya, imo-ishora nutqi, tovush kuchaytirgiya apparatlar yordamidagi eshitish qoldig’i, taktil imoratsion sezgilar qo’llaniladi. eng tarqalgan va qo’lay yordamchi vosita bu yozma nutqdir. Agar o’quvchi bir necha urinishlardan so’ng so’zni labdan o’qolmasa, uni doskada yozadilar. Labdan muvoffaqiyatli o’qish uchun gapiruvchining xolati, yorug’lik, temp va xakozolar bola nutqini rivojlanishining quyidagi asosiy xususiyatlarini ko’rsatish mumkin:

1. 
   Eshitishning yo’qotish kar bola nutqiy rivojlanishi o’ziga xosligi belgilovchi asosiy omildir.
   
2. 
   Eshitishni butunlay yo’qotgan holatida kar bola nutqi nutqiy amaliyotida rivojlanmaydi. U faqat surdopedagog rahbarligida maxsus tashkil etilgan ta’lim jarayonida rivojlanadi.
   
3. 
   Kar bola nutqini rivojlanishning asosi ko’ruv harakat va taktil vibratsion sezgilardir.
   
4. 
   Kar bolada nutqiy amaliyot eshituvchi bolaga nisbatan kambag’al va cheklangandir. SHuning uchun kar bolada nutqiy muloqot tamoyiliga ko’ra nutqini rivojlantirish maxsus maktabning bosh vazifasidir.
   
5. 
   Eshituvchi bola kar bolalarga nisbatan nutqni erta egallaydi. Unda 5-6 oyligida keyin faol nutq rivojlanadi. Kar bolada bu jarayon maktabga yoki bog’chaga borgandan so’ng amalga oshadi.
   
6. 
   Kar bolada eshituvchi bolada mavjud bo’lmagan nutq shakllari imo-ishora nutqi daktilologiya, labdan o’qish kabilar shaklanadi va rivojlanib boradi.