Kompyuter injiniring fakulteti

1.1. Ornatılǵan sistema túsinigi:

Ornatılǵan sistemalar qurılmalar hám programmalıq támiynatınıń keń qollanıwı tárepten jeke kompyuterlerge (PC) qaraǵanda talay shegaralanǵan. Bul hal ornatılǵan sistemalarınıń zárúrli baǵdarları ushın tuwrılıǵın saqlap atır. Qurılmalar sheklengenligi tórt tárepten kemshiliklerge iye, olar jumıs sapasın jaqsılaw, is'temol kúshi, yad hám qurılma keń tarqalıwı daǵı kemshilikler bolıp tabıladı. Programmalıq támiynat daǵı kemshilikler tárepten ornatılǵan sistemalar jeke kompyuterlerge talay jaqın, yaǵnıy qollanıwlar kem, kólemi tómen qollanıwlar, operatsion sistema joq ekenligi yamasa sheklengen sistemalar. Biraq bul tariypler basqarıw keńesi názerinde bólekan tuwrı hám jeke kompyuterler degi programmalıq támiynattıń aldınǵı hám búgingi áwladı talay jetilisken o'rnayilgan sistema joybarlarına qayta jaylanıp atır.

Ornatılǵan sistemalar tek arnawlı wazıypalardı orınlaw ushın proektlestiriwtirilgan. Kóplegen ornatılǵan qurılmalar tiykarlanıp bir menshikli wazıypa ushın islep shıǵılǵan. Biraq, biz búgin kóriwimiz múmkin ayırım qurılmalar, mısalı jeke maǵlıwmatlar bazası járdemshisi (PDA) gibrid telefon kameraları bir neshe túrdegi funksiyalardı orınlaw ushın islab shıǵarılǵan. sonıń menen birge, sońǵı cifrlı Tv lar ikkitomonlama ámellerdi orınlawǵa maslasqan, yaǵnıy kóplegen túrdegi “Tv”larga baylanıslı bolmaǵan ulıwma, lekin zárúrli bolǵan ámellerdi atqaradı, atap aytqanda e-mail, internetten paydalanıw hám kóplegen oyınlar.

Ornatılǵan sistema sonday kompyuter sistemasıdirki, ol jaǵdayda basqa kompyuter sistemalarınan kóre joqarı sapalı hám isenimli qurılmalar talap etiledi. Ornatılǵan qurılmalardıń birpara qurılmalarında júdá joqarı sapalı hám isenimli úskeneler menen úskenelestirilgen. Mısal ushın, avtomobil motorı kontrolerlarining háreket waqtında ıslawıb ketiwi yamasa názik medicina ásbaplariningn xirurgiya waqtındaǵı kemshilikleri júdá saldamlı aqıbetlrga alıp keledi. Biraq, bul jerde de sonday ornatılǵan qurılmalar bolıp, mısalı Tv, oyınlar, kamera telefonlar sıyaqlı, olarda qolaysızlıqlar ámeldegi bolıp, lekin olar turmısqa qáwip salatuǵın jaǵdaylardı vujudga keltimaydi.

Birpara ornatılǵan sistemalar dep atalǵan qurılmalar, mısal ushın PDA yamasa web bloknotlar, tiykarınan ornatılǵan qurılma emes. Kompyuter sistemaları tarawda birpara bahsli jaǵdaylar ushraydı hám an'anviy sistemalardıń hámmesi de tiykarınano'rnatilgan sistema emes. Azmaz tushunildiki, talay jetilisken joybarlardıń ornatılǵan sistema retinde qáliplesiwi, mısalı PDAning, nanotexnologik bazar hám satıw procesine kóbirek baylanıslı eken injenerlerge qaraǵanda. Rasında tarawdıń injenerleri ornatılǵan sistema processindegi iskerligine qaray óz-ara bólingen, hátte bul joybarshılar ámeldegi sistemalar boyınsha birgelikte talqılawlashishsada, dástúriy ornatılǵan sistema rawajlanıwda dawam etedime joqpa yamasa sanaat processinde juwmaqta basqalar tárepinen basqarıladıma. Házirde sanaattı támiyinleytuǵın kompyuter sistemaları kólemi joqlıǵı sebepli dástúriy ornatılǵan sistemalar hám ulıwma maqsetli jeke kompyuterler arasındaǵı báseki sustlashdi. Bul kitap ornatılǵan sistema evolyutsion kórinisin tiykarlab kórsetip beredi, qaysıki bul túrdegi kompyuter sistema joybarların óz ishine alǵan.

Injenerlik sistemaları noqatyi názerinen ornatılǵan sistemalar arxitekturası joybarın dúziwde bir neshe modeli ámeldegi bolıp, bul modellerge ornatılǵan sistema joybarı siklini ańlatıwda murojat etiledi. Bul modellerdiń kópshilik bólegi tómende keltirilgen rawajlandırıw modelleri kombinatsiyasına tiykarlanǵan :

Big-bang modeli, bul modeldiń kereklilik tárepi sonda, bunda joybarlaw hám processni aldınan hám sistema rawajlanıw dáwirinde ámelgem asırıw shárt emes.

Sode-and-fix modeli, bul modelde ónim resursları kórsetip ótiledi, biraq rawajlanıw baslanguncha rásmiy processlerde kórsetiliwi shárt emes.

Waterfall modeli, bunda rawajlanıwdıń basqıshpa-basqısh ámelgem oshish procesi kórsetilib, nátiyjeler keyingi basqıshlarǵa jay jaratadı.

Spiral modeli, bul modelde rawajlanıw procesi túrli basqıshda ámelgem asıriladı hám erisilgen oy-órisler process dawamında birlestiriledi.

Kuyidagi 1 - suwretdegi model Ornatılǵan Sistemalar Joybarı hám Lifestyle Model Rawajlandırıw modeli esaplanadı. Bul model Waterfall hám Spiral modelleri kombinatsiyasına tiykarlanǵan. Qashanda tabıslı proektler investitsiyalastırılǵanda hám analiz etilgende, jıllar dawamında jumısqa tiyisli detal, maǵlıwmatlar jıynaladı hám jaramsız yamasa texnikalıq yamasa resurs tárepten mashqalalı proektler ajratıladı. Juwmaq qılıw múmkin, tabıslı proektlerde keminde bir jaramsız proektlerde uchramaydigan ulıwma faktor ámeldegi boladı.