Kasbiy ta`lim” fakulteti «Informatika va axborot texnologiyalari» kafedrasi

SD Plaueg dasturini Parametricheskaya/Nastroyka (Ortion/Rgeferens) buyrug’i bilan ochiladigan muloqot oynasida muvofiqlashtarish mumkin. Muloqot oynasidagi uch buyruq quyidagicha talqin qilinadi:
-Zavershit vosproizvedenie pri vыxode (Stor SD Rlauing on Exit) dasturdan chiqish bilan kompakt diskni eshittirish to’xtatilsin. Agar «bayroqcha» yo’q bo’lsa, kompakt disk dasturdan chiqilsa ham oxirigacha eshittiriladi.

• 
  Soxranit parametri pri vыxode (Save Settings on Exit) amalga oshirilsa, barcha moslashtirishlar keyinga seanslarda xam ishlatiladi, ya`ni saqlanadi;
  
• 
  Vvodit vsplыvayuщie podskazki (Show tool Tips) —«sichqoncha» ko’rsatkichi taqalganda, uskuna tutmalarining nomlari bilan bir vaqtda ilova yoki izohlar ifodalanadi.
  
• 
  Oznakomitelnoe vosproizvedenie (Info Rlau Lengh) — hisoblagichda sekundlarda ifodalanadigan, Info Rlau rejimida har bir asarni eshittirish uchun zarur vaqt saqlanadi.
  

Shrift (Display font) sohasi vaqt ko’rsatkichida kichik (Small Font-Melkiy) yoki katta (Large font-Krupny) shriftni tanlash imkonini beradi.
Sounder Recorder vositasida tovushli
WAV fayllar bilan ishlash
Tovushli fayl o’z ichida audioma`lumot, ya`ni musiqiy asar, uning bir qismi yoki nutq yozuvini saqlaydi. Odatda, aksariyat foydalanuvchilar tovushli fayllarni hosil qilish yoki tahrir qilishdan ko’ra ko’proq ularni tinglash masalasini o’z oldiga qo’yadilar.
Raqamlar ketma-ketligi shaklida tovushlar yozishning ikki tamoyiliga mos ravishda ikki turdagi tovushli fayllar mavjud: WAV (Wave form audio— to’lqinsimon audioma`lumotlar) va MIDI fayllar (kompakt diskda taqlidli tovushlar in`ikoslarini raqamlar shaklida saklaydi). Shu bois WAV faylini tovush platasiga ulanadigan har qanday manbadan, xususan mikrofon, CD ROM jamlovchisi, elektro-musiqiy asbobdan yozib olish mumkin.
Tovush raqamli shaklining sifati ikki ko’rsatkich: in`ikoslash razryadligi va diskretlash zichligiga bog’liq.
In`ikoslash zichligi — taqlidli tovush signali balandligini ifodalash uchun ajratiladigan ikkilik razryadlar soniga teng bo’ladi. U tovushlarni ifodalashdagi dinamik diapazonni belgilaydi. Odatda, 8 va 16 razryadli in`ikoslar uchraydi. 8 razryadli in`ikoslashda 256 xil tovush balanddigi, 16 razryadli in`ikoslashda esa — 65536 xil tovush balanddigi ta`minlanadi. 8 razryadli tovush platalari hozirgi kun talabiga javob bermaydi.
Diskretlash zichligi taqlidli signalni raqamli shaklga aylantirish zichligini ifodalaydi. Diekretlash zichligi bevosita kodlangan tovushli signalni ifodalashdagi yuqori chegaraga bog’liqtcir. Yuqori chiziqdagi tovush platalari, amaliy ehtiyojlarni qondiruvchi 44,1 yoki 48 Kgtc zichligida tovushlarni in`ikoslaydi.
Tovush ifodalovchi moslamalarning sifati 44,1 Kgtc zichlikda 16 razryadli va diskretlash zichligiga bog’liq. An`anaviy sifat ta`minlangan holda 1 sekund davomida tovush ifodalash uchun 176 Kbayt, 1 minut uchun esa 10 Mbayt xotira kerak bo’ladi. Bu hisoblar tovush stereofonik va ikki kanaldan uzatiladi deb faraz qilgan holda bajarilgan.
Tovushli WAV fayllar. WAV kengaytmasiga ega bo’lib, raqamlashtirilgan tovushlarni saqlash formati bilan farqlanadi. Ba`zi formatlar ma`lumotlarni zichlashtirish imkonini beradi. MIDI qisqartmasining, ya`ni Musical Instruments Digital Interface (Tcifrovoy interfeys dlya muzыkalnыx instrumetov) yozuvining ma`nosi — musiqali asboblar uchun raqamli interfeysdir. Tovushli MIDI fayl bevosita raqamli shaklga aylantirilgan tovushlarni emas, balki musiqa sintezatori uchun rejalashtiriltan ko’rsatmalar (buyruqlar)ni saqlaydi. Ular tovush platasiga joylashtirilishi mumkin. Bu yozuvlarning notalar bilan taqqoslanishiga ma`noli o’xshatma deyish asoslidir. Musiqiy sintezator qo’shimcha model bo’lib, tovush platasida o’rnatilgan bo’lishi mumkin emas, ammo u MIDI fayllarni ifodalash maqsadida esa musiqa sohasidagi mutaxassislar uchun zaruriy moslamadir. Aniqrog’i, bunday fayllarni sintezatorlarsiz tovushga aylantirish mumkin emas. MIDI fayl sintezator vazifalarini bajaradigan maxsus ilovalar (dasturlar) vositasida yaratiladi. MIDI fayl kompyuterga ulangan elektromusiqiy asbob signallari asosida yoziladi.Windows da MIDI fayllarni hosil qilish imkonini beruvchi ilovalar yo’q. Tovushli MIDI fayllar turli shakllarda saqlanishi mumkin. Ular asosan MID va RMI kengaytmali bo’ladi. MIDI fayllar WAV fayllarga nisbatan kamroq sig’imlarni egallab, yuqori sifatli ifodalanishga ega. Bundan tashqari, MIDI fayllarni eshitish sifatini tovush platasini tanlash evaziga yanada oshirish mumkin. Ammo WAV fayllar yozuvining sifati yomon bo’lsa, tovush platasi muammoni hal etmaydi.
Windows Sound Recorder (Fonograf) dasturiga ega bo’lib, u WAV fayllarni ifodalash, yozish va tahrirlash imkonini beradi. Bu dasturning ishlash tartibini ko’rib chiqamiz. O’z vaqtida MIDI fayllarni ifodalash (eshitish) uchun Media Rlaueg dasturidan foydalanish mumkin.
Sound Resorder dasturini Windows bosh menyusidagi Programmы/Standartnie/ Multimedia/Fonograf [Rgoggams / Assesuaries / Multimedia / Sound Recoder] buyrug’i bilan ishga tushiriladi.
Sound Recorder dasturi oynasi magnitofonning oldi panelini eslatadi. Bu oynaning strukturasini o’zgartirish mumkin emas, chunki Vid menyusi mavjud emas.
Mavjud tovushli faylni eshitish uchun uni ochib, Vosproizvedenie (Rlau) tugmasini bosish kerak. Faylni ochish oddiy usullar bilan amalga oshiriladi. Ammo bu maqsadda Otkrit (Orep) buyrug’i emas, balki bir vaqtda faylni ochish va avtomatik tarzda uning ifodalanishini ta`minlaydigan Vosproizvedenie buyrug’ini ishlatish lozim. Tovushli faylni eshitishda (Playback) tovushlar balandligini (Volume) menyuning Pravka (Edit) bandidagi Svoystva audio (Audio Rgoregties) buyrug’i bilan shu nomli oynadan foydalanib o’rnatib olish mumkin. Boshqarish faqat apparatli bo’lsa, Volume siljitkichini boshqarib bo’lmaydi. Bu erda tovushli faylning ifodalanishida balandlik bilan va tembrni o’rnatish uchun Volume sontrol mikseridan foydalanish mumkin. Tovushli fayllar Sound Recorder dasturi bilan bir qatorda Media Rlaueg dasturi bilan ifodalanishi mumkinligini bilib qo’ygan yaxshi.