Klass basshisiniń jámáátti qáliplestiriw metodikasi. Ajiniyaz atindaǵi N. M. P. I sotsial gumanitar panlerdi oqitiw kafedrasi oqitiwshisi Joldasbaeva. A gilt sózler

Klass basshisiniń jámáátti qáliplestiriw metodikasi.


Ajiniyaz atindaǵi N.M.P.I Sotsial gumanitar panlerdi oqitiw kafedrasi oqitiwshisi Joldasbaeva .A


Gilt sózler;Klass basshisi,klass,tarbiya,ata-ana,metod,madeniyat,pedagog,bilim, balalar, qábiletin, ádep ikramlılıq ,erklilik , páziylet.

Klass basshısı degende oqıwshılardı bir qıylı kóriniste, bir qıylı jasta, bilimi tárepinen hám teń bolģan jámáátti basqarıp turıwshı pedagog klass basshısı dep ataladı.

Klass basshısınıń tiykarģı maqseti, oqıwshılardı tuwrı tárbiyalaw processinde oqıwshı hám klass basshısı menen birbirin túsine alıwı hám klass basshısı tárepinen oqıwshılarģa itibarlı bolıwı kerek.
Mektepte oqıwshılarģa tárbiya klass basshısınıń isleri arqalı beriledi.
Tiykarınan, ilajlar, hár qıylı kesheler, ushırasıwlar, tanlawlar hám basqa oyınlar arqalı oqıwshılarģa tálim tárbiya beriledi. Soģan qarap oqıwshılardıń pikirlew qábileti rawajlanıp baradı.
Klass basshısı mektep administraciyası menen birgelikte hám máhálle jámááti, ataanalar menen birgelikte tárbiyalıq jumıslardı alıp baradı. Mektep administraciyası klass basshısı hám onıń alıp baratırģan jumısların bárqulla qolapquwatlawları tiyis. Klass basshısı óz oqıwshıların jaqsı biledi hám olardı tárbiyalaw ushın neler kerekligin esapqa alıp jumıs alıp baradı. Klass basshısı jumısı ruwxıylıq hám aģartıwshılıq isleri boyınsha, yaģnıy shólkemlestiriwshi direktorı orınbasarı basqarıp turadı.
Klass basshısınıń jumıs rejesin mektep direktorı hám direktor orınbasarı dúzedi hám qadaģalap baradı.
Baslawısh klass mektep táliminiń dáslepki basqıshı balalar oqıtıwshı basshılıģında tálimdi birinshi qádem qoyadı. Oqıw xızmetinde bilim, kónikpe hám epliliklerin iyeleydi. Oqıtıwshı klass penen kóbinshe jalģız isleydi hám tárbiyashı sıpatında jumıs júritedi.
Oqıtıwshılıq balalarģa bolģan múnsibette, úlken miyirbanlıģı menen ģamxorlıģı xarakterlenedi. Bular úlken talapshanlıq penen alıp barıladı. Oqıwshılar menen bolatuģın ózara múnásibetlerin tuwrı jolģa qoyiw hámde oqıwshılardıń ósiwi hám rawajlanıwına qarap olardı qayta qurıw ózgesheligi hám klass basshısı ushın zárúrli áhmiyetke iye.
Oqıtıwshılar tárepinen oqıwshılarģa qoyılatuģın pedagogikalıq talaplar beriwge erisedi, ataanalar, kúni uzaytırılģan topar tárbiyashıları jámáátshilik penen bárqulla baylanısta bolıp turadı. Zárúr bolģan waqıtta oqıwda oqıwshılarģa járdem kórsetiwdi shólkemlestiredi. Klass basshısı qılatuģın jumısları hújjetlerin alıp baradı hám onı mektep adminiyatraciyasına usınıs qıladı.
Oqıwshılar salamatlıģın bekkemlewge tán jumıslarda ótkeredi hám fizikalıq hámde aqılıy miynet qılıwģa úyretip barıladı.
Klass jámáátin shólkemletsiriwde, klass májilisin shólkemlestiriwde klass basshısınıń roli úlken esaplanadı. Klass májilisi ótkeriw ushın eń aldı menen jámááti birlestiredi. Klass basshısı májiliste kóplep máseleler kóredi. Klass májilisinde har tu’rli máseleler kórilip mashqalalı táreplerini talıqlanadı hám óz sheshimin tabıw kerek boladı.
Klass basshısı májilis ótkeriwi dawamında jaqsı oqıytuģın balalardı klassta, yaģnıy jámáát ishinde xoshametlewi kerek. Balalar birbirine doslıq múnsibette boladı. Olardı birbirine umtılıp, jaqsı oqıy baslawģa umtıladı. Jaman oqıytuģın balalar hám jaqsı oqıytuģın balalarģa umtılıp, olar hám jaqsı oqıwģa umtıladı. Bul kitapxanadaģı kitaplardı oqıwshılar klasstan tıs oqıw waqtında yaki sabaqtan soń bos qalģan waqıtlarda oqıp ózlerine paydalı táreplerin alıwı múmkin. Biziń jas áwlad xalqımızdıń revolyuciyalıq, miynet jawınger dástúrlerin ózlestirip, ózine úlken áwladtıń eń jaqsı páziyletlerin ideyalıq isenim hám matanatın, Watanģa muhabbatın onıń ekonomikalıqsiyasiy ha’m jawınger qúdretin bekkemlewge qatansıwģa umtılıwın sıńdırıp ģana qalmay óz babaları hám ataları jumısın dawam ettirip hám kóbeytirip aladı.
Shańaraq hám jámiyettin bir bólegi esaplanadı. Shańaraqta bala tárbiyasın jolģa qoyıw ushın júdá úlken áhmiyetke iye.
Shańaraq basqa tárbiyalıq mekemelerden parıqlı ráwishte adamnıń pútin turmısı dawamında onıń bárshe táreplerine qırlarına tásir kórsetiwge qadır hám ádette tásir kórsetedi.
Shańaraq tárbiya wazıypasınıń bul úlken ornın onıń úlken ideologiyalıq hám psixologiyalıq tásir kórsetiwiniń tereń ózine tánligi menen uyģınlasıp ketedi.
Ataanalar menen jumıs formaları ádette klass basshısı óz shaxsiy ózgesheliklerin tájiriybesin oqıwshılardıń shańaraqlarında payda bolģan ózine tán ózgesheliklerin, ataanaları bilim hám tájiriybesin, balalardı tárbiyalawda joqarıda kórsetip ótilgen qáteler hám qıyınshııqlarınıń minezqulıq ózgesheliklerin mektep pedagoglar jámáátinde ortalıqtı ataanalar menen jumıs alıp barıwda júzege kelgen dástúrleri hám basqalardı esaptan alıp belgileydi.
Ataanalarģa pedagogikalıq bilim beriwdi ámelge asırıwda tek bilim berip qalmastan, olardı tárbiya salasındaģı ámeliy bilim hám ko’nlikpeler menen qurallantırıw, olardıń pedagogikalıq xızmetin oyatıw mustaqil shuqıllanıwģa úndew, maqsetke muwapıq shańaraq ishki múnsibetlerin jolģa qoyıw júdá zárúr.
Ataanalar jıynalısları ataanalar menen jumıs alıp barıwdıń dástúriy payda bolģan forması. Sheshilip atırģan anıq wazıypalarģa baylanıslı halda klass jıynalısların shólkemleskenlik, juwmaqlawshı sherek jıynalısların temaģa tán jıynalıs sawbet, jıynalıs praktikasi, ataanalardıń ulıwma tálimi boyınsha klass rejesine kóre jıynalıs sıyaqlı jıynalıslar bolıwı kerek.
Shólkemlestiriwshilik jıynalıslarında ataanalar komiteti saylanadı, jumıs rejesi tasdıqlanadı. Mikrorayonda pedagogikalıq klimat ornatıw júzesinen ilajlar islep shıģadı, jámáát tapsırmaları bólistiriledi hám túrli jumıs baģdarlarına tán isbilermen ataanalar toparları dúziledi, ataanalar qatnasıwında ulıwma mektep ilájların ótkeriw rejesi muwapıqlastırıladı.
Sherektegi juwmaqlawshı klass májilisleri ataanalarımızdıń itibarın oqıwshılardıń bilimge tán qızıģıwları, qábiletin, ádep ikramlılıq erklilik páziyletlerin rawajlantırıwdaģı tabıslar, kemshilikleri, paydalanılmaģan múmkinshiliklerge qaratıw maqsetin kózde tutadı.
Bir temaģa arnalģan jıynalısları tárbiyanıń eń aktual mashqalaları júzesinen ótkeriledi, olarda ataanalar komiteti hám klass basshısınıń oqıwshılardı ol yaki bul tarawdaģı tárbiyalanģanlıq dárejesi tuwrısında toplanģan materiallardan paydalanıladı.
Májilisdawaminda ata analar itibarın tárbiyanın bir mashqalasına tartıw maqsetinde ótkeriledi. Bunday májlislerdi ataanalar komiteti aģzalarında ataanalardıń bir bólegi óz wazıypalarına, mektep xarakteristikalarına nadurıs múnsibette bolıp atırģanın ataanalardıń bir bólegi tayarlıq keypiyatında ekenligi haqqında maģlıwmatlar bolģan táģdirde ótkeriw usınıs etiledi.
Májilis praktikum, ataanalardıń tárbiyalıq processlerde qatansıwın aktivlestiriw oģan maqsetke baģdarlanbaģan tus baģıslaw maqsetinde ótkeriledi.
Ataanalardıń klasstaģı ulıwma tálimlık rejesine kóre májilisler aldınan belgilengen reje, belgili sistemag’a muwapıq ataanalarģa pedagogikalıq bilim beriwdiń forması esaplanladı.
Jeke tártiptegi pedagogikalıq sáwbet  klass basshısınıń oqıwshılar ataanalar menen alıp baratuģın jumısınıń keń atqarilģan, qolay hám nátiyjeli forması esaplanadı. Sáwbet járdeminde payda bolģan máselelerdi tez sheshiw, ataanalar isenimli múnásibetler ornatıw, shańaraqlıq tárbiya sharayatları haqqında qosımsha maģlıwmatlar tártiptegi rawajlanıwı dástúrin hám birgeliktegi pedagogikalıq háreketler sistemasın islep shıģıw ataanalardıń tárbiyalıq tásir kórsetiwlerin hám tárbiyası qıyın balalar minezin dúzetiw hám oqıwshılar ortasındaģı múnsibetlerde payda bolatuģın kelispewshiliklerdi sheshiw sıyaqlı keń kólemdegi tálim tárbiyasınıń wazıypaları sheshiledi.
Tárbiyalıq tásir kórsetiw nátiyjelegin kóp tárepinen oqıtıwshılar hám ataanalardıń muwapıq háreketleri menen belgileniwin názerde tutıp, balanıń ózine tán psixologiyalıq ózgesheliklerin esapqa alıw, onıń minezqulqındaģı eń kishi shetke shıģıwlarģa hám óz waqtında itibar beriwi kerek, bunda klass basshısı ataanalarınıń isenimli múnsibetler ornatıw, oqıwshılar shańaraqlıq tárbiya sharayatları haqqında qosımsha maģlıwmatlar alıw, ataanalardıń isenimli ózara múnásibetlerin úyretgende ģana erisiledi, bunday múnásibetler úyretiw hám tereńlestiriw ushın jeke tártiptegi sáwbetlerde paydalanıw júdá zárúr.
Hár bir ataana óz perzentin jaqsi kóredi, sonıń ushın olar óz perzentinende payda bolģan jańa, social táreplerin bekkemlew ushın birgeliktegi háreketleri haqqında másláhátlesiwi zárúr dep esaplaytuģın klass basshına samimiy húrmet hám isenim menen qaraydı .
Klass basshıları ata analar menen birgelikte tárbiyalıq izertlewler maģlıwmatların itibarģa alıwları hám zárúr. Olarģa muwapıq ósip kelatırģan kisi shaxsin qáliplestiriwge shańaraqtıń qosatuģın úlesi túrli jas basqıshlarında túrlishe boladi .Soniń ushinda klass basshisi barliq waqitta ata-analar menen bala tarbiyasin birge alip bariwlari kerek.
Paydalanilǵan adebiyatlar

1. 
   Sh.M.Mirziyoev Fizikaliq hám ruwxiy jetik jaslar-iygilikli maqsetlerimizge jetiwde tayanishimiz hám su‘yenshimiz boladı Erkin Qaraqalpaqqstan gazetasi № 8485 s 4.07.2017
   
2. 
   Karimov I.A. Bizdan ozod va obod Vatan qolsin. 2-jild. T.: O’zbekiston,1996.380 b.
   

3.Karimova O. Oila huquqi asoslari – T.: 2003
4.Jo’raev A.J. Tarbiyaviy darslarni wtish. T.: “O’qituvchi”, 1994.
5.Munavvarov A.K. Oila pedagogikasi. T.: “O’qituvchi”. 1994.
6 .Mirqosimov M. Maktabni boshqarishning nazariy va pedagogik asoslari. T.: 1996