Kəlilə və DİMNƏ azərbaycan respublikasi prezidentiNİN İ Ş L ə r id a r ə s I n I N

-  
İstedadlı  və  bacarıqh  adamm vəzifəsi  kiçik, nüfuzu az,  düşməni 
çox  olsa da,  o,  əql  və  kamalı  sayəsində  özünü büruzə verər,  xalq  ara- 
smda özünə layiq şöhrət tapar. Belə adamlar çıraq kimidirlər, fıkir ver- 
məmisinizmi ki, çırağı  söndürmək istərkən o yüksəyə  qalxmağa meyl 
göstərər?!
Dimnə  bu  sözləri  eşitdikdə  sevindi  və  bildi  ki,  şirin  xoşuna  gəl- 
mişdir.  Dedi:  -   Şahın  bütün  adamları,  əyan  və  əşraflar  öz  fıkirlərini, 
bilik  və  bacarıqlarını  şaha  bildirməlidirlər.  Çünki  şah  öz  xidmətində 
olanları yaxşı tanıyıb, onların hərəsinin əql və dərrakəsinin dərəcəsinə 
vaqif olmasa,  nəyə  yarayıb,  nəyə  yaramadıqlarmı  bilməsə,  onlardan 
yaxşı fayda götürə bilməz, vəzifəyə təyin etməkdə çətinlik çəkər. To- 
xum yerin altında olduqca heç  kəs  onunla maraqlanmaz,  elə ki, torpa- 
ğın pərdəsini  yırtıb  yerin üzünü  zümrüd  kimi  bəzədi,  onun nə  olduğu 
meydana çıxar,  bu  zaman  ona  qulluq edər və  onun  bəhrəsindən  fayda 
götürərlər.
Şah hər kəsin  öz ləyaqət və  bacarığma görə  ondan  istifadə etmə- 
lidir. Xidmətində onları vəzifəyə təyin edərkən, şahlar, əsasən, bu xü- 
susiyyəti  nəzərə  almalıdırlar.
Mən  gül kolu və torpağam,  sənsə  günəş, bulutsan,
Mon neçə  gül aça billom,  sən  moni  hey  unutsan?!
Rəiyyətin,  padşahlar  qarşısındakı  haqqından  biri  də  odur  ki,  şah 
hər  kəsə  əqlinə,  dərrakəsinə,  sədaqətinə  və  bacarığına  görə  vəzifə 
verə və  işi  tərsinə  etməyə, yəni,  bacarıqsız və  ləyaqətsiz adamları  is- 
tedadlı  və  qabiliyyətli  adamlardan  üstün  tutmaya.  İki  şey  şahlara 
yaraşmaz:  baş çalmasını  ayağa  sarımaq,  ayaq  dolağını  başa bağlamaq. 
Ləl  və  yaqut  qurşun  və  qalaya  tutulsa,  bununla  onlarm  qiyməti  azal- 
maz,  lakin bu  işi  tutan  adamın axmaqlığı  meydana çıxar.
İşin  müvəffəqiyyəti  köməkçilərin  çoxluğunda  deyil,  iş  bacarmala- 
rındadır.  Daş-qaş  gəzdirməklə  adamın  qiyməti  artmaz,  lakin  ondan 
insanın  başına  çoxlu  bəla  gələr.  Hünər  sahibləri  aşağı  vəzifəli  və  az 
nüfuzlu olsa da,  ağıllı  adamlar onlara alçaq nəzərlə baxmamalıdır.  Tor- 
pağa düşmüş ağ damarı  yerdən  qaldırıb onlardan üzəngilər hazırlayarlar 
ki,  şahların  mindiyi  atlann  üzərinə  qoysunlar;  kamanlar  qayırarlar  ki, 
onları şahlar, əyan və əşraflar əllərində gəzdirsin. Dövlətli və adlı-sanlı 
nəsildən  olmadıqlarına  görə  hünər  sahiblərini  aşağı  vəzifəyə  təyin 
etmək,  istedadsız  adamlara  isə,  böyüklərin  varisi  olduğu  üçün,  yüksək
rütbə  verm ək  şahlara yaraşm az.  Şah  insanları  ölkəyə  verdikləri  faydaya 
göro.  gotirdikləri  xeyrə  m ünasib  vo zifəy ə  təyin  etm əlidir.  İstedadsız 
ad am lar öz əcdadlarının  xidnıotini  soadot  vasitəsi  etsələr,  bundan  işlərə 
ziyan  g ələr  və  h ünər  sahibləri  m ohv  olub  gedər.  İnsana  öz  həyatından 
Jahi.  oziz  heç  nə  yoxdur.  L akin  b əd ən in   bir  üzvü  x əstələndikdə,  onu 
uzaq  və  yad  şo h ərlərd ən   gətirilm iş  dərm anlarla  m üalicə  edirlər.  Siçan 
insanla  hom sayə  v ə   həm xanodir,  lakin  zərərverici  olduğu  üçün  onu 
ö ld ü n n o y ə  çalışıb  evdon  qovarlar.  Q ızılquş  dağlarda,  səhralarda  vəhşi 
halda  yaşasa  da,  fayda  v erd iy i  üçün,  onu  böy ü k   h ə v o slə  tutub 
əh liləşd iro r və  torbiyə  v erərlər.  Şahlar özləri  onu  əl  üstü n d ə  gəzdiror.
D im nə  sözünü  q u rtard ıq d a şahın  D im n ə y ə  qarşı  o lan   m arağı  bir  az 
da  artdı,  onu  tə riflə y ib   xoş  d illə   dindirm oyo  başladı.  D im no  fürsotdən 
istifado  edorok  şahla  tək   qalm alarını  xahiş  etdi.  E lə  ki  ara  x ə lv ə t oldu, 
D im nə  dedi:
-  
Ç oxdandır  ki,  şah  bir  y e rd ə   oturaraq  ova  çıxm ır,  bunun  sobəbi 
nədir?
Şir  istodi,  ki, özünün  q o rx d u ğ u n u   D im nədon g izlətsin ,  lakin  bu  z a - 
tnan  Şotroba borkdon böyürdü  vo onun  səsi  şiri  elə q o rxutdu ki, o, artıq 
özünü  saxlaya  b ilınoyib  sirrini  D im noyo  açdı.  D edi:  -  səbəbi  o  c ş it- 
diyin  sosdir,  bilm irom   kim dir?  Lakin  güm an  edirom   ki,  onun  g ücü  vo 
cüssosi  do  sosino  m üvafiq  olar.  Ə gor  belə  iso,  o  zam an  m ənim   burada 
qalm ağım   doğru  deyildir.  D im n o   dcdi:  -   Bu  səsdon  b aşq a  şahı  narahat 
edon  başqa  şey  y o x d u r  ki?
Şah  dedi: 
Y ox.
Diınno dcdi: 
Şah  yalnız  bu  sobobo g ö rə  doğm a yurdunu  tork  edib
colayi-voton  olm am alıdır.  A talar  d em işlor  ki:  çox  danışm aq  oqlin  a z - 
lığına,  yalan  dam şm aq  iradonin  süstlüyüno,  sosin  yoğunluğu  iso  q ü v - 
votin  zoifliyino  d o lalo t  cdor.  M osol  var,  d cy o rlo r  ki,  h o r  sosi  yoğun, 
hor  bodoni  böyük  p o hlovan  o lm az,  tülkü  ilo  təbil  tom sili  kimi.
Şir  soruşdu: 
O  ncco   to m sild ir?
T əm sil.  D cyirlor  ki,  bir  tü lk ü   bir  m cşo  ilo  gcdirm iş,  görür  ki,  bir 
ağacın  dibino  bir  tobil  düşüb.  K ülok  əsd ik co   ağacın  budaqları  tobilo 
doyir  və  tobildon  dohşotli  so slo r  çıxır.  T ülkü  tobilin  sosinin  y o ğ u n lu - 
ğunu  v ə  onun  cüsso sin in   b ö y ü klüyünü  gördükdo  ağzı  sulandı  vo  clo 
bildi  ki,  tobilin  əti  do  sosino  m üvafıq  olacaqdır.  Çox  ollo şd ik d ən   on ra 
tobili  yırtm ağa  m ü v ə ffə q   oldu.  L akin  quru  d ərid o n   b aşq a   bir  şey  ta p - 
m adı.  Pcşm ançılıq  atını  m in ə rə k   h ə r tə rə fə   çap ır və  deyirdi:

---

-   B ilm ird im   ki,  b ə d ə n i  b ö y ü k ,  səsi  y o ğ u n   olanın  içi  boş  olarm ış.
D im n ə   sö zü n ə  d a v a m   e d ə rə k   dedi:
-   M ə n   bu  m ə s ə li  o n a  g ö rə   g ə tird im   ki,  şah  y aln ız  bu  sə sə   görə 
n arah at olm asın.  Ə g ə r şah m ə n ə   icazə v e rsə ,  gedib o n u n  kim  olduğunu 
ö y rə n ə r  v ə   g əlib   h ə q iq ə ti  şah a  b ild irərəm .
