MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

421 

421 

421 

421 

421 

421 

421 

421 

421 

bilər  və  göstərməlidir.  Bu  dövrdə  valideynlərlə  də  izahat 

xarakterli  söhbət  aparmaq  mümkündür  və  lazımdır.  Söhbət 

zamanı  valideynlərin uĢağa qarĢı  müvafiq Ģəkildə davranmaq 

məsələsinə toxunmaq lazımdır. 

Ġkinci  tip  ailələrdə  böyüyən  uĢaqlarla  əlaqədar 

psixoloqun  aparacağı  iĢ  də  düĢünülmüĢ  xarakter  daĢımalıdır. 

Burada  da  nəzərə  alınması  zəruri  olan  cəhətlər  çoxdur. 

Adətən,  bu  cür  ailələrdə  uĢaqdan  bir  növ  qisas  almaq  silahı 

kimi  istifadə  olunur.  Belə  ki,  uĢağın  onunla  olmayan 

valideynlə ünsiyyət saxlamasına qəti imkan vermirlər. Bu isə 

uĢağın nəinki ümumi inkiĢafına, tərbiyəsinə, o cümlədən təlim 

fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir. 

 

Bu cür ailə Ģəraitində olan uĢaqlarla psixoloqun apardığı 

iĢ  onların  yaĢ  və  cinsi  xüsusiyyətlərini  nəzərə  almaq  əsasında 

qurulmalıdır.  Psixoloq  bu  zaman  rollu  treninqdən  istifadə 

etməklə uĢağın evdə əldə edə bilmədiyi rolu mənimsəməsinə, 

ünsiyyət  sahəsinin  geniĢlənməsinə  və  özü  üçün  yaxın  dost 

seçməsinə  nail  olmalıdır.  Bu  kimi  hallarda  uĢağın  yanında 

qaldığı  valideyni  ilə  məsləhət  xarakterli  iĢ  aparılması 

məqsədəuyğundur. 

Üçüncü  tip  ailələrdə  də  uĢağın  inkiĢafı  və  sosiallaĢması 

üçün  uyğun  olmayan  Ģərait  yaranır.  Psixoloji  tədqiqatlar 

göstərmiĢdir  ki,  həmin  ailələrdəki  Ģərait  gizli,  həll  olunmamıĢ 

münaqiĢələrin  və  ya  uyğun  Ģəkildə  həll  edilməyən 

münaqiĢələrin  olması  ilə  xarakterizə  olunur.  Bu  cür 

münaqiĢələr  isə  ailədəki  münasibətlərin  psixoloji  strukturunu 

aradan  qaldırır  ki,  bu  da  çox  vaxt  uĢağın  Ģəxsiyyətinin 

inkiĢafına  mane  olur.  Onun  Ģəxsiyyətində  arzu  olunmayan 

əlamət  və  keyfiyyətlər,  uyğun  olmayan  özünüqiymətləndirmə 

formalaĢır,  məktəbdəki  davranıĢına,  mənimsəməsinə,  sinif 

yoldaĢları və müəllimlərlə qarĢılıqlı münasibətinə mənfi  təsir 

göstərir. Yenietməlik dövründə bu daha aydın Ģəkildə təzahür 

edir. 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

              Ümumi psixologiya. Psixologiya

 

422 

422 

Məktəb  psixoloqu  bu  cür  ailələri  aĢkara  çıxarmaqla 

burada  böyüyən  uĢaqlara  mümkün  olan  psixoloji  köməkliyi 

göstərməlidir.  Valideynlərlə  müvafiq  izahat  iĢi  aparmalı, 

onların arasındakı münasibətin uĢağın tərbiyəsinə nə kimi təsir 

göstərməsini qeyd etməlidir. Yeri gəldikcə həmin valideynlərə 

müvafiq psixoloji məsləhətlər verməlidir. 

