Küresel Tehdit, Zoonozlar

VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU

74

yaklaşımda öncelikle iyi bir öykü ile riskli temas olup olmadığı değerlendirilmelidir. So-

ğukkanlı hayvanlar, kümes hayvanları ve kuşlardan kuduz geçmez. Ülkemizde ve dün-

yada bugünkü verilerle fare, sıçan, sincap, hamster, kobay, gerbil, tavşan, yabani tavşan 

ısırıklarında insana kuduz geçişi gösterilmemiştir. Bu tür hayvan ısırıklarında profilaksi 

gerekmez. Mevcut verilere göre ülkemizde yarasalar kuduz için risk oluşturmamakta-

dır. Tüm olgularda yara bakımı yapılmalı ve tetanoz profilaksisi gözden geçirilmelidir.  

Temasın  tipine,  hayvanın  aşı  ve/veya  gözlenme  durumuna  ve  temas  eden  kişinin 

bağışıklık durumuna göre de Rehber’de belirtilen kuduz profilaksi şeması uygulanır.

Her ne kadar temas sonrası profilaksi ile insanlarda kuduz gelişmesi engellense de bu 

yaklaşım tek başına hastalığı elimine etmeyecektir. İnsanlarda hastalığın kontrolü için 

öncelikle hayvanlarda kontrolün sağlanması gerekmektedir.

---

“Küresel Tehdit, Zoonozlar”

75

1 

BRUSELLOZ 

Pendik Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlüğü 

İSTANBUL 

 

Ahmet Murat SAYTEKİN 

Veteriner Hekim 

Brusella Referans ve Aşı Üretim Laboratuvarı 

 GİRİŞ VE HASTALIĞIN TANIMI  

2 

• Abort 

• Ölü doğum 

• İnfertilite 

• Süt veriminde azalma (% 20) 

• Damızlık değer kaybı 

 

 

  

KRONİK, BULAŞICI, ZOONOZ 

ekonomik kayıp  -   halk sağlığı 



hastalığın çabuk yayılması 



kontrol ve mücadele güçlüğü 



uzun süre  



masraf 



hayvansal protein kaynaklarına olumsuz etki 



hayvan ve hayvansal ürünlerin ticaretine engel 



hayvan yetiştiricilerinin sosyo-ekonomik gelişiminin engellemesi 

HAYVANCILIK  

HASTALIĞIN ZARARLARI 

---

VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU

76



 uzun hastalık süresi nedeniyle fiziki yetersizlik ve iş gücü kaybı 

 



 tedavi ve hastane giderleri nedeniyle ekonomik kayıp 

İNSAN SAĞLIĞI 

Veteriner Hekim !!!! 

HASTALIĞIN ZARARLARI 

 

ETİYOLOJİ  

5 

       

 

       

 

       

 

 

 

 

       

      Taksonomik  olarak  Alfa-Proteobacteria  sınıfı,  Rhizobiales    takımı, 

Brucellaceae  ailesinde  yer  alan  ve  konak  hücrelerinde  fakültatif  hücre  içi 

yerleşim  gösterebilen  Brucella  türleri,  Gram-negatif,  hareketsiz,  kokobasil 

yada küçük çomak şekilli bakterilerdir.  

 

 

 

 

ETİYOLOJİ  

6 

 Brucella abortus  

       

     Sığır 

 B. melitensis 

 

 

     Koyun-Keçi, İnsan 

 B. suis   

 

 

     Domuz 

 B. ovis   

 

 

     Koç 

 B. canis  

 

 

     Köpek 

 B. neotomae 

 

 

     Rat 

 B. ceti   

 

 

     Su Memelileri (Balina,yunusbalığı…v.b.)                            

 B. pinnipedialis    

 

     Yüzgeçayaklılar (Ayıbalığı)  

 B. microti 

 

 

     Tarla faresi 

 B. inopinata 

 

                     Bilinmiyor 

 B. papionis 

 

 

     Bilinmiyor 

 

 

 

 

---

“Küresel Tehdit, Zoonozlar”

77

  

ETYOLOJİ 

DAYANIKLILIK ÖZELLİĞİ 



nemli toprak   

70 gün 



Tereyağı  

 

4 ay  



süt   

 

birkaç gün 



dondurma 

 

1 ay 



% 10 tuz içeren salamura peynir        45 gün 



direkt güneş ışığı 

1-12 saat 



63-65 °C pastörizasyon ısısı 

   30 dak. 

EPİDEMİYOLOJİ 

Dünyada en yaygın zoonoz  !!! 

FAO 

WHO 

OIE 

Japonya 

Kuzey Avrupa 

Kanada 

Avustralya  

Yeni Zelanda 

Kuzey Amerika 

Eradike 

Bazı Güney Avrupa ülkeleri  

Akdeniz ülkeleri 

Orta Doğu 

Orta Asya 

Hint Yarımadası 

Afrika 

Orta ve Güney Amerika 

İnsan ve 

hayvanlarda 

Yaygın 

EPİDEMİYOLOJİ 

---

VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU

78

 

EPİDEMİYOLOJİ 

10 



Brucella abortus Dünya Hastalık Dağılım Haritası (OIE 2015)   

   

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

EPİDEMİYOLOJİ 

11 



Brucella melitensis Dünya Hastalık Dağılım Haritası (OIE 2015)   

   

 

 

   

 

 

 

 

 

 

YAYGIN 

TÜRKİYE 

Güneydoğu Anadolu 

İç Anadolu 

Doğu Anadolu 

EPİDEMİYOLOJİ 

---

“Küresel Tehdit, Zoonozlar”

79

İnfeksiyon kaynağı 

 

 

İnfekte hayvan 

Abort yapmış dişi 

uterus akıntısı  

fötus  

fötal zar  

amnion sıvısı 

plasenta 

 

Doğum yapmış dişi 

kolostrum 

süt (aylarca -inek) 

(1-3 hafta – koyun-keçi) 

sperma 

BOĞA 

KOÇ 

idrar  

dışkı 

eklem sıvıları 

EPİDEMİYOLOJİ 

Bulaşma 

KONGENİTAL 

SİNDİRİM 

DERİ 

KONJUNKTİVA 

GENİTAL 

çiftleşme 

meme 

EPİDEMİYOLOJİ 

     

DALGALI HUMMA 

BANG HASTALIĞI 

MALTA HUMMASI  

AKDENİZ HUMMASI  

EPİDEMİYOLOJİ - İNSANLARDA BRUSELLOZ 

 

---

VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU

80

B. melitensis, B. suis, B. abortus, B. canis 

 

EPİDEMİYOLOJİ İNSANLARDA BRUSELLOZ ETKENLERİ 

EPİDEMİYOLOJİ – İNSANLAR İÇİN BULAŞ KAYNAKLARI 

PATOGENEZ 

     Brucella 

     Bölgesel lenf yumruları 

    Kan 

Organlar 

2-3 hafta 

birkaç gün 

uterus 

meme 

testis, epididimis 

lenfoid doku ve organlar 

eklem, bursa, tendo 

metabolizmalarında  oldukça  tercih  edilen 

bir madde olan eritritol ve progesteronun 

bol 

miktarda 

bulunduğu 

hayvan 

plasentası,  meme  doku  ve  epididimisde 

fazlaca ürerler  

---

“Küresel Tehdit, Zoonozlar”

81

 * ABORTUS 

gebeliğin  

5-7. ayları 

genellikle bir kez 

bazı  hayvanlar  daha  sonraki  gebelikleri  süresince  de  atık 

yapabilir !!!! 

SEMPTOMLAR- sığır 

İnk. süresi 

2 hafta-1 yıl 

tamamen duyarlı sürülerde  

atık oranı  

 

                 % 30-80 

* ÖLÜ doğum 

SEMPTOMLAR- sığır 

* İNFERTİLİTE (uterus yangısı-yavru zarlarının atılamaması) 

* MASTİT 

SEMPTOMLAR- sığır 

Gebeliğin son döneminde infeksiyon 

Doğum 

gastroenterit 

septisemi 

Yavru 

Ölüm 

canlı- gizli taşıyıcı 

---

VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU

82

* vajina mukozası kanlı 

* vajina akıntısı  

   Abort sonrası 

SEMPTOMLAR- sığır 

* abort sonrası PLASENTA atılmaz 

putrefikasyon 

septisemi 

         SEMPTOMLAR- sığır 

Bovine, placenta. The placenta contains numerous hemorrhagic cotyledons 

* ORŞİT 

SEMPTOMLAR- sığır 

---

“Küresel Tehdit, Zoonozlar”

83

* DİZ eklemlerinde yangı 

SEMPTOMLAR- sığır 

SEMPTOMLAR- koyun / keçi 

* Abort 

Genelde gebeliğin SON 2 ayı 

genellikle bir kez !! 

SEMPTOMLAR- koyun / keçi 

---

VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU

84

SEMPTOMLAR- koyun / keçi 

• mastit 

• artrit- koyunda ender 

• infertilite 

• epididimit 

• orşit 

• infertrilite 

• persistan nefrit 

Koç (B. ovis) 

• abort 

• ölü doğum 

• zayıf yavru doğumu 

TANI 

1- Bakteriyel izolasyon ve identifikasyon 

2- Serolojik yöntemler 

3- Moleküler yöntemler 

4- Allerjik yöntemler, Hücresel immun yanıtın ölçülmesi 

5- Hayvan deneyleri 

KORUMA ve KONTROL 

 - Kontrolsüz hayvan girişi 

 - Düzenli serolojik tarama 

 - Dezenfeksiyon 

 - Veteriner Hekim kontrolü 

---

“Küresel Tehdit, Zoonozlar”

85

KORUMA ve KONTROL 

AŞILAMA 

AGLUTİNOJEN  

AGLUTİNOJEN OLMAYAN  

• Uzun süreli bağışıklık 

• Aglutinasyon veren antikor   oluşumu 

-serolojik testlerde yanıltıcı 

• Bağışıklık düzeyi düşük 

• Aglutinasyon veren antikor 

oluşumu yok-serolojik olarak 

güvenli 

İNAKTİF 

H-38 

 (Zayıf 

Koruma) 

         CANLI 

(Derialtı(S.C.) veya 

Konjuktival olarak  

 2 formda hazırlanır.) 

   

REV-1 

S-19 

RB 51 

-Canlı aşıdır. 

-Smooth antijenler ile serolojik yanıt 

oluşmaz. 

-Klasik Bruselloz tedavisinde kullanılan 

bazı antibiyotiklere dirençli(Rifampisin) 

-Aşı uygulayıcılarına olası bir bulaşmada 

dezavantaj 

 

       

       KONJUKTİVAL BRUSELLA   AŞILARI 

Canlı,  attenüe,  B.  melitensis  Rev-1 

Konjuktival  aşısı  (  0,5  –  2  milyar 

CFU/doz  mikroorganizma içerir. Göze 1 

damla  olacak  şekilde,  3  aydan  büyük  

tüm  damızlık  erkek  ve  dişi  koyun  ve 

keçilere  uygulanır.  Ömrü  boyunca  tek 

uygulama yeterlidir. ) 

  

Canlı,  attenüe  B.  abortus    S-19 

Konjuktival aşısı (5 – 10 milyar CFU/doz 

mikroorganizma  içerir.  Göze  1  damla 

olacak  şekilde, 3 aydan büyük  tüm  dişi  

sığır  ve  mandalara  12  ay  ara  ile  2 

uygulamayapılır. 

Erkek 

hayvanlara 

uygulanmaz. Kontrendikedir.) 

KORUMA ve KONTROL 

 

1 OCAK 2012 TARİHİNDEN İTİBAREN  ÜLKEMİZDE BRUSELLOZ  İLE 

MÜCADELE KAPSAMINDA KİTLESEL AŞILAMAYA GEÇİLMİŞ VE 

SUBKUTAN AŞILAMA DURDURULMUŞTUR. BU TARİHTEN 

GÜNÜMÜZE, SADECE KONJUKTİVAL AŞILAR MÜCADELEDE 

KULLANILMAKTADIR. 

---

VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU

86

YIL 

BÜYÜKBAŞ 

KÜÇÜKBAŞ 

2012 

1696 

222 

2013 

1319 

512 

2014 

596 

75 

2015 

315 

73 

OIE Annual Animal Health Report Notification of Turkey; 2012, 2013 ,2014 and 2015. 

KORUMA ve KONTROL

 

 

KİTLESEL AŞILAMA SONRASI YILLARA GÖRE YENİ MİHRAK SAYILARI 

 

 

---

“Küresel Tehdit, Zoonozlar”

87

2000 

2001 

2002 

2003 

2004 

2005 

2006 

2007 

2008 

2009 

2010 

2011  2012 

2013 

2014 

2015 

10742  15510  17765  14572  18264  14644  10810  11804  11809  9818 

7703 

7177 

6759 

7225 

4403 

4173 

YILLARA GÖRE İNSAN BRUSELLOZ VAKA SAYILARI 

Erbaydar, T., Serpen, A., Kurt, A.Ö. (2012) Zoonozlar- Türkiye sağlık raporu 2012. HASUDER Yayınları, Sf: 84-107 

 

OIE Annual Animal Health Report Notification of Turkey; 2012, 2013 ,2014 and 2015. 

Aydın E (2012). Brusella Enfeksiyonlarının Epidemiyolojisi. IV. Türkiye Zoonotik Hastalıklar Sempozyumu (Gıda Kaynaklı Zoonozlar), Sempozyum kitabı, 57-62.  

KORUMA ve KONTROL

 

<%1              T

EST VE KESİM  

KORUMA ve KONTROL 

Sürü prevalansı 

>% 10 

Kitlesel Aşılama 

Sürü prevalansı 

% 1 - 5 

Genç           Aşı 

  Ergin             Test       Kesim 

Sürü prevalansı           

            

STRATEJİ 

•BİLDİRİMİ ZORUNLU    

•TAZMİNATLI   

KANUNİ ALT YAPI 



5996 Sayılı veteriner hizmetleri, bitki sağlığı, gıda ve yem kanunu 



Bruselloz ile mücadele yönetmeliği 



İhbarı mecburi hayvan hastalıkları ve bildirimine ilişkin yönetmelik 



Tazminatlı hayvan hastalıkları ve tazminat oranlarına dair 

yönetmelik (9/10) ve 30 gün içinde  



Hayvan hastalıklarında tazminat yönetmeliği (Bakteriyel teşhise 

verilir ve kontamine yem, gereç,hay.ürün imha, nakliye ve 

dezenfeksiyon dahil) 



Bulaşıcı hay.hastalıkları ile mücadelede uygulanacak genel 

hükümlere ilişkin yönetmelik  



2012-3 Genelge  

 

   

KORUMA ve KONTROL

 

---

VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU

88

        Şartlı KESİM 

İnfeksiyonun AKUT dönemindeki (ateşli 

dönem)hayvanlar 

Kesilmeden öldürülüp 

İMHA 

Serolojik olarak pozitif 

hayvanlar 

          Etler kavurma,İç organlar İMHA 

         Deri  dezenfeksiyon,Süt pastörizasyon  

KORUMA ve KONTROL

 

 

41 

Teşekkürler… 

[e-mail]