BIO-SAVAR VA AMPER QONUNLARI
1819 yilda Erstedelektrtokio’tayotgano’tkazgich atrofidamagnitmaydonihosilbo’lishinianiqladi.
Bu kashfiyotdanso’ng,ikkita olim Jon Baptist Bio va Feliks Savarlar favquloddabu hodisanio’rganishgakirishishdi.
Ularningishifazodaginuqtada magnitmaydonini tok kuchi bilan bog’langan ifodasiniberdi.
Bu ifodahozirdaBio-Savar qonuni deb ataladi.
O’ng qo’l qoidasidan foydalanib,simdanyuqoridagiva P nuqtadagi magnit maydoni ekrandan bizga yo’nalganinivasimpastidaekrangatomon yo’nalganliginianiqlashmumkin.
Bio-Savar qonunifaqat simning kichik elementlari biror nuqtadahosil qiladiganmagnitmaydoniniginaberishinitushinishjudamuhimdir.
,
Buyerdam0 – magnitdoimiysidir.
50 – rasm. Tok 51 – rasm. Tok
yo‘nalishlaribirxilyo‘nalishlariharxil
bo‘lgano‘tkazgichlarbo‘lgano‘tkazgichlar
orasidagi ta’sir etuvchi orasidagi ta’sir etuvchi
kuchlar
TokkuchiXBTdaAmperdao‘lchanadi. Amper,miqdor jihatidan vakuumda bir-biridan 1 metr masofada joylashgan, ikkita parallel tokli o‘tkazgichlar orasida 2×10-7Nyutonga teng o‘zaro ta’sir kuchini hosil qiluvchi tok kuchiga tengdir. Ikkinchi tarafdan, tok kuchi 1 Amper bo‘lganda, 1 sekund ichida o‘tkazgichning ko‘ndalang kesimi yuzasidan o‘tayotgan zaryadlar miqdori 1 Kulonga teng bo‘ladi.
Agar =b=1 m bo‘lsa, u holda,
Bu yerda Bio-Savar qonuni doimiy I tok oqayotgan simning juda qisqa dx segmenti P nuqtada hosil qilayotgan magnit maydon induksiyasi uchun mos ifoda keltirilgan.
,
Ifodadanmagnitdoimiysinihisoblashmumkin
,
Yaqindan ta’sir nazariyasiga ko‘ra, harqanday tokli o‘tkazgich (yoki harakatlanuvchi zaryad) qo‘shni nuqtalarda, ya’ni o‘z atrofida magnit maydonini hosil qiladi. Magnitkuchlariningpaydobo‘lishiniquyidagichatushuntirishmumkin:ikkita+q1i- q2zaryadlarbir-
Biridanrmasofadajoylashganbo‘lsin (52 - rasm). “Qo‘zg‘almas"K sanoq tizimida ular orasida, Kulon qonuniga ko‘ra, o‘zaro tortishish kuchlari ta’sir etadi:
,
O‘ng tarafga tezlik bilan harakatlangan K ¢sanoq tizimida bu zaryadlar chap tarafga tezlik bilan harakatlana yotgandektuyuladi. Lorents almashtirishlari ifodalaridan foydalansak, bu K¢ tizimda Kulon kuchlari quyidagicha ifodalanadi:
Dostları ilə paylaş: |
