www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya.
Psixologiya
421
421
421
421
421
421
421
421
421
bilər və göstərməlidir. Bu dövrdə valideynlərlə də izahat
xarakterli söhbət aparmaq mümkündür və lazımdır. Söhbət
zamanı valideynlərin uĢağa qarĢı müvafiq Ģəkildə davranmaq
məsələsinə toxunmaq lazımdır.
Ġkinci tip ailələrdə böyüyən uĢaqlarla əlaqədar
psixoloqun aparacağı iĢ də düĢünülmüĢ xarakter daĢımalıdır.
Burada da nəzərə alınması zəruri olan cəhətlər çoxdur.
Adətən, bu cür ailələrdə uĢaqdan bir növ qisas almaq silahı
kimi istifadə olunur. Belə ki, uĢağın onunla olmayan
valideynlə ünsiyyət saxlamasına qəti imkan vermirlər. Bu isə
uĢağın nəinki ümumi inkiĢafına, tərbiyəsinə, o cümlədən təlim
fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir.
Bu cür ailə Ģəraitində olan uĢaqlarla psixoloqun apardığı
iĢ onların yaĢ və cinsi xüsusiyyətlərini nəzərə almaq əsasında
qurulmalıdır. Psixoloq bu zaman rollu treninqdən istifadə
etməklə uĢağın evdə əldə edə bilmədiyi rolu mənimsəməsinə,
ünsiyyət sahəsinin geniĢlənməsinə və özü üçün yaxın dost
seçməsinə nail olmalıdır. Bu kimi hallarda uĢağın yanında
qaldığı valideyni ilə məsləhət xarakterli iĢ aparılması
məqsədəuyğundur.
Üçüncü tip ailələrdə də uĢağın inkiĢafı və sosiallaĢması
üçün uyğun olmayan Ģərait yaranır. Psixoloji tədqiqatlar
göstərmiĢdir ki, həmin ailələrdəki Ģərait gizli, həll olunmamıĢ
münaqiĢələrin və ya uyğun Ģəkildə həll edilməyən
münaqiĢələrin olması ilə xarakterizə olunur. Bu cür
münaqiĢələr isə ailədəki münasibətlərin psixoloji strukturunu
aradan qaldırır ki, bu da çox vaxt uĢağın Ģəxsiyyətinin
inkiĢafına mane olur. Onun Ģəxsiyyətində arzu olunmayan
əlamət və keyfiyyətlər, uyğun olmayan özünüqiymətləndirmə
formalaĢır, məktəbdəki davranıĢına, mənimsəməsinə, sinif
yoldaĢları və müəllimlərlə qarĢılıqlı münasibətinə mənfi təsir
göstərir. Yenietməlik dövründə bu daha aydın Ģəkildə təzahür
edir.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya
422
422
Məktəb psixoloqu bu cür ailələri aĢkara çıxarmaqla
burada böyüyən uĢaqlara mümkün olan psixoloji köməkliyi
göstərməlidir. Valideynlərlə müvafiq izahat iĢi aparmalı,
onların arasındakı münasibətin uĢağın tərbiyəsinə nə kimi təsir
göstərməsini qeyd etməlidir. Yeri gəldikcə həmin valideynlərə
müvafiq psixoloji məsləhətlər verməlidir.
Nəhayət, dördüncü tip ailələrlə psixoloqun apardığı iĢ də
özünəməxsus xüsusiyyətə və əhəmiyyətə malikdir. Bu cür
ailələrdə güc, gobudluq, alkoqolizm hökm sürə bilər. Həmin
ailə mühiti nəinki uĢaqlarda Ģəxsiyyətin ahəngdar inkiĢafına
Ģərait yaratmır, eyni zamanda məktəbin həmin sahədə apardığı
iĢi sıradan çıxarır. Belə ailələrdə böyüyən uĢaqlarda ikili
əxlaq, mənəviyyat formalaĢır. Həmin uĢaqlar qanunu pozmağa
daha çox meylli olurlar. Onlarda, adətən, Ģübhə, inamsızlıq, onu
əhatə edənlərlə mülayim Ģəxsi təmas yarada bilməmək,
təcavüzkarlıq, zəifiradəlilik, xüdbinlik və s. kimi mənfi xarakter
əlamətləri formalaĢır.
Məktəb psixoloqunun bu cür ailələrdən gələn uĢaqlarla
apardığı iĢ olduqca çətindir. Adətən, bu cür ailələr üçün
qapalılıq, kənardan ona qarıĢmağa yol verməmək xarakterik
haldır. Buna baxmayaraq həmin ailələr və onlardan gələn
uĢaqlarla iĢ aparılmalıdır. Məktəbin, məktəb psixoloqunun
vəzifəsi uĢağı tərbiyə etmək, onda mövcud olan qüsurları
aradan qaldırmaqdan, onun Ģəxsiyyətindəki müsbət cəhətləri
möhkəmləndirməkdən ibarətdir. Bütün bu iĢləri həyata keçirərkən
psixoloq sinif rəhbərinin, ayrı-ayrı müəllimlərin, valideyn
komitəsinin, Ģagird təĢkilatlarının köməyindən istifadə etməlidir.
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R
esurs M
ərkəzi
Ümumi psixologiya.
Psixologiya
423
423
423
423
423
423
423
423
423
Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar
1.
Psixoloji xidmət dedikdə nəyi baĢa düĢürsünüz?
2.
Məktəbə psixoloji xidmətin məqsəd və vəzifələri barədə
qısaca danıĢın.
3.
Məktəbə psixoloji xidmətin prinsipləri hansılardır?
4.
Məktəbə psixoloji xidmət hansı mərhələlərdə həyata
keçirilir?
5.
Məktəbə psixoloji xidmətin funksiyaları və əsas
istiqamətləri hansılardır?
6.
Məktəbə psixoloji xidmət məqsədilə hansı psixoprofilaktik
iĢlər aparmaq lazımdır?
7.
Məktəbə psixoloji xidmət prosesində yerinə yetirilən
məsləhət iĢlərindən danıĢın.
8.
Məktəbə psixoloji xidmət prosesində nə kimi diaqnostik
iĢlər aparmaq olar?
9.
Məktəbə psixoloji xidmət məqsədilə aparılan korreksiya
iĢlərinin mahiyyəti nədən ibarətdir?
10.
Məktəbə psixoloji xidmət prosesində yerinə yetiriləcək
yardımçı iĢlərdən danıĢın.
11.
Məktəbə psixoloji hazırlığın diaqnostikasını necə aparmaq
olar?
Ədəbiyyat
Həmzəyev M.Ə. Pedaqoji psixologiya. – Bakı, 1991,
s.242-291.
Həmzəyev M.Ə. YaĢ və pedaqoji psixologiyanın
əsasları. – Bakı, 2003, səh.212-257
Əlizadə Ə.Ə. Məktəbə psixoloji xidmət: problemlər,
düĢüncələr// Azərbaycan məktəbi, 1993,
№3.