Lim vаzirligi toshkеnt dаvlаt iqtisodiyot univеrsitеti b
Yüklə 2,71 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ishlab chiqarishni cheklash (ishlab chiqarish kvotasi).
| Q1
Q0 Q2 Q 19.9-rasm. Narxni barqaror bo`lishini ta`minlash Narx
darajada o`rnatiladigandan keyin iste`mol talabi Q0 dan Q1 ga pasayadi, taklif esa Q2 ga qadar oshadi. P* narxni ushlab turish uchun 340
Q0Q2 F2 F1 ист. va omborlarda tovar zahiralarni to`planishini oldini olish uchun davlat
ortiqchaligini A to`rtburchak yuziga teng bo`lgan qismini yo`qotadilar (19.9-rasm). Iste′molchilarning boshqa bir qismi tovarni sotib olaolmaydilar va ularning yo`qotishi B uchburchak yuzi bilan ifodalanadi, natijada iste′molchilarning umumiy yo`qotishi quyidagiga teng ist. bo`ladi: A B . Boshqa tomondan qaraganda, ishlab chiqaruvchilar yutib chiqadi. Siyosatning maqsadi ham shundan iborat edi. Ishlab chiqaruvchilar Q0 ga
tomonidan sotib olingan tovar summasi. Bu xarajat ham pirovardida iste′molchi yo`qotishiga qo`shiladi, nima uchun deganda u soliqlar hisobidan to`lanadi. 19.9-rasmda davlatning xarajati katta to`rtburchak bilan ifodalangan. Davlatning ushbu xarajatlari kamayishi mumkin, agar u sotib olgan mahsulotining bir qismini chetga (odatda past narxda) sotsa. Lekin, bu davlat ichidagi ishlab chiqaruvchilarning o`z mahsulotini chetga chiqarib sotish imkoniyatini cheklaydi. Bunday siyosatning aholi turmush darajasiga ta`sirini baholash uchun biz iste′molchi ortiqchaligidagi va ishlab chiqaruvchi ortiqchaligidagi natijaviy o`zgarishlarni qo`shib, undan davlat xarajatini ayiramiz: ist. i.ch. (Q2 Q1 ) P* A B A B E (Q2 Q1 ) P* E (Q2 Q1 ) P * yoki E SQ1Q2 F2 F1 . Demak, bunday siyosatda jamiyat o`z faravonligining bir qismini yo`qotadi. 18.9-rasmda ushbu yo`qotish shtrixlangan soha yuzasi bilan 341 ifodalanadi. Ko`rinib turibdiki, bunday siyosat juda katta jamiyat yo`qotishlari bilan bog`liq. Siyosatning asosiy maqsadi fermerlar daromadini oshirish bo`lsa, bundan samaraliroq yo`l bormi, degan savolni qo`yadigan bo`lsak, unga bor, deb javob berish mumkin. Fermerlaning daromadini A+B+E miqdorga oshirishni jamiyatni kamroq yo`qotshi orqali amalga oshirish yo`li bu ushbu A+B+E pulni to`g`ridan-to`g`ri fermerlarning o`ziga berishdir. Iste′molchilarning narxni barqarorlashtirishdagi yo`qotishi bari bir A+B ga teng bo`lgani uchun, fermerlarga ushbu pul bevosita berilsa, jamiyat 19.9-rasmda shtrixlangan yuzaga teng bo`lgan mablag`ni iqtisod qilishi mumkin. Ishlab chiqarishni cheklash (ishlab chiqarish kvotasi). Davlatning bozor narxiga ta`sir qilish siyosatidan biri bu - mahsulot ishlab chiqarish hajmini cheklash orqali mahsulot narxini kerakli darajagacha ko`tarish mumkin. Davlat har bir firmaning mahsulot ishlab chiqarish hajmini qonun chiqarish orqali belgilashi (kvotalashi) mumkin. Biror mahsulotni ishlab chiqarish yoki sotish bo`yicha litsenziyaning davlat tomonidan berilishi, shunday siyosatni yuritishga misol bo`lishi mumkin. Masalan, spirtli ichimliklarni sotishga beriladigan litsenziyalarni ko`paytirish yoki kamaytirish orqali spirtli ichimlikni sotish hajmini oshirish yoki qisqartirish mumkin. Sotish hajmining qisqarishi tovar narxini kerakli darajaga oshirish imkonini beradi. Yana AQSh davlatining qishloq xo`jaligi siyosati qaraymiz. AQSh davlatining qishloq xo`jaligi siyosati ko`proq mahsulot ishlab chiqarishni qisqartirishni rag`batlantirishga qaratilgan. Fermerlar ekin ekish maydonining qisqatirsalar, ya′ni ekin maydonlarining bir qismi ekilmasdan qoldirilsa, shunga yarasha pul kompensatsiyasini oladilar. Ekin maydonlarini qisqartirish hisobidan narxni oshirish mexanizmini 19.10-rasmda keltirilgan. Shuni ta`kidlash mumkinki ekin maydonlari cheklanganda taklif chizig`i absolyut elastik bo`lmay qoladi, ya′ni taklif Q1 ga teng bo`lib, u o`zgarmaydi, mahsulotning bozor narxi esa Pe dan P* ga ko`tariladi. 342 P S P* A B E Yüklə 2,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||