B u  sö z  şirin  x o şu n a   g əld i.  D im n ə  y e rin d ə n   sıçrayıb  şahın  əm ri  ilə 
yola  d ü z ə ld i.  D im n ə   g ö z d ə n   itd ik d ən   so n ra  şah  fık rə  getdi,  D im nəni 
g ö n d ə rm ə sin d ə n   p e şm a n   oldu.  Ö z -ö z ü n ə   dedi:  “ Bu  işə  razı  olmaqda 
v ə  bu fık ri b ə y ə n m ə k d ə   d o ğ ru   iş g ö rm əd im ,  çünki p a d şah lar sarayında 
gün ah sız olaraq  zü lm  g ö rm ü ş, u z u n  m ü d d ə t ağ ır v ə  ə z iy y ə tli h əy at ke- 
çirm iş,  y a   d ö v lət  v ə   h ö rm ə tin i  ə ld ə n   v erm iş,  y a   v ə z ifə d ə n   qovulm uş, 
y a   acg ö zlü lü k   v ə   fıtn ə k a rh q d a   şö h rət  tap m ış,  ya  xeyirli  işlərd ən   k ə- 
narda  qalm ış,  y o ld aşların ın   ə fv   ed ildiyini,  özü n ü n   isə  h ə b sd ə   saxlan- 
dığını  g örm üş,  y a  eyni  g ü n ah   ü stə   y o ld aşların a  n isb ə tə n   daha  ağır cə- 
zalan m ış,  y a  eyni  x id m ə t  m ü q ab ilin d ə  y o ld aşların d an   dah a az  mükafat 
alm ış,  y a  d ü şm ə n in   o n u n la rə q a b ə t  apararaq  ü stün  g əld iy in in   v ə  m ən- 
s ə b ə  çatd ığ ın ın  şahidi  o lm u ş b ir adam ı, y a  d in  v ə  ə q id ə d ə  m öhkəm  ol- 
m ayan,  y a pad şah ın   z iy am n a o lan   işlərd ə  ö z ü n ə   x eyir axtaran, y a düş- 
m ən in   xahişini  q əb u l  e d ə n   b ir  x id m ətçin i  uzun  m ü d d ə t  im tahan  edib 
sınaqdan  k e ç irm ə d ə n  d ü şm ə n  y an ın a g ö n d ə rm ə k  v ə o n a sirr verm əkdə 
şah  tə lə sm ə m ə lid ir.  B u   D im n ə  çoxbilm iş  v ə   uzaqgörəndir.  O,  uzun 
m ü d d ə t  m ə n im   q ap ım d a  ə z iy y ə t  çək m iş,  lak in   m ükafat  görm əm işdir. 
Ə g ə r  o n u n   q ə lb in d ə   k in -k ü d u rə t  varsa,  m ə n ə   x ə y a n ə t  edib  qisas  al- 
m aq  fik rin ə d ü şə bilər.  O la b ilo r, o, d üşm əni  h ə m  g ücdə,  həm  bədəndə 
m ə n d ən   ü stün görüb,  o n u n   tə rə fın ə   k eç m ə y ə   m eyl  g ö stərsin   və bildiyi 
sirləri  o n a  desin.
Ş ir  b u   fik irlə r  iç in d ə   h ə y ə c a n   keçirir,  g ah  durur,  gah  oturur,  gah 
v a r-g ə l  e d ir v ə   gö zü n ü   D im n ə  g e d ə n   tə rə fd ə n   çəkm irdi.  B irdən  D im - 
n ə n in   g əld iy in i  u zaq d an   gördü,  ü rəy i  bir  az  sakitləşdi  v ə  qayıdıb  öz 
y erin d ə  oturdu.  D im n ə  g əlib   ça td ıq d a   şir  soruşdu:  -  N ə   etdin?
D im n ə  dedi:
-  B ir ö k ü z  gördüm   ki,  böyürür,  şahı  n arah at edən d ə   həm in  səs  idi.
Şah  soruşdu:  -   O,  çox  g ü clü d ü rm ü ?
D im n ə  dedi:  -   M ə n   o nda  e lə   b ir  tə k ə b b ü r  v ə   qürur  görm ədim   ki, 
o n u n   g ü clü   o lm asın a  d ə la lə t  etsin.  E lə  ki  o na  yaxınlaşdım ,  bir dost  və 
ta y -tu ş  k im i  on u n la d am şm ağ a  başladım .  O,  m ə n ə  hçç  bir  şey  etm ədi. 
m ə n ə   e lə   g əld i  ki,  o n u n   tə b iə tin d ə   ə z ə m ə t  v ə   təvazökarlıqdan  daha
çox  tam ahkarlıq  vardır.  Ü rə y im d ə   də  qorxu  hiss  etm əd iy im   üçün  ona 
d ah a  artıq  hörm ət  etm əyi  lazım   bilm ədim .
Ş ir  dcdi:  -   H ələ  bu,  onun  gücsüzlüyünü  g ö stərm ir  v ə   ona  gö rə  d ə 
ö z ü n ü   aldatm aq olm az,  çünki q ü v v ətli  fırtınalar yoğun  ağacları k ö k ü n - 
d ə n   qopardıqları,  m öhkəm   binaları, uca qalaları və qalın  barıları d a ğ ıt- 
d ıq la rı  halda,  balaca v ə   nazik  o tlara toxunm azlar.  B öyük  .adam ların  və 
v ə z ifə   sahiblərinin  ö zü n ə  tabe  olanları  v ə  aşağı  v ə z ifə lilə ri  c ə z a la n - 
d ırm ağ a  vicdan  da yol  verm ir.  D üşm ən  alicən ab   v ə  k ə ra m ə t sahibi  o l- 
m azsa,  heç  kəs  onun  güclü  və  şa n -şö v k ətli  olduğunu  qəbul  etm əz,  h ə r 
k ə s lə   ö z  gücünə  v ə  öz  m ö v q e y in ə   görə  rəftar etm ək   lazım dır.  M ü rü v - 
vət  sah ib ləri  bilirlər  ki:
Çoyirtkoyo  hücum  cylomoz qartal,
Şirin do  şikarı  deyildir çaqqal.
D im n ə   dedi:  -   Şah  bu  işo  o  q ə d ə r  də  ə h ə m iy y ə t  v erm əm o lid ir. 
Ə g ə r  buyursanız,  m ə n   gcdib  o n u   g ə tirərəm   v ə   o,  şah m   q ulluğunda 
müti  b ir  qul  olar.
Ş ir  bu  sözü  eşitcok  scvindi  vo  onu  g ətirm əy i  D im n əy ə  ə m r  etdi. 
D im n ə  Ş ətrobanın  y an ın a gcdib  onunla  ü rək lə,  qorxu  vo  to rəd d ü d   hiss 
e tm əd o n ,  am irano  bir  şə k ild ə   dam şm ağa  başladı  vo  dcdi: 
M əni  şir
g ö n d o rib   ki,  soni  onun  yanına  aparam   vo  söz  verib  ki,  onun  yanına  tcz 
g ctsən ,  in d iy ə  q o d ər ctdiyin  bütün  günahları  b ağışlayacaqdır.  Ö zün  bil, 
om ro  ta b e   olm ayıb  burad a  q alsan ,  o  saat  qayıdıb  ohvalatı  şirə  nəql 
ed o co y əm .
Ş o tro b a   dcdi: 
A xı,  bu  şir  kim dir?
D im n o   dedi:  -Y ırtıcı  vo  vohşi  hcyvanların  padşahıdır.
E lo   ki  Şotroba  şir  vo  yırtıcı  vohşi  sözünü  cşitdi,  qorxudan  canına 
titro tm o   düşdü.  D im noyo  dcdi: 
Ə gor  m ono  ürok  vcrib  salam at  q a l-
m ağ ım a  o m in  etson,  so n in lo   g cd o rəm .  D im no  o na  ürok  vcrib  onun 
o m in -a m a n lıq d a   o lacağ ın a  ınöhkom   and  içdi.  H or  ikisi  şirin  yanına 
y o llan d ılar.  O ra  çatd ıq d a  şir öküzü  m ehribanlıqla  qarşıladı  vo  onun  bu 
y e rləro   n ə   vaxt,  no  üçün  g o ld iy in i  soruşdu.  Ö küz  başına golon  əhvalatı 
danışdı.  Ş ir  om r etdi  ki,  Ş ə trə b a   orada  qalıb,  şirin  m ərh o m o t  və  k o ra - 
m əti  sa y o sin d ə   naz  və  n e m ə t  iç in d ə   yaşasın.  Ö küz  öz razılıq  və  tə ş o k - 
kürünü  b ild ird ik d ən   so n ra  şirin  x id m ə tin d ə   qaldı.
Ş ir  Ş ətrobanı  əz iz lə y ib   h aq q ın d a h əd d in d ən   artıq  lü tf v ə  m o rh ə m ə t 
göstərdi,  ö zü n ə  yaxın  o la n la r  sırasın a  çəkdi,  şəx sə n   onun  vəziy y əti  ilə

---