Lms platformalarining turlari va vazifalari

Serverga asoslangan LMSlar tashkilot yoki ta’lim muassasasining serveriga o‘rnatiladi. Bu esa foydalanuvchilarga tizimga korporativ login va parol yordamida kirish imkonini beradi. Barcha ma’lumotlar tashkilot yoki ta’lim muassasasi server kompyuterida saqlanadi. Buning uchun esa LMSni o‘rnatish, sozlash, uning tashkilot yoki ta’lim muassasasi dasturiy ta’minotlari bilan integratsiyasini ta’minlash lozim. Asosan, ta’lim muassasalari va o‘quv markazlarida foydalaniladi.
Serverga asoslangan LMSlar: Moodle, BlackBoard, Canvas, Absorb LMS va boshqalar.
CMS bilan integratsiyalashgan LMSlarda LMS funksiyalarini bajaruvchi maxsus dasturlar CMSga qo‘shiladi va CMSning imkoniyatlarini kengaytirib beradi. CMSning tarkibida alohida o‘quv kurslar bilan ishlovchi qism xizmat qiladi. Bunday tizimlar onlayn maktab va kurs ochishni xohlovchilar uchun qulay hisoblanadi.
CMS bilan integratsiyalashgan LMSlar: LearnDash (wordpress), joomla, drupal, wix.
LMS-ning o'ziga xos xususiyati turli xil foydalanuvchi rollarining mavjudligi. Har qanday tizimda har doim uchta asosiy rol mavjud:
Foydalanuvchi ham talaba hisoblanadi. Bu eng keng tarqalgan rol. Foydalanuvchilar o'zlariga tayinlangan kurslarni va bepul o'rganish uchun mavjud bo'lgan materiallarni olishlari mumkin.


Muallif. Mualliflik huquqiga ega foydalanuvchi oʻquv materiallarini boshqarishi mumkin: kurslarni qoʻshish va oʻchirish, oddiy foydalanuvchilarga kurslarni belgilash.


Administrator. O'quv materiallari bilan ishlashdan tashqari, administrator foydalanuvchilarni qo'shishi va o'chirishi, ularni guruhlarga guruhlashi va rollarni belgilashi mumkin.

Kichikroq kompaniyalarda muallif va ma'mur ko'pincha bir xil shaxsdir.
Yaxshi LMS odatda ma'murlarni monoton ishdan qutqaradi, shuning uchun ular foydalanuvchilarni tizimga qo'shish jarayonini imkon qadar avtomatlashtiradi. Misol uchun, iSpring Learn buni amalga oshirishning uchta usuliga ega: elektron pochta orqali taklif qilish, o'z-o'zini ro'yxatdan o'tkazish havolasini almashish yoki CSV yoki XLSX faylidan ro'yxatni import qilish.
iSpring Learn platformasi ta’lim muassasalari va kompaniyalarda kadrlar tayyorlash uchun ishlab chiqilgan. Biroq ayni paytda amalda asosiy mijozlari sifatida ta’lim muassasalari faoliyat yuritmoqda. Platformaning ma’ruza muharriri bo‘limi yordamida modul va uning materiallari (matnli, audio, video, taqdimot, simulyator, topshiriq, test va b.) kiritiladi. Hisobotlar bo‘limi yordamida foydalanuvchilar faoliyati hamda o‘zlashtirish natijalari tahlili va statistikasini yuritish mumkin.

1-rasm
LMSning bulutli platformasiga misol :
Bulut versiya  - Internet orqali ishlaydi. Barcha ma'lumotlar shifrlangan shaklda yetkazib beruvchining serverlarida saqlanadi, shuning uchun, masalan, sizning ofisingizda elektr o'chirilgan bo'lsa yoki jihozlar ishdan chiqqan bo'lsa, ular yo'qolmaydi. Asosiy serverda muammolar yuzaga kelganda, barcha mijozlarning ma'lumotlari favqulodda holatlarga zaxiralanadi. Shuning uchun, ko'pincha foydalanuvchilar muvaffaqiyatsizliklarni sezmaydilar. Boshlash uchun siz kompyuteringizga hech narsa o'rnatishingiz va mahalliy tarmoqlarni o'tkazishingiz shart emas. Hisob qaydnomasini yaratish kifoya.
LMS asosida masofaviy ta’lim olish. Moodle platformasi.
Mashhur Moodle dasturiy ta’minot platformasi o’qituvchi va talabalar, shuningdek talabalarning bir-biri bilan faol o’zaro ta’sirini qo’llab-quvvatlashga – muammolarni birgalikda hal qilish, muhokama qilish, bilim almashish va jamoaviy ishning boshqa turlariga e’tibor qaratib, turli xil o’quv kurslarini yaratish va onlayn tarzda o’tkazishga imkon beradi. Moodle o’quv platformasidan dunyoning 200 dan ortiq mamlakatlaridan, shu jumladan Rossiyadan 50 mingdan ortiq tashkilotlar foydalanadi, bu erda bugungi kunda Moodle eng mashhur ochiq manbali ta’lim echimlaridan biri hisoblanadi (SPO). Rossiya Federatsiyasida 600 dan ortiq inshootlar ro’yxatga olingan, ulardan ba’zilaridagi foydalanuvchilar soni 500 ming kishiga etadi. Moodle platformasi modulli tuzilishga ega, bu tizimning funksionalligini moslashuvchan ravishda o’zgartirish va to’ldirishga imkon beradi. 2011 yil mart oyida Rossiyaning SPIRIT kompaniyasi Internet-telefoniya uchun dasturiy ta’minot platformasi ishlab chiqaruvchisi va yetkazib beruvchisi, Linux asosida bepul dasturiy ta’minot va tarqatishlarni ishlab chiqish sohasida Rossiyaning ALT Linux kompaniyasi bilan birgalikda VideoMost videokonferentsaloqa tizimini va ommabop mahsulotlarni birlashtirish uchun yangi modulni chiqarganligini e’lon qildi. o’quv platformasi Moodle.
VideoBridge Moodle-ga qo’shimcha modul sifatida o’rnatilishi mumkin. Moodle LMS-ga kiritilgan VideoMost foydalanuvchilarga o’qituvchilar va talabalar tomonidan alohida tashqi aloqa vositalaridan, masalan, Skype yoki Apple iChat-dan foydalanishdan farqli o’laroq, bir qator afzalliklarni taqdim etadi: birma-bir video qo’ng’iroqlarni emas, balki ko’p foydalanuvchi konferentsiyalarini qo’llab-quvvatlash; qulaylik va turli xil dasturlarda alohida ro’yxatdan o’tishga hojat yo’q, chunki tizimga kirganingizda barcha funktsiyalar, shu jumladan videokonferentsiyalar bir vaqtning o’zida bitta muhitdan foydalanish imkoniyatiga ega bo’ladi; soddaligi – qo’ng’iroq o’quv kursining tanish interfeysida bitta tugma yordamida amalga oshiriladi; nazorat – yig’ish va statistik hisobotlarni taqdim etish umumiy tizimga kerakli formatda amalga oshiriladi. O’qituvchi yoki talabalar tomonidan yaratilgan hujjatlar va materiallarni birgalikda ko’rishning funktsional imkoniyatlari, shuningdek o’rnatilgan matnli chat imkoniyati videokonferentsiyalar bilan birlashtirilgan. VideoMost echimini Moodle platformasiga qo’shish uchun qulaylik yaratish uchun yaxshi ishlab chiqilgan hujjatlar bilan ta’minlangan bir qator maxsus dasturiy interfeyslar va plaginlar yaratildi.
So‘nggi yillarda talabalarda mustaqil bilim olishga, maktab dasturiga qo‘shimcha sifatida turli dasturlarni o‘rganishga bo‘lgan qiziqish ortib bormoqda. Ijtimoiy tarmoqlarda o‘quvchilar tomonidan ularning qiziqishlari doirasida videodarslarning qo‘yilishi bunga yaqqol misol bo‘la oladi. Hozirda raqamli texnologiyalarning rivojlanishi yoshlarga internet orqali o‘z qiziqishlari doirasida ta’lim olish imkonini bermoqda. Buning uchun ulardan rus va ingliz tillarini suhbatlashish darajasida bilish, shuningdek, zamonaviy internet texnologiyalaridan xabardorlik, xususan, SMM, LMS, CMS, MOOC kabi platformalarda ishlash bilim va ko‘nikmalariga ega bo‘lish talab etiladi
Moodle (Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment) - masofaviy ta’lim olish muhiti hisoblanib, sifatli masofaviy kurslarni yaratish uchun mo‘ljallangan. Bu dasturiy mahsulot dunyoning 100 dan ziyod mamlakatlarida ishlatiladi. Bepul tarqatiladigan bu dasturiy majmua o‘zining funksional imkoniyatlari, o‘rganishdagi soddaligi va ishlatishdagi qulayligi bilan foydalanuvchilarning ko‘plab talablarini qanoatlantira oladi. Moodle masofaviy ta’limda o‘qitish jarayonini to‘la qo‘llab-quvvatlash uchun keng doiradagi, jumladan, o‘quv materiallarini turli usullarda berish, bilimlarni tekshirish va o‘zlashtirish nazoratini amalga oshirish kabi imkoniyatlarni beradi.
Moodle – Web muhitida o`qitish va online rejimdagi darslarni tashkil qiluvchi kuchli pedagogik dasturiy majmua hisoblanadi. Mazkur tizimda Forums, Materials, Messenger, Chat, Exercises, Group work, Student tracking kabi ko`plab o`qitish modullar mavjud.
Boshqa LMSlar singari IMS, SCORM va boshqa standartlarni qo`llabquvvatlaydi. Tahlillar shuni ko`rsatadiki, boshqa LMS tizimlarga qaraganda, eng ko`p qo`shimcha plagin va modullari mavjud bo`lgan dasturiy majmua bu Moodle dasturiy majmuasidir.
Hozirgi vaqtda dunyoning aksariyat ta'lim muassasalari o`z masofaviy ta’lim tizimilarini tashkil etishda Moodle dasturiy majmuasini joriy etmoqdalar.

3-rasm. Moodle bo`yicha statistika (29.12.2022-yil holatiga)
Shuningdek, Respublikamizdagi ko`plab ta’lim muassaslari virtual ta’lim muhiti sifatida aynan Moodle dasturiy majmuasi foydalanib kelinmoqda. Ochiq kodli Moodle dasturiy majmuasi o`quv jarayonini boshqaruvchi Web interfeysli muhitga yo`naltirilgan maxsus tizimi bo`lib, asosan global tarmoqda foydalanishga mo`ljallangan. Tizimni yaratishda PHP, MySQL, AJAX, JavaScript, HTML, CSS, XML jQuery kabi qator ochiq kodli dasturiy vositalardan foydalanilgan.
Uni ishlatish uchun ma’lumotlar omborini boshqarish dasturi (MySQL yoki PostgreSQL), PHP protsessori, Web-xizmati (Apache yoki IIS) dasturlari sozlangan server zarur. Operatsion tizim sifatida ixtiyoriy keng tarqalgan operatsion tizimlardan biridan foydalanish mumkin (Windows, Linux, Mac OS X, Novell Netw are).
Mazkur o`quv qo`llanma yozilayotgan vaqtda Moodle tizimining 4.1 versiyasidan foydalanilgan. Tizimning rasmiy internet manzili: http://www.moodle.org

4-rasm.Moodle dasturiy majmuasining umumiy ko`rinishi.
Moodle — o‘quv materiallarini turli usullarda uzatish (15 turdagi interfaol vosita), bilimlarni tekshirish va o‘zlashtirish monitoringini yuritish uchun mo‘ljallangan platforma. Moodle platformasida talabalar mustaqil va erkin ravishda istagan bilimini olish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Talabalarning o‘zlashtirish darajasi bevosita uning intellektual salohiyatiga bog‘liq bo‘lganligi bois, ular tomonidan ko‘rgazmalilikning keng imkoniyatlaridan foydalanish egallanayotgan bilim mohiyatini teranroq anglashga yordam beradi. Shu bilan bir qatorda, bu tizim o‘zining ochiq kodliligi bilan har qanday dasturchiga istalgan ta’lim loyihasini o‘z ehtiyojlariga “moslash” hamda unga yangi xizmat turlarini qo‘shish imkonini beradi. Bu bepul tarqatiladigan platforma o‘zining funksional imkoniyatlari, o‘rganish uchun oddiyligi va foydalanishda qulayligi bilan foydalanuvchilarning har qanday talabini qanoatlantira oladi. Quyida Moodle platformasining DEMO (platformaning belgilangan vaqt davomida ishlashi mumkin bo‘lgan nusxa) versiyasi bilan ishlashini ko‘rib chiqamiz.