Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Yaban Hayatı Ekolojisi ve Yönetimi Bölümü

 
73 
yumurtalarını konukçularına koymak için ince uzun yumurta koyma boruları 
(Ovipozitor) mevcuttur. Türlerin karakterleri ve biyolojileri detayda birbirinden ayrı 
ise de, aralarında önemli benzerlikler mevcuttur. 
Bu üst familyaya dahil parazit arıların ekserisinin larvaları, diğer böceklerin 
içinde ya da üzerinde yaĢarlar. DiĢiler yumurtalarını kelebeklerin, toprak arılarının 
ve örtük kanatlıların larva ve pupalarının, ender olarak ta yumurtalarının içerisine 
bırakırlar. Yumurtadan çıkan asalak larva, konukçunun vücut maddesiyle geçinir ve 
olgunlaĢtıktan sonra ya konukçunun içinde ya da dıĢında küçük bir koza içinde pupa 
olur. Pupa dönemi genel olarak kısa sürer. Asalak böceklerden Sarcophaga, 
Pimpla ve Anomalon cinslerine dâhil türler, konukçu pupa haline geçtikten sonra 
onu terk ederler. Demek ki, konukçu böcek parazit böceği larva döneminden baĢka 
pupa evresinde de taĢımaktadır. 
Hymenoptera: Chalcidoidea. Bu üst familya, Ichneumonoidea üst 
familyasından daha fazla tür içerir. Bu türlerin büyük kısmı diğer böcekler üzerinde 
asalak olarak yaĢarlar. Bunlardan bazılarının larvaları ektoparazit olup konukçunun 
dıĢında, bazıları da endoparazit olup konukçunun içinde beslenirler. 
Bu üst familyadan Trichogrammatidae familyası mümessilleri hemen hemen 
tamamen yumurta parazitidirler. Bu familyadan, örneğin Trichogramma evanescens 
Westwood, 150‟den fazla Lepidoptera, Coleoptera, Hymenoptera, Neuroptera, 
Diptera ve Hemiptera türlerinde zarar yapmakta ve bu parazitten birçok 
böceklerle biyolojik savaĢta yararlanılmaktadır. 
Yine aynı gruptan Enycrtidae familyası türleri, Coccidae (Homoptera) 
familyası mümessillerinin iç paraziti, Aphelinidae familyası türleri ise 
Homoptera‟ların dıĢ parazitidir. Eulophidae türleride birçok yaprak ve gövde 
delicilerinin dıĢ paraziti olarak Diptera, Lepidoptera, Hymenoptera ve 
Homoptera türlerinde yaĢamakta ve bunlardan da biyolojik savaĢta geniĢ ölçüde 
faydalanılmaktadır. 
Hymenoptera: Braconidae. Bu familyanın türleri genellikle tırtıl 
parazitleridirler. DiĢi erginler, tırtılların içine çok sayıda yumurta koyarlar. 
Yumurtadan çıkan larvalar, tırtılın iç dokularında beslenirler ve konukçunun dıĢında 
ona yapıĢık ya da ayrı olarak pupa haline geçerler. Bu gruba dâhil olan Aphidius ve 
Lysiphlebus cinslerinin türleri Aphidoidea türleri ile beslenirler (ġekil 92). 
Diptera: Tachinidae. Asalak Diptera‟lar arasında, Tachinidae familyası 
türleri orman zararlıları üzerinde en kuvvetli etkiye sahiptirler. Tachinidae 

---

 
74 
türlerinin bazıları oviparous, bazıları da larviparous‟durlar. Oviparous türler 
genellikle yumurtalarını konukçusunun vücuduna sıkıca yapıĢtırılır. Bundaki amaç, 
yumurtanın açılmasından önce silinip atılmasına engel olmaktır. Larviparus türleri 
larvalarını, larvipositor (larva koyma borusu) vasıtasıyla konukçunun ya üzerine ya 
da içine koyarlar. 
Konukçu üzerine konan yumurtalardan çıkan larvalar, konukçu böceğin içine 
girerek onun vücut maddesiyle geçinirler ve tamamen olgunlaĢtıktan sonra 
konukçuyu delip dıĢarıya çıkarlar. Tachinidae türleri, sonuncu larva derisinden 
meydana gelen bir küpçük içinde pupa olduktan sonra erginleĢirler. Üzerine 
yumurta bırakılan her tırtılın mutlaka parazitleĢmesi gerçekleĢmeyebilir. Çünkü 
böcek, bazen yumurta açılmadan önce deri değiĢtirmiĢ olabilir. Bununla beraber 
Tachinidae türlerinin böcek afetlerinin sönmesinde büyük rol oynadıkları çok kere 
görülmüĢtür. 
 
5.5. Böcek yiyen Vertebreta’lar  
Bu grup içerisinde özellikle kuĢlar ve memeliler, zararlı böceklerle savaĢta 
büyük rol oynayarak dikkat çekmektedir. Bunların bazı orman böcekleri 
populasyonu üzerinde etkili oldukları bilinmektedir. Buraya dâhil önemli hayvanlar 
aĢağıda verilmiĢtir. 
5.5.1. Balıklar ve ĠkiyaĢamlılar 
5.5.1.1 Balıklar 
Tropikal  ve  ılıman  bölgelerde,  tatlı  ve  yarı  tuzlu  (kıyısal)  sulardaki  böceklerle 
beslenen küçük yapılı birçok balık türü vardır. Bu balıkların doğal böcek besinlerinin 
çoğu, kuĢkusuz insanlara zarar veren ya da onlar için ekonomik önemi olan türleri 
içermemektedir.    Bununla  birlikte,  erginleri  hastalık  organizmaları  (sıtma,  yellow 
fever, vb.) taĢıyan sivrisinek larvaları ve erginleri insanları rahatsız eden diğer sucul 
sinek  larvaları  gibi  balıklara  besin  oluĢturan  türlerin  varlığı,  bu  balıkların  biyolojik 
mücadelede  yer  alma  nedenini  oluĢturur.  En  önemli,  en  etkili  ve  en  yaygın 
yararlanılan  balıklar  birincil  olarak  Poeciliidae    ve  daha  düĢük  derecede 
Cyprinodontidae  dahildir.  Pek  çok  potansiyel  yararlı  tür  Sweetman  (1958) 
tarafından  listelenen  diğer  gruplarda  mevcuttur.  Sivrisinekleri  kontrol  altına  alma 
programları için, balıkların en fazla arzu edilen nitelikleri Ģu Ģekilde sıralanmaktadır: 
Hızlı büyüyen tür (yüksek üreme yeteneği, kısa hayat devresi) olması, küçük ergin 

---

 
75 
boya sahip olması, ileri beslenme alıĢkanlıklarının olması, sivrisinek larvalarını tercih 
etmesi,  ancak  gerekli  olduğunda  diğer  besinlerle  yaĢayabilme  yeteneğinin  olması, 
avına  ulaĢmak  için  bitki  büyümesine  etki  etme  kabiliyetinin  olması,  güçlüğe 
(taĢımacılık  uygulamalarına  ve  koloni  oluĢturmaya  uyumlu)  ve  kirliliğe  dayanıklı 
olması, en tercih edilen özelliklerdir (Sweetman, 1958; Lenger et al.,1974).                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       
ABD‟de,  Kaliforniya‟nın  rekreasyonel  gölleri  ve  sulama  sisteminde,  mekanik 
olarak yabani otların sökülmesini ya da kimyasal ot öldürücülerle yok edilmesi gibi 
fazla  harcama  gerektirmeyen  sucul  yabancı  otların  kontrol  önlemleri,  otlarla 
beslenen  balıkların  potansiyeliyle  ilgili  çalıĢmaların  yürütülmesine  öncülük  etmiĢtir. 
Günümüzde,  Afrika  kökenli  cichlid  cinsi  Tilapia  türleri  sucul  yabancı  otların 
kontrolünde  büyük  oranda  ümit  verici  olarak  görülmektedir.  Bu  taktik,  sivrisinek 
larvalarının saklanma yerlerini ortadan kaldırmakta ve böylece dolaylı olarak bu avı 
Gambusia  ve  diğer  sivrisinek  yiyici  predatörler  için  daha  kolay  sağlanabilir 
yapmaktadır (Lenger et al., 1975a).  
Cyprinodontidae,  Sazangiller:  Cyprinodontidae  üyeleri  Amerika,  Afrika, 
güney  Avrupa,  Asya  ve    Hint-Malaya  bölgesinin  ılıman  ve/veya  tropikal  alanlarının 
çoğunda  yayılmıĢlardır  (Sweetman,  1958).  Çoğunlukla  sığ  sulara  yumurta  koyan 
ovipar (oviparous) türlerdir. Yumurtalar dibe veya  sucul bitkilere yapıĢtırılır.  Ġklim 
koĢulları  yumurtlama  dönemini  belirler,  ancak  tropikal  alanlarda,  yılın  büyük  bir 
bölümünde  devam  eder.  Yumurtalar  5-20  günde  açılır  ve  tropikal  alanlarda  daha 
kısa dönemlerde meydana gelen ergin anaçların geliĢmesi 3-12 ay alır.   
Seychelles Adalarında 1912‟deki  laboratuar deneyleri, bir sivrisinek predatörü 
olarak  Pachypanchax  playfairi  (Günther)  için  çok  değerli  ipuçları  vermiĢtir. 
(Greathead,1971).  Örnekler,  Seychelles  adalarında  uygulama  amaçlı  olarak 
kullanılmamasına  karĢın,  iyi  koĢullarda  ve  temiz  su  ile  dolu  tanklarda,  sivrisinek 
larvaları  mevcut  olduğu  sürece  iyi  sonuçların  elde  edildiğinin  görüldüğü  Doğu 
Afrika‟ya (Zanzibar‟a) gönderdi. Bu balıkların civar bataklıklara salıverildi, ancak net 
olmayan sonuçlar sağlandı. 
Poecilidae:  Poecilidae  üyeleri  ılıman  ve  tropikal  Amerika‟nın  yerlileridir. 
Vivipar  doğadadırlar  ve  erkekleri  çiftleĢme  organında  geliĢmiĢ  çubuk  Ģeklinde 
uzamıĢ anal yüzgecin bulunması ile karakterize edilirler (ġekil 22). YayılıĢı nispeten 
kuzeye ulaĢan türler dıĢında, çoğunlukla yıl boyu ürerler. Bu türlerden en yaygın ve 
en  önemli  olanı  Gambusia  affinis  (Baird  and  Girard)  (Cyprinodontiformes, 
Poeciliidae)  ve  ardından  Poecilia  reficulata  Peters  sivrisineklere  karĢı  yaygın  bir 

---