Nəhayət, dördüncü tip ailələrlə psixoloqun apardığı iĢ də 

özünəməxsus  xüsusiyyətə  və  əhəmiyyətə  malikdir.  Bu  cür 

ailələrdə  güc,  gobudluq,  alkoqolizm  hökm  sürə  bilər.  Həmin 

ailə  mühiti  nəinki  uĢaqlarda  Ģəxsiyyətin  ahəngdar  inkiĢafına 

Ģərait yaratmır, eyni zamanda məktəbin həmin sahədə apardığı 

iĢi  sıradan  çıxarır.  Belə  ailələrdə  böyüyən  uĢaqlarda  ikili 

əxlaq, mənəviyyat formalaĢır. Həmin uĢaqlar qanunu pozmağa 

daha çox meylli olurlar. Onlarda, adətən, Ģübhə, inamsızlıq, onu 

əhatə  edənlərlə  mülayim  Ģəxsi  təmas  yarada  bilməmək, 

təcavüzkarlıq, zəifiradəlilik, xüdbinlik və s. kimi mənfi xarakter 

əlamətləri formalaĢır. 

Məktəb   psixoloqunun   bu  cür   ailələrdən  gələn uĢaqlarla 

apardığı  iĢ  olduqca  çətindir.  Adətən,  bu  cür  ailələr  üçün 

qapalılıq,  kənardan ona qarıĢmağa  yol  verməmək   xarakterik   

haldır.   Buna   baxmayaraq   həmin ailələr   və   onlardan   gələn 

uĢaqlarla  iĢ  aparılmalıdır.  Məktəbin,  məktəb  psixoloqunun   

vəzifəsi  uĢağı  tərbiyə  etmək,  onda  mövcud  olan  qüsurları 

aradan  qaldırmaqdan,    onun    Ģəxsiyyətindəki    müsbət    cəhətləri 

möhkəmləndirməkdən ibarətdir. Bütün bu iĢləri həyata keçirərkən  

psixoloq  sinif  rəhbərinin,    ayrı-ayrı  müəllimlərin,  valideyn 

komitəsinin, Ģagird təĢkilatlarının köməyindən istifadə etməlidir.  

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

Ümumi psixologiya.

 

Psixologiya

 

 

423 

423 

423 

423 

423 

423 

423 

423 

423 

  

Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar 

 

1.

 

Psixoloji xidmət dedikdə nəyi baĢa düĢürsünüz? 

2.

 

Məktəbə  psixoloji  xidmətin  məqsəd  və  vəzifələri  barədə 

qısaca danıĢın. 

3.

 

Məktəbə psixoloji xidmətin prinsipləri hansılardır? 

4.

 

Məktəbə  psixoloji  xidmət  hansı  mərhələlərdə  həyata 

keçirilir? 

5.

 

Məktəbə  psixoloji  xidmətin  funksiyaları  və  əsas 

istiqamətləri hansılardır? 

6.

 

Məktəbə psixoloji xidmət məqsədilə hansı psixoprofilaktik 

iĢlər aparmaq lazımdır? 

7.

 

Məktəbə  psixoloji  xidmət  prosesində  yerinə  yetirilən 

məsləhət iĢlərindən danıĢın. 

8.

 

Məktəbə  psixoloji  xidmət  prosesində  nə  kimi  diaqnostik 

iĢlər aparmaq olar? 

9.

 

Məktəbə  psixoloji  xidmət  məqsədilə  aparılan  korreksiya 

iĢlərinin mahiyyəti nədən ibarətdir?  

10.

 

Məktəbə  psixoloji  xidmət  prosesində  yerinə  yetiriləcək 

yardımçı iĢlərdən danıĢın. 

11.

 

Məktəbə psixoloji hazırlığın diaqnostikasını necə aparmaq 

olar? 

 

Ədəbiyyat 

 

Həmzəyev  M.Ə.  Pedaqoji  psixologiya.  –  Bakı,  1991, 

s.242-291. 

Həmzəyev  M.Ə.  YaĢ  və  pedaqoji  psixologiyanın 

əsasları. – Bakı, 2003, səh.212-257 

Əlizadə  Ə.Ə.  Məktəbə  psixoloji  xidmət:  problemlər, 

düĢüncələr//  Azərbaycan  məktəbi,  1993, 

№3. 

---