1
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT İQTİSAD UNİVERSİTETİ
MAGİSTRATURA MƏRKƏZİ
Əlyazması hüququnda
Kərimov Erkin İnqilab oğlu
Kommersiya banklarında veksel əməliyyatları
Mövzusunda
MAG
İSTR D
İSSERTAS
İYASI
İxtisasın şifri və adı 060403, “Maliyyə”
İxtisasla
şma “Bank işi”
Elmi rəhbər: Magistr porgramının rəhəri:
i.e.d prof. Sadıqov.E.M prof. Rzayev.R.M
Kafedra müdiri:
i.e.d Ələkbərov.Ə.Ə
BAKI-2016
2
MÜNDƏRĠCAT
GİRİŞ.......................................................................................
3-6
FƏSIL 1. Kommersiya banklarında veksellərin mahiyyəti.
1.1
Vekselin yaranma tarixi............................................................6-14
1.2
Vekselin səciyyəvi əlamətləri,növləri,rekvizitləri..................14-28
1.3
Vekselin hesablaĢma vasitəsi kimi kommersiya kreditində
rolu..........................................................................................
28-33
FƏSIL 2. Kommersiya banklarının veksellə əməliyyatları.
2.1
Kommersiya banklarının veksellə əməliyyatların
təsnifatı..............................................................................................33-44
2.2 Kommersiya banklarının veksel üzrə girov əməliyyatları..........44-50
FƏSIL 3. Müasir dövrdə kommersiya banklarının qiymətli
kağızlarla əməliyyatların təkmilləşdirilməsi.
3.1 Azərbaycanda Qiymətli kağızlar bazarının formalaĢması
istiqamətləri......................................................................................50-64
3.2 Kommersiya banklarının Bakı fond birjasında
həyata keçirdiyi
əməliyyatlarının təkmilləĢdirilməsi...................................................64-71
Nəticə və təkliflər.............................................................................
71-73
İstifadə olunmuş ədəbiyyat...........................................................
..73-75
3
Giriş
M
ö
vzunun aktuallı ğ ı
. Kommersiya bankları iqtisadi və sosial sferada
aktiv
əməliyyatlar aparmaqla əvəzsiz xidmət göstərirlər. Bu əməliyyatlardan biri də
qiymətli kağızlardan olan veksellə aparılan əməliyyatlardır. Dünya təcrübəsi göstərir
ki iqtisadiyyatın dayanıqlı inkiĢafı stabil olması qiymətli kağızların inkiĢaf və
yayılma tempi ilə əlaqəlidir.Respublikamızdada bu siyasətin yeridilməsi kommersiya
banklarının veksellə əməliyyatlarının geniĢlənməsi və dövlətin bu sahədə qəti
addımlar atması labüddür.Kommersiya bankların bu əməliyyatları həm dolayı yolla,
həm də birbaĢa olaraq ölkənin inkiĢafına təsir edir.Kommersiya banklarının veksellə
əməliyyatlarının təkmiləĢdirilməsi zamanı ölkə iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrində
inkiĢaf perespektivliyi labüddür.Bu əməliyyatlar maliyyə vəsaitlərinin cəlb
olunmasına,iqtiasdiyyatda canlanma yaranmasına və dayanıqlı inkiĢafa yol açır .Ona
görə də bu mövzu bu gün aktual olaraq qalır.
Tədqiqatın məqsədi və vəzifələri.
Burada əsas məqsəd ölkə iqtisadiyyatının
inkiĢafında bankların aktiv əməliyyatlarının nə qədər mühüm rola malik olduğunu
göstərməkdir,dünya və valyuta bazarında,pul resurslar bazarında,banklararası bazarda
maliyyə münasibətlərinin mövcud vəziyyətini kompleks araĢdırmaq və onun
təkmilləĢdirilməsinə dair elmi cəhətdən əsaslandırılmıĢ təklif və tövsiyələr
hazırlamaqdan ibarətdir.Eyni zamanda Respublikamızda stabil inkiĢafı təmin etmək
üçün veksel əməliyyatlarının təkmiləĢdirilməsi yollarının araĢdırılması, vekseldən
ödəniĢ vasitəsi kimi istifadənin perspektivlərini nəzərdən keçirmək bu tədqiqatın
məqsədlərinə daxildir.Büdcə defisitinin baĢ verdiyi zaman, iri Ģirkətlər tərəfindən
vəsaitlərin cəlb edilməsi məqsədi ilə, keçniĢ qarĢılıqlı borcların veksellə
rəsmiləĢdirilməsi zamanı, hüquqi və fiziki Ģəxslərin hesablaĢmalarında veksellərdən
4
ödəniĢ vasitəsi kimi istifadənin perspektivlərini araĢdırmaq və bunlarla bağlı
əsaslandırılmıĢ təkliflər hazırlamaqda tədqiqatın məqsəd və vəzifələrindəndir.
Tədqiqat obyekti və predmeti.
Bu dissertasiya iĢində tədqiqat obyekti
kommersiya banklarının veksellə olan əməliyyatlarıdır tədqiqat predmetini isə
maliyyə bazarında,valyuta bazarında,qiyməti kağızlar bazarında kommersiya
banklarının
veksellə
əməliyyatlarının
inkiĢaf
mərhələləri
və
onların
təkmilləĢdirilməsi,səmərəliyinin qiymətləndirilməsi kimi məsələlərinin öyrənilməsi
təĢkil edir.Stabil inkiĢafı təmin etmək üçün veksel əməliyyatlarının daha geniĢ hansı
sahələrdə tətbiq olunması və bunun inkiĢafa təkan perespektivliyinin öyrənilməsi
tədqiqatın əsaslarındandır.
Tədqiqatın informasiya bazası.
Dissertasiyanın araĢdırılması zamanı
Azərbaycan
Respublikasının
qanun
və
sərəncamlarından,
“Azərbaycan
Respublikasının Mərkəzi Bankı” Statistik bülletenlərindən, Maliyyə Nazirliyinin
məlumatlardan, Bakı Fond Birjasının məlumatlarından, Mərkəzi Bankın təlimat və
hesabatlarından, Azərbaycan və xarici ölkə iqtisadçılarının əsərlərindən, mövzuya aid
jurnal və bülletenlərdən, elmi araĢdırmalardan, Qlobal Ġnternet Ģəbəkəsinin
informasiya resurslarından geniĢ istifadə olunmuĢdur. Tədqiqat prosesi zamanı
iqtisadi təhlil, müqayisə, məntiqi ümumiləĢdirmə, statistika qruplaĢdırma, iqtisadi-
riyazi və s. metodlardan istifadə edilmiĢdir.
Tədqiqatın elmi yeniliyi.
-Kommersiya banklarında qarĢılıqlı ödəmələr problemi yarandığı zaman kommersiya
bankı hər bir müĢtərinin veksel üzrə borc öhdəliklərinin ayrılıqda uçotunu aparmalı
və həmin veksellər üzrə müĢtərilərə ödəniĢlərə bir ay qalmıĢ xəbərdarlıq etməsi zəruri
olardır.
-
Ġqtisadi inkiĢafın dayanıqlı olması üçün bankların veksellə əməliyyatlarının
geniĢləndirilməsi perspektivləri müəyyənləĢdirilmiĢdir.
-Borcların veksellə restrukturizasiyası.