508
İKİNCİ KİTAB
73. S.P.Tolstov. Göstərilən əsəri, səh.265
74. Məhəmməd Fuad Köpürlüzadə. Göstərilən əsəri, səh.74;
С.Малов. Новые памятники с туретскими руинами (в книге
«Язык и мышление»), VI-VII, М. - Л., 1936, səh.278-279
75. Р.М... səh. 120.
76. Yenə orada. Məqalənin müəllifi Əlişir Nəvainin
“Heyrətül-əbrar” əsərindəki bu beyti misal gətirərək, “tat” sözünün
“keşikçi” mənasım qəbul edir.
Qiçqiriban dam ara ul mübtəla,
necə dedi tat məni tutila.
77. P.K.Juze. Göstərilən əsəri, səh.7.
78. Yenə orada, səh.9
79. Xacə Nizamül-Mülk. Siyasətnamə, Tehran, 1334, səh.46-47.
Bu müəllif tat dilini “zəbane ruəya” (kəndli, rəiyyət dili)
adlandırır.
80. İncil. 10-cu fəsil; Абдул-Фарадж. Книга занемательных
историй, стр. 47; Н.В.Гоголь. Повести, М., 1937, срт. 390.
81. Əbdül Əli Karəng. Tati və Hərzəni, səh.12; Yəhya Zəka.
Göstərilən əsəri, səh.9
82. Yəhya Zəka. Göstərilən əsəri, səh.7
83. Б.В.Миллер. Таты, их расселение и говоры, cıp. 17
84. P.K.Juze. Göstərilən əsəri, səh.2.
85. P.M... səh. 119
86. “Dədə Qorqud” dastanlarında “bangladıqda” (nun-e
səğirlə banglamaq - çağırmaq sözündən) - çağırdıqda əvəzinə səhv
olaraq verilmiş (bütün çaplarında) “Tat əri banladıqda” cümləsində
bu söz təhqir mənasında işlənmişdir. (Əslində, dastanda “Saqqalı
uzun tat əri bangladıqda (əzana səslədikdə, çağırdıqda) mənasında
dır). İndi də xoşa gəlməyən, nifrət olunan şəxs bu və ya başqa bir
məclisdə danışdıqda ondan xoşu gəlməyən adam onun haqqında de
yir: “Yenə nə banlayı?”, bununla o, danışana nifrətini bildirmiş olur.
Əsərin bütün çaplarında bu fonetik fərq nəzərə alınmamışdır. Bax:
Dədə Qorqud. Bakı, 1988, səh.34
87. Şəmsəddin Sami. Qamuse türki. Səh.37, 2-ci sütun.
TATLARININ TARİXİ-ETNOQRAFİK OÇERKİ
509
X. Tədqiqlər əsasən Azərbaycanın Şimal-Şərq rayonları
tatlarının etnoqrafik materiallarına əsaslanır.
88.
M.N.Efendiyev.
Göstərilən
məqalə:
Кавказский
календарь. 1894; Энсиклопедический словарь, том XXXII,
СПб., 1901, стр.682
89. Н.И.Габараев. О взаимообогащении языков и втором
родном языке. В кн.: «Взаимодействие и взаимообогащениие
языков народов СССР», М., 1969, стр.209
90. M.İ.Hacıyev. Tat dilinin Qonaqkənd ləhcəsi. Bakı, 1971,
səh.4
91.
M.LHacıyev.
Tat
dilinin
öyrənilməsi
tarixindən,
Azərb.SSR EA
“Xəbərləri”,
ictimai elmlər seriyası,
№4,
Bakı, 1962, səh.86.
92. Azərbaycan Dövlət arxivi, f.389, iş I, v.79
93. Yenə orada, vərəq 12
94. Yenə oarda, vərəq 14
95. Yenə orada, vərəq 23
96. Yenə orada, vərəq 27-28
97. Yenə orada, vərəq 13
98. MJHacıyev. Tat dilinin öyrənilməsi tarixindən. Azərb.
SSR EA “Xəbərləri”, ictimai elmlər seriyası, 1962, X°4, səh.87
99. В.К.Гарданов, Б.СХДолгих, Т.А.Жданко. Основные
направления этнических процессов у народов СССР. СЭ. 1961.
№4;
Л.Н.Чижикова.
Заселение
Кубани
и
современные
этнические процессы.
СЭ.
1963, №6; А.В.Смольяк. О
некоторых этнических процессах у народов Нижнего и
Средного Амура. СЭ. 1963, №3; Т.А.Жданко. Этнографическое
изучение процессов развития и сближения сосиалистикеских
наций в СССР. СЭ. 1964, №6; А.Г.Трофимова. Материалы
отделов ЗАТО о браках как этнографикеский источник.
СЭ.1965, №5; Н.Г.Волкова. Вопросы двуязычия на северном
Кавказе.
СЭ.
1967,
№1,
У.С.Смирнова.
Национально
смешанные браки у народов Карачаево-Черкесии. СЭ. 1967
№4; И.С.Гурвич. Некоторые проблемы этнического развития
510
İKİNCİ KİTAB
народов СССР. СЕ. 1967, №5; О.А.Ганская и Л.Н.Терентева.
Этнографические исследования национальных процессов в
Прибалтике. СЭ. 1965, №5
100. М.И.Гаджиев. Конахкендский говор татского языка.
Автореферат кандидатской диссертации, Баку, 1966, стр.З
101. «Материалы Всесоюзной Конференции», Алма-Ата,
1964, стр. 273. М.И. Ширалиев. Основные вопросы взаимо
действия и взаимообогощения языков народов СССР (на мате
риале азербайджанского языка), Взамодействие и взаимообога-
шение языков народов СССР», М., 1969, стр. 113
102. М.И.Гаджиев. Влияние русского языка на татский
язык (по материалам Конахкендского говора татского языка).
Материалы Всесоюзн. конф., Душанбе, 1966, стр. 149-151.
103. M.İ.Hacıyev. Göstərilən dissertasiya, Bakı, 1966, ADU-
nun Əsaslı kitabxanası.
104. С.И.Брук. Народы Передней Азии, М., 1961; В.В.
Андрианов, М.Й. Берзина, С.И. Брук и др. Карта народов мира,
М„ 1961.
105. С.И. Брук, У.Р.Винников, В.И. Козлов, Б.В. Адриа
нов. Карта народов СССР, М., 1962; С.И. Брук, У.Р. Винников,
В.И. Козлов. Народы СССР, учебная карта для средней школы,
М., 1963. «Численность и расселение народов Мира». М., 1962.
106. «Атлас народов Мира». М., 1964.
107. «Народы Передней Азии», М., 1957.
108. Sovet etnoqrafiya elmində bir sıra qərb alimlərinin qarı
şıq etnik klassifikasiya metodunda özünə yer etmiş dil-konfessional,
dil-siyasi etnik qruplaşdırma metodu haqlı olaraq tənqid olunur ki,
biz də bununla tamamilə razılaşırıq.
109. Н.Г. Волкова. Вопросы двуязычия на Северном
Кавказе. «Советская этнография». I, 1967, стр. 37.
110. «Всесоюзная перепис населения 1921 года», т.У,
Крымская АССР. Северокавказский край, Дагестанская АССР.
Народност, родной язык, возраст, грамотность, М., 1928.
111. Н.Г. Волкова. Göstərilən əsəri, səh. 36.
TATLARININ TARİXİ-ETNOQRAFİK OÇERKİ
511
112. Н.Г. Волкова. Göstərilən məqaləsi, cədvəl №5
113. Yenə orada, səh.40.
114. M.İ.Hacıyev. Tat dilinin öyrənilməsi tarixindən. Az. SSR
EA “Xəbərləri”, 1962, №4, səh.83. М.И.Гаджиев. Конахкендский
говор татского языка. Автор, канд. диссертации. Баку, 1966 г.,
стр. 3.
115. Г.Д.Джавадов. Народная земледельческая техника
Азербайджана. Баку, “Elm”, 1989, səh.21. Müəllif bu həqiqəti qə
bul etsə də Respublikanın şimalında rast gəlinən, məsələn, təsərrüfat
alətləri, bitki və s. adı olan kələxış, kələgəndüm, düsər, səşüm, çar
pana, sonaçülə, gavahın, kəndi, kəllah, vərdənə, kürəkəş, vəlbənd,
dənəvər və s. (həmin əsər: səh. 14, 29, 47, 63, 95, 179 və s.) kimi söz
və terminlərin etnik mənsubiyyətini izah etmir, azmaz izah edəndə
də onları tat sözü adlandırmaqdansa İran mənşəli adlandırmağı
üstün tutur. Bu səhv üsul bir çox tədqiqatlarda üstünlük təşkil edir.
Azərbaycan dilinə keçmiş tat sözləri haqqında bax: Maqsud Hacıyev.
Azərbaycan tatlarının dili. Bakı, 1995, səh. 64
116. А.Л. Монгайт. Археологические культуры и этничес
кие общности, «Народы Азии и Африки» 1957, № 1, стр. 53.
117. A.L.Monqaytm göstərilən məqaləsindən götürüldü.
118. Г.А. Гулиев. Таты. В кн. «Народы Кавказа», II, М.,
1962, стр. 181.
119. А.Л. Монгайт. Археологические культуры и этничес
кие общности, «Народы Азии и Африки» 1967, № 1, стр. 60.
120. Г.С. Кнабе. Вопрос о соотношении археологической
культуры и этноса в современной зарубежной литературе. «Со
ветская археология», 1959, № 3, стр. 243-247.
121. Н.Н. Третяков. Этногенический процесс и археоло
гия. «Советская археология», 1962, № 4, стр. 15.
122. Yenə orada, səh. 17
123. Vasal (“Bahar”). Tat şairlərinin şeirləri. Bakı, Azəməşr,
1994-cü il. Müqəddimə və tərtib Maqsud Hacıyevindir.
124. Düta birar (“İki qardaş”). Tat xalq nağılları . Bakı,
Azəməşr, 1993-cü i l . Tərtib edən Maqsud Hacıyev.
Dostları ilə paylaş: |