Korxonalarning marketing konsepsiyasi. Reja

Marketing elementlari tarkibi va marketing–miks tushunchasi
Marketing tizimida kuyilgan maksadga erishish uchun xaridorlar va boshka subhektlarga tahsir etish uchun marketing vositalari, yahni marketing usullari yigindisi, uslublari zarurdir. SHunday vositalardan marketing-miks, marketing kompleksi bulib xisoblanadi. Bularni marketing nazariyasiga 1964 yilda birinchi bulib Garvard biznes maktabi professori Borden kiritgan. Marketologlar tayyorlash tizimida marketing kompleksi 4 «R» deb nomlanib, Makkarti tomonidan 1960 yilda bu model taklif etilgan. Ushbu modelda marketingning turtta asosiy elementlari ajratib kursatilgan: tovar (‘roduct), narx (‘rice), sotish (‘lace), reklama-ragbatlantirish (‘romotion).
Marketing faoliyatida extiyoj va muxtojlikni ayirboshlash orkali kondirish jarayonida albatta inson ishtirok etadi. SHuning uchun yukorida kursatib utilgan marketing elementlari tarkibiga 5 «R» xam kiritilib, u kishilar (‘eo’le) ekanligi aloxida takidlab utilgandir. Marketing-miks elementlari kuyidagi chizmada kursatilgan.
1-chizma. Marketing tizimidagi besh asosiy narsa.
1968 yilda F.Kotler marketing-miks elementlari tarkibiga pablik-rileyshnz (‘ublic relations) va siyosatni (‘olitics) kushib, oldingi 4 «R» ni 6«R» ga kengaytirib kursatdi.
4«R» modelini kullanishini cheklanganligiga karamasdan, marketing nazariyasini shakllanishi va amaliyotini rivojlanishida ilgor rolg’ uynaydi.
Marketing-miks keng kullanadigan shaklda 4 ta marketing submiksini uz ichiga oladi. Bular kuyidagilar: tovar miksi, shartnoma miksi, kommunikativ miks, taksimot miksi. Tovar miksi tovar siyosatini shakllantiradi, tovar bilan boglik bulgan chora-tadbirlarni uz ichiga oladi. Bu chora-tadbirlar: dizayn, uni bezatilishi, maxsulot sifati, urovi, xaridorlrga xizmat kursatish, kafolat xizmati siyosati, tovar diversifikatsiyasi, assortiment siyosati va xokazo.
SHartnoma siyosati tovarni oldi-sotdi akti shartlari kelishuvini va bitim kurinishida ularni rasmylashtirishni amalga oshiradi. Bunday chora-tadbirlariga: narx siyosati, ustama va chegirtma tizimi, tovar yetkazib berish va uni tulov shartlari, shuningdek kredit siyosati kiradi.
Taksimot siyosati tovarni tayyorlanish joyidan oluvchiga yetkazib berishni amalga oshiradi. Bu siyosat sotish kanalini asoslash va taxlil kilish, marketing-logistika, savdo siyosati, sotish vositalari siyosati, ishlab chikarish kuchlarini joylashtirish siyosati. Istehmolchilar va bozorlarni joylashuvi siyosati, yetkazib berish siyosati, tayyor maxsulotlarni omborlarga joylashtirish siyosati va boshkalarni uz ichiga oladi.
Kommunikativ siyosatni vazifasi xaridor extiyojini kondirish va foyda olish maksadida talabni shakllantirish va tovar va xizmatni siljitish buyicha mukobil va samarali faoliyatni tahminlash uchun marketing tizimini barcha obhektlarini korxona – maxulot tayyorlovchilar bilan uzaro xarakatini tashkil etishdan iboratdir.
Marketing extiyoj va muxtojlikni ayriboshlash orkali kondirishga karatilgan inson faoliyatining turidir. Marketing vujudga kelishining asosiy sabablaridan biri - bu ishlab chikarish xajmining ortib borishi, yangi tarmoklarning vujudga kelishi, tovar turining kupayishi va tadbirkorlar urtasida maxsulotni sotish muammosining vujudga kelishidir.
Marketing asosida bozorni xar taraflama urganish yunalishlarining asosiylaridan kuyidagilarni kursatib utish mumkin:
•talabni urganish;
•bozor tarkibini aniklash;
•tovarni urganish;
•rakobat sharoitlarini tadkik kilish;
•sotish shakli va uslublarini taxlil etish.
1908 yili tijorat marketing tashkiloti ilk bor tashkil topdi. 1926 yilda AKSHda marketing va reklama milliy uyushmasi tashkil topdi, keyinchalik uning negizida Amerika Marketing jamiyati barpo etildi, bu jamiyat 1973 yili Amerika Marketing uyushmasi nomini oldi. Bir oz keyinrok bunday uyushma va tashkilotlar Garbiy Yevropa mamlakatlari va Yaponiyada xam paydo buldi.
50-yillarda boshkarish kontseptsiyasining ilk asosini sotish xajmi, ishlab chikarish va muomala xarajatlari darajasi, daromad, foyda va boshka kursatgichlarni uzok muddatli uzgarishlarini aniklash taxlil kilindi. SHunga kura bozordagi ish faoliyatini bir yildan besh yilgacha moslashtirish kuzda tutilgan.
60-yillarga kelib bozordagi uzgarishlarga karab strategik rejalashtirishni amalga oshirish masalasi ilgari surildi va xal kilindi.
70-yillarga kelib, marketingning shunday konseptsiyasi ishlab chikildiki, u iktisodiy jixatdan rivojlangan mamlakatlar xayotiga mustakil kirib bordi.