MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

60 

aĢkara  çıxarmaq  üçün  tətbiq  olunur.  Ən  çox  tanınan  kreativ 

testlərə  C.  Gilfordun  və  E.Torrensin  testlərini  aid  etmək  olar. 

Bu  testin  əsasında  yeni,  qeyri-adi  ideyaları  irəli  sürə  bilmək 

qabiliyyətini  aĢkara  çıxarmaq  dayanır.  Bu  testdə  tapĢırıqlar 

sistemi  elə  qurulmuĢdur  ki,  yoxlanan  adam  Ģəraiti  dəyiĢmək, 

obyektə  baĢqa  cür  yanaĢa  bilmək  imkanına  malik  olsun. 

Məsələn,  obyektlərin  Ģərhi  zamanı  onları  daha  çox  sahəyə 

tətbiq  etmək  yollarını  fikirləĢmək  və  ya  daha  çox  dairə  və  ya 

kvadrat  tipli  Ģəkilləri  daxil  etməsi  tələb  olunur.  Bunun  üçün 

yoxlananlara  dairələr  (kvadrat)  Ģəkli  çəkilmiĢ  vərəqə  verilir. 

Ondan  həmin  vərəqədə  olan  elementlərdən  istifadə  edərək 

Ģəkillər  seriyası  çəkmək  tələb  olunur.  Yerinə  yetirilən  iĢ 

özünün  məhsuldarlığına,  sürətinə  və  orijinallığına  görə 

qiymətləndirilir. 

Şəxsiyyət testləri fərdin Ģəxsiyyətinin müxtəlif cəhətlərini 

tədqiq etmək üçün istifadə olunur. 

Proyektiv  testlərə  gəldikdə  onlar  daxili  proyeksiya 

dinamikası  doğuran  qeyri-müəyyən  stimulların  təqdimi 

əsasında yoxlananların Ģəxsiyyətini tamlıqda öyrənməyə imkan 

verən    metodikadır.  Bu  cür  testlərə  RorĢarx  testini,  tematik 

apperseptiv testi (TAT) və s-ni aid etmək olar. