Kompleks birikmalar. Kompleks birikmalarda kimyoviy bog’ tabiati

Kompleks birikmalardagi kimyoviy bog’ turlari

Tashqi va ichki sfera o`zaro ionli bog` bilan bog`langan. Shuning uchun kompleks birikmalar 1-bosqichda kuchli elektrolit sifatida dissotsiatsiyalanadi. Agar ligand murakkab zarracha bo`lsa uning tarkibida qutbli kovalent bog`lar bo`ladi. Markaziy atom ligandlar bilan gibridlanish holatiga, elektron tuzilishiga binoan bir nechta donor-akseptor bog` bilan bog`lanib koordinatsion birikma vujudga keladi.

Ag+ 4s24p64d10

5s + 5px= 2 ta sp

NH3 NH3

4d 5s 5p

.. ..

N(sp3)

N(sp3)

Ag(sp)

Kompleks birikmalarda kimyoviy boḡlanish turlari

Kompleks birikmamalarning turg’unligi

Helatlar. Biologik faol kompleks birikmalar

• Ko`pchilik biologik faol kompleks birikmalar helat shaklida bo`ladi. Helatlar – bu ligand sifatida qutbli guruxi bo`lgan, organik molekulani saqlagan kompleks birikmalar. Ular yana ichkikompleks yoki xalqali kompleks birikmalar ham deyiladi.
• Bu moddalarning eng sodda namoyondalari – mis (II) etilenglikolyati, mis (II) glitserati, mis (II) glitsenati sizga tanish.

Organik ligand metallni qisqichbaqa singari ushlab turadi

Aminikislotalar metal gidroksidi yoki tuzlari bilan xelatlarni hosil qiladi

Biologik faol kompleks birikmalar

• Ko`pchilik dori moddalar kompleks holatida boladi. Agar organizmda biron metall yetishmasa ular organizmga kompleks ko`rinishida yuboriladi. Masalan, temir yetishmovchiligida temir saqlovchi preparatlar – ferrotsen, ferramid, ferkoven va boshqa birikmalar ishlatiladi.Kopchilik fermentlar metall bilan bog`langan holda, ya`ni metalloferment korinishida bo`ladi.

Ferrotsen

[Fe(C5H5)2]

Tabiiy helatli komplekslar

Tetrapirrolli birikmalar

Porfin yadrosi

VitaminB12

Etilendiamintetrasirka kislotaning dinatriyli tuzi (Komplekson-III)

HOOCH2C CH2COOH

N H2C CH2 N

NaOOCH2C CH2COONa

Kompleksonometriya

СH2COONa

O

O

Me

N

N

C

O

H2C

C

O

CH2

H2C CH2

NaOOCH2C

Kompleksonlar metallar kationlarini juda kuchli bog`lab oladilar. Ular hatto magniy, kalsiy va bariy ionlarini ham boglash qobiliyatiga ega bolganlari uchun suvni qattiqligini aniqlashda ishlatiladi.

Helatoterapiya

• Kompleksonlar tibbiyotda ham, og`ir metallar ionlari bilan zaharlanganda, ishlatiladi. Bunda komplekson-III ( Pb ва Pu) va boshqa antidotlar yoki detoksikantlar deb nomlanadigan birikmalar qo`llanadi. Masalan: dimerkaprol –
• (As; Hg; Te larni bog`laydi)
• va D-penitsilamin
• (Cu ni bog`laydi)

CH2 – CH - CH2

SH

OH

SH

NH2

CH3 - C- CH - COOH

CH3

SH

Helatoterapiya o`tkazilishi ychun zarur bolgan shartlar

• 1. Hosil bo`ladigan kompleksning organizm uchun zararsiz bo`lishi
• 2. Kompleksning organizm komplekslaridan barqarorroq bolishi
• 3. Kompleksning organizmdagi hujayra devorlaridan oson o`tishi

E`tiboringiz uchun raxmat

E`tiboringiz uchun raxmat