Kompyuter injiniring fakulteti

3.1. Processlerdi basqarıw hám kóp wazıypalılıq

Kóp wazıypalıq bir neshe bólek wazıypalardı “bir waqıtta atqarılayotganday orınlaw” esaplanadı. “Bir waqıtta atqarılayotganday orınlaw” sóz dizbegine bólek itibar beriw kerek. Bir protsessorning bir neshe wazıypalardı bir waqıtta orınlawın ámelge asırıwdıń ılajı joq, lekin bir neshe máselelerdi bir waqıtta atqarayotgandek kórinetuǵın sistemalardı jaratıw múmkin. Onıń ushın hár bir máseleni protsessor waqtına salıstırǵanda bolıp orınlaw kerek. Nátiyjede “sırtdan” qaraǵanda, protsessor bir neshe wazıypalardı atqarayotganday kórinedi, tiykarınan bolsa protsessor iskerligi insanǵa sezilmasdan máseleler arasında almasinadi.

Mısal ushın, shosseda háreketlenip atırǵan tórtew mashinanı háreketin keltiriw múmkin. Hár bir avtomobildiń aydawshısı hám etip barıwı kerek bolǵan adresi bolıp, motorı isten shıqqan bolsın. Tartiwshı mashina keledi, biraq onıń tek bir motorı bar. Hár bir mashinanı adreske tasıw ushın ulıwma motordan paydalanıwı kerek (1-suwretke qarang).

Másele tarqatıp alıwdıń eki usılı bar. Birinshi sheshim tómendegishe: motor birinshi mashinaǵa beriledi hám ol adreske etip alǵannan keyin, ekinshi mashinaǵa beriledi, u da adreske etgach, ekinshisine hám tórtinshi mashinalarǵa beriledi. Sol usılda barlıq mashinalar adreske etkenge shekem qalǵan mashinalar jolda ılayıqılıp ketiledi. Bunnan tısqarı, bul motorsız mashinalardıń bir-biri menen baylanısına kirisiwa almasligini ańlatadı. Ekinshi sheshim natiyjelilew bolıp, ol tómendegishe: tartiwshı mashina birinshi mashinanı fiksirlangan waqıt dawamında tartadı, keyininen ekinshisin, keyininen úshinshisi hám tórtinshisin. Keyin yana birinshisi mashinaǵa qaytıladı, fiksirlangan waqıt dawamında tartıladı, ekinshi, úshinshi hám tórtinshi de tartıladı. Bul process barlıq mashinalardıń adreske etgunga shekem dawam ettiriledi. Bul halda barlıq mashinalar adreske birdey tezlikte etkaziladi.

Bul halda mashinalar bólek proritetga iye bolmaydı hám olar birgalikda háreketlanadilar, bul bolsa bir qansha artıqmashılıqlar beredi: mashinalar birdey tezlikte háreketlanadilar, barlıq mashinalar bir waqıtta sayaxatını tamamlaydilar, mashinalar etarlicha bir-birine jaqın bolıp, sayaxat waqtında bir-biri menen óz-ara baylanısqa kirisiwleri múmkin.

Ekinshi jaǵday, operatsion sistemalardıń kópvazifalik ózgesheligi ushın ulıwma bolıp tabıladı. Másele biror waqıt dawamında atqarıladı, keyininen toqtatıladı hám keyingi wazıypa orınlanıwı baslanadı. Onıń orınlanıwı ushın ajıratılǵan waqıt tawsılǵannan keyin, úshinshisi atqarılıwdı baslaydı, hám t.b.

Bul túsindiriw , itimal, processni oǵada ápiwayılashtirilgani sıyaqlı ko'rinar, biraq áyne ekinshi jaǵday kóp wazıypalı operatsion sistemanıń amomiy principi esaplanadı. Oraylıq qadaǵalaw hár túrlı wazıypalar arasında almasınıwdı támiyinlepgine qalmastan, hátte qaysı máseleler keyin orınlanıwı kerekligini da anıqlap beredi. Eger operatsion sistemasız kóp wazıypalı programmalıq támiynat jaratılıwı kerek bolsa, ol halda atqarılatuǵın konstruktsiya operatsion sistemanıń kópvazifalik elemntlarini óz ishine alıwı kerek boladı.

Paydalanılǵan ádebiyatlar :

1. Tanenbaum E. Sovremennie operatsionnie sistemi - SPb.: Izd. Piter, 2002.

2. Allanıń sıpatlarınıń biriov A Info'rmatika hám axbo'ro't texnologiyaları. Tóskent. " Oqıtıwshı". 2002 y

3.Ahmedov A, Toyloqov N. Info'rmatika. Tóskent. “O''zbekisto'n”. 2002 y

4.Leont'ev V. P. Noveyshaya entsiklopediya personal'nogo kompyutera.-M: Izd. OLMA-PRESS, 2003

Internet derekleri:

1. ziynet. uz

2. arxiv. uz