Harorat
Ishlab chiqarish sharoitlarida qo’llaniladigan harorat (175-245
0
C) intervalida
reakstiya
tezligi
asosan
modda
almashinish,
aktivlanish
energiyasi
1
30
20
моль
кДж
lar orqali aniqlanadi. Demak haroratni 175
0
C dan 245
0
C gacha
oshishi reakstiya tezligini 3-5 marta ortishiga olib keladi. 130
0
C dan past haroratda
propenning polimerlanishi bormaydi va natijada fosfor kislotali efirlar hosil
bo’ladi. Haroratning ortishi bilan polimer karbonationlarning buzilishi ortadi va
natijada yuqori qaynovchi polimerlarning chiqishi kamayadi, katalizatorning
frakstion tarkibi engillashadi. Haroratni ortishi bilan smolasimon moddalar hosil
bo’lishi ortib katalizator yuzasini to’sib qo’yadi. Haroratning ortishi katalizotning
fosfor bilan ifloslanishini tezlashtiradi.221-228
0
C da atmosfera bosimida kislota
yuzasida P
2
O
5
ning bug’lari miqdori 0,009% ni, 250-259
0
C da esa 0,05%ni tashkil
etadi. Shu sabablarga ko’ra jarayonning haroratini 205-220
0
C dan yuqori bo’lishi
yaxshi emas. Polimerizastiya reakstiyasinimng o’zi ekzotermik bo’lib u erdan
ya’ni reakstiya zonasidan issiqlikni chiqarib turish kerak. Shu maqsadda katalizator
qatlamlari orasiga reaktorga suyuq propan kiritiladi. Undan tashqari reakstiya
devoridan suvni o’tkazish, ikkinchi usulda harorat yaxshi boshqariladi. Lekin
reaktorda metall sarfi ortadi.
Bosim
Propen va butenlar uchun jarayonning harorati ularningsh kritik haroratidan
ortiq bo’lgani uchun ular gaz fazasida bo’ladi. Dimer va yuqori polimerlar uchun
jarayon harorati ularning kritik haroratlaridan past. Geksenlarning to’yingan bug’
bosimi 225
0
C da 2 MPa bo’lgani uchun ular ham gaz fazasida bo’ladi. Odatda xom
ashyo 50% gacha propan va butan saqlaydi, geksenlar 4 MPa bosimda qisman
suyuq fazada bo’ladi. Past bosimlarda katalizatorda suyuq faza miqdori uncha katta
yuqori emas, smolasimon mahsulotlar katalizator yuzasidan qiyin yuviladi va
natijada katalizatorni aktivligi pasayadi. Bu holatda katalizat rangsiz bo’ladi.
Bosimni ≈6MPa gacha ko’targanda polimerlanish mahsulotlari suyuq fazada
bo’ladi va smolasimon moddalar katalizator yuzasidan katalizotda eriydi. Bu
katalizatorni xizmat qilish muddatini (2-3 marta) ortishiga olib keladi. Bu holatda
katalizot tarkibidagi smolali mahsulotlarni ajratish uchun ikkilamchi haydashga
muhtoj bo’ladi.
Xom ashyoda 35% C
3
- C
4
bo’lganda fosfosli katalizatorda alkenlarni
polimerlash qurilmasi ishi natijalari.
Ko’rsatgichlar
Reaktordagi bosim, MPa
1,75
3,5
6,3
Reaktorga kirishdagi harorat,
0
C
204
190
204
Reaktorga chiqishdagi harorat,
0
C
246
232
213
Alkenlarning o’zgarish darajasi,
%
80
65-90
92
Mahsulotni olinishi, (1 kg katali-
zatorga nisbatan)
417
625-1050
1250-1670
6,3 MPa bosimda katalizatorni xizmat qilish muddatini oshishi faqat bosimga
bog’liq bo’lmay, balki reakstiya haroratini maksimal pasayishiga ham bog’liq,
bunga suvli sovutish orqali erishiladi. Bosimning ortishi polimerlanishni
chuqurlashtirmaydi,
chunki
bu
foydalaniladigan
haroratlarda
polimer
karbonationlar katta tezlikda quyidagi reakstiya tipida bo’ladi:
19
9
18
9
37
18
Н
С
Н
С
Н
С
Dostları ilə paylaş: |