Kitabın adı: Aqrar sahədə mülki müdafiə

 
101 
ilə  hücum  təhlükəsi  yarandıqda  heyvanların  mühafizəsi  üçün 
heyvandarlıq kompleksi binaları və ya aztutumlu fərdi tövlələr, 
həmçinin  həmin  vaxt  heyvanların  saxlanması  nəzərdə  tutulan 
tikililər bu məqsədlə hazırlanmalıdır. Qaba və qüvvəli yem eh-
tiyatı etibarlı surətdə qapadılır, düşmən tərəfindən tətbiq olunan 
kütləvi  qırğın  vasitələrinin  nəticələrinin  aradan  qaldırılması 
üçün texnika hazırlanır. Nüvə partlayışları, düşmənin tətbiq et-
diyi zəhərləyici və bakterioloji vasitələrin vaxtında qeydə alın-
ması  üçün havanın,  torpağın  və bitkilərin müşahidə işləri güc-
ləndirilir. 
Binaların hazırlanması aşağıdakı istiqamətlərdə aparılır: 
a)  Binaların  konstruktiv-fiziki  hazırlanması.  Konstruktiv-
fiziki  hazırlanma  dedikdə,  binanın  nüvə  partlayışları  zamanı 
hava  zərbə  dalğasının  təsirindən  dağılma  təhlükəsinin  azaldıl-
ması üçün görülən işlər başa düşülür. Bu məqsədlə düşmən hü-
cumu  ehtimal  olunan  istiqamətdən  və  ya  dairəvi  olaraq  tikili 
xaricindən  hündürlüyü  saxlanılan  heyvanların  hündürlüyünə 
mütənasib, təxminən pəncərə (baca) hündürlüyündə, 70-100 sm 
qalınlıqlı torpaq kütləsi verilir və  ya əldə olan tikinti material-
ları ilə binadan 60-70 sm kənarda hündürlüyü 140-150 sm olan 
hasar  çəkilərək  ara  hissə  torpaq  kütləsi  ilə  doldurulur.  Yanğın 
təhlükəsinin  aradan  qaldırılması  məqsədi  ilə  binanın  (heyvan-
darlıq kompleksinin) ətrafındakı quru otlarla örtülmüş sahə bel-
lənir (şumlanılır), yanğına meylli zibillər təmizlənilir. 
Saxlanılan heyvanlar üçün ehtiyat su və yem kütləsinin yara-
dılması. 
b)  Saxlanılan  heyvanların  minimal  su  və  yem  kütləsi  ilə 
qidalanması  məqsədilə  7-10  sutkalıq  yem  ehtiyatı  yaradılır  ki, 
normativ ehtiyat kütlənin həcmi əməli məşğələdə nəzərə çatdı-
rılacaqdır. 
c)  bina  (kompleks)  daxilində  heyvanlara  qulluğun  təşkili. 
Heyvanlara qulluq sağmal heyvanların sağılması, onların yem-
lənməsi və təmizlik işlərinin aparılmasından ibarətdir. 
d)  Bina  (kompleks)  daxilində  ventilyasiyanın  təşkili.  Bina 

---

 
102 
(kompleks)  daxilində  saxlanılan  heyvanların  və  onlara  qulluq 
edən  insanların  izolyasiya  edilmiş  şəraitdə  uzunmüddətli  qo-
runması  zamanı  mikromühitdə hava qarışığının tərkibinin  nor-
mallaşdırılması məqsədi ilə təşkil edilir.  
e)  Bina  (kompleks)  daxilində  avadanlıqlaşdırma.  Saxlanı-
lan  heyvanların  tərkibindən  asılı  olaraq  südəmərlər  (quzu,  bu-
zov) üçün arakəsmələrin və ehtiyat  su və yem kütləsinin yığıl-
ması  yerlərinin  hazırlanması  işlərinin  görülməsini  nəzərdə  tu-
tur. 
 
5.3. Heyvanların köçürülməsi 
 
Düşmənin əsasən iri şəhərlərə hücum ehtimalı böyük oldu-
ğundan yaxın ətrafdakı kənd təsərrüfatı heyvanlarının köçürül-
məsi  vacibdir. Köçürmə  həmçinin,  daşqın  və sel təhlükəsi  ya-
randıqda  da  aparılır.  Köçürülmə  zamanı  heyvanlar  üçün  fərdi 
mühafizə vasitələrindən istifadə oluna bilər.  
Kənd təsərrüfat heyvanları uzunmüddətli saxlanmadan son-
ra zəhərlənmiş zonadan köçürülür. Təhlükəsiz  zonada (zəhər-
lənmiş zonadan kənarda) heyvanların baytarlıq emalı icra edi-
lir. Emalın işi mövcud normativ qaydalara uyğun olaraq yuyu-
cu vasitələrlə aparılır. 
 
5.4. Ərazinin zəhərləyici maddələrdən təmizlənməsi 
 
Kənd  təsərrüfat  heyvanlarının  saxlanma  yerlərinin  zəhər-
sizləşdirilməsi  böyük  qüvvə  və  vasitələrin  sərfiyyatını  tələb 
edir.  Məsələn,  1  hektar  sahədə  deqazasiya  işlərinin  görülməsi 
üçün 10 ton deqazasiya məhlulu işlədilir. Ona görə də zəhərsiz-
ləşdirilməyə  yalnız  insanların  yaşayaraq  işlədiyi,  heyvanların 
və ərzağın  saxlanılması  nəzərdə tutulan ərazi  məruz qalır. Di-
gər ərazilər isə xüsusi məhdudedici işarələrlə qeyd olunaraq öz-
özünə zəhərsizləşdirməsi üçün saxlanılır. 
Dağıdıcı amilin növündən asılı olaraq ərazinin, yemin, su-

---

 
103 
yun və digər əşyaların zəhərsizləşdirilməsi dezaktivasiya, deqa-
zasiya və dezinfeksiya adlandırılır.  
Kənd təsərrüfat heyvanlarının saxlanılma yerlərinin, ərazi-
nin, kənd təsərrüfatı texnikasının, ərzağın, suyun təmizlənməsi 
müxtəlif – mexaniki, fiziki, kimyəvi, fiziki-kimyəvi və kombi-
nə edilmiş üsullarla aparıla bilər. 
 
5.5. Bitkilərin kütləvi qırğın vasitələrindən mühafizəsi 
 
Kənd  təsərrüfat  bitkilərinin  kütləvi  qırğın  vasitələrindən 
mühafizəsi üçün sülh dövründən bir sıra təşkilati, aqrokimyəvi 
və  digər  tədbirlərin  görülməsi  vacibdir.  Burada  əsas  diqqət 
kənd təsərrüfat bitkilərinin xəstəliklərinin və ziyanvericilərinin 
yayılmasının qarşısının alınmasına yönəldilir. Bunun üçün xəs-
təliklərə  və  ionlaşdırıcı  şüalanmaya  qarşı  daha  dayanıqlı  olan 
sortların (növlərin) əkilib becərilməsi məqsədilə seleksiya işləri 
aparılır. Aqrofonun  yaxşılaşdırılması  və karantin  tədbirləri  hə-
yata keçirilir. Nüvə partlayışları məhsullarının intensiv çöküntü 
dövrlərində  radiasiya şəraitindən asılı  olaraq radioaktiv zəhər-
ləyici  maddələrin  meşə  təsərrüfatına  vurduğu  zərərin  azaldıl-
ması üçün işlər görülür. Meşə massivinə çökən radioaktiv toz-
lar əsasən (40-90 %) ağac köklərində, yarpaqlarda, budaqlarda, 
ağac gövdələrində cəmləşir. Çox az miqdar isə ot örtüyünə çö-
kür.  Meşənin  qorunması  bu  halda  ağacların  kəsilməsi  və  yeni 
ağacların əkilməsi qaydalarına düzgün riayət etmək lazımdır. 
 
5.6.  Ġnsan  sağlamlığının  qorunması  istiqamətində 
zərərvericilərə  qarĢı  mübarizə  iĢlərində  istifadə  edilən 
kimyəvi preparatlara qarĢı mühafizə qaydaları 
 
Kənd  təsərrüfatında  zərərvericilərə  qarşı  bir  çox  tədbirlər 
həyata keçirilir. Bu tədbirlərdə başlıca məqsəd kənd təsərrüfa-
tına vurulan zərəri azaltmaq və  yaxud zərərvericiləri məhv et-
məkdir. 

---