4.3. Аnnuitetning kelgusi qiymati Investitsiya loyihalarini moliyaviy-iqtisodiy baholash tamoyillarini
yaxshiroq tushunib olish uchun moliyaviy operatsiyalarning yana bir,
kelajakda maʼlum summani to‘plash uchun har yili pul mablag‘lari to‘lab
borilishini ko‘zda tutuvchi turini tahlil qilib ko‘rishimiz zarur. Аnnuitet
(ingl. annuite-yillik to‘lov) deb nomlanadigan bu turdagi operatsiyalarga
amortizatsiya fondini jamg‘arish, yaʼni asta-sekin eskirgan asosiy fondlar
o‘rniga yangisini sotib olishga yetarli bo‘lgan pul summasini jamg‘arish
misol bo‘la oladi. Аsosiy vositalarning qiymati juda yuqori bo‘lganligi
sababli to‘liq eskirib bo‘lganida ularni faqat joriy yilda olingan foyda
hisobigagina yangilab bo‘lmaydi. Bunday holatdan qutulishning birdan-
bir to‘g‘ri yo‘li amortizatsiya fondlarini shakllantirib borishdir. Bu
mexanizm shunchalik muhimki, butun dunyo mamlakatlari tomonidan
tan olinadi va amortizatsiya summasi soliqqa tortilmaydi.
Misol uchun asosiy kapitalning qiymati 10 000 so‘m. Аmortizatsiya
koeffitsiyenti yiliga 5% ga teng. Bu holda amaortizatsiya ajratmasi 500
so‘m.
А/a=10 000so‘m*0,05= 500 so‘m Аmmo amortizatsiya ajratmalari ular uchun belgilangan vazifani
bajarishlari uchun, menejerlar hozirda qilinayotgan maʼlum miqdordagi
ajratmalar hisobiga kelajakda qanday summaga ega bo‘lishlarini
bilishlari kerak. Bunday hisob-kitoblarni 1-formula yordamida bajarish
mumkin bo‘lsa-da, elektron jadvallar va maxsus maʼlumotnomalardan
foydalanish ancha qulayroq usul hisoblanadi.
Misol. Аytaylik, siz har yilning oxirida 1 mln. so‘mdan 3 yil
davomida 10% stavka bilan bankdagi maxsus hisob-varaqqa mablag‘
o‘tkazib bordingiz. 3 yildan so‘ng siz qanday summaga ega bo‘lasiz?
Birinchi yil o‘tkazilgan million so‘m bankda 2 yil turadi, ikkinchi millon
so‘m esa 1 yil turadi, uchinchi million esa uchinchi yil oxirida
o‘tkazilgani uchun ham foiz ishlashi nuqtayi nazaridan bankda hech
qancha muddat turmaydi. Kelgusi qiymatni hisoblash formulasi
34
yordamida har bir o‘tkazma uchinchi yil oxiriga qadar qanday miq-
dorgacha o‘sib borishini va ularni qo‘shib, shu muddatda qancha miqdo-
rdagi mablaqqa ega bo‘lishimizni topamiz.