- aylanish o‘tish (bitta tebranishga tegishli ikkita aylanish
energetik
sathlari oralig‘idagi o‘tish va uning nurlanishi
uzoq infrakizil sohada
joylashgan).
CO
2
molekulasining tebranish-aylanish o‘tishi diqqatga sazovordir.
CO
2
- lazeri aynan tebranish-aylanish energetik o‘tish nurlanishiga
asoslangan. CO
2
–lazerining aktiv moddasi sifatida SO
2
, N
2
va Ne
gazlarning aralashmasi ishlatiladi. 56- rasmda CO
2
N
2
molekulalarning
soddalashgan tebranish energetik sathlari ko‘rsatilgan.
Lazer nurlanishi ikkita tebranish energetik sathlari oralig‘idagi o‘tishda
kuzatiladi. Azot molekulasining ikkiga eng pastdagi
tebranish energetik
sathlari (
v
q0,
v
ql) ko‘rsatilgan. Molekula tebranishi bir azot atomining
ikkinchi azot atomiga nsibatan tebranishiga asoslangan va tebranish
chastotasi
v
0
q2326
sm
–1
(6,97·10
13
Gs
). Kvant mexanikasi qonunlariga
ko‘ra, tebranish energetik sathlari kvantlangan
va molekulaning tebranish
energiyasi faqat
hv
0
(
v
QlG‘2) qiymatlarni qabul qiladi.
10- rasm. CO
2
va N
2
molekulalarining
asosiy elektron energetik sathidagi
tebranish energetik sathlari sxemasi.
CO
2
molekulasining energetik sathlari azot molekulasining energetik
sathlariga nisbatan ancha murakkab, chunki
karbonat angidrid gazi uch
atomli molekula. CO
2
molekulasining uchta ichki tebranish turlari (uchta
normal modalari) mavjud:
1) simmetrik valent tebranish turi (atomlarning yadrolarini birlash-
tiruvchi to‘g‘ri chiziq bo‘ylab simmetrik tebranadi, simmetrik valent
modasi);
2) deformasiya tebranish turi (yadrolarni
birlashtiruvchi chiziqqa
perpendikulyar ravishda tebranadi va buklanadi, buqilish modasi);
3) nosimmetrik valent tebranish (yadrolarni birlashtiruvchi o‘q
bo‘ylab atomlarning nosimmetrik tebranishi, nosimmetrik moda).
CO
2
molekulasi tebranishining uch xil turdagi modalari 57-rasmda
ko‘rsatilgan.
11-rasm. C
O
2
molekulasi tebranishning uch
xil modalari.
Molekulaning modalari (tebranish turlari) uchta kvant sonlari
n
1
,
n
2
,
n
3
bilan ifodalanadi. Kvant sonlarining har biri
modadagi kvantlar soniga
teng. Xar bir energetik sath shu uchta kvant sonlari bilan belgilanadi va
ketma-ketligi tartib bilan
n
1
,
n
2
,
n
3
yoziladi. Misol uchun, 0,1 energetik
sath deformasiya valent modasiga tegishli bo‘lib, bitta tebranish kvantiga
ega bo‘ladi. Bu tebranish ko‘ndalang bo‘lib, u eng past qiymatli energetik
sathga to‘g‘ri keladi. Chunki, ko‘ndalang tebranishning elastiklik
konstantasi eng kichikdir. Lazer nurlanishi 00°1→10°0 (
Dostları ilə paylaş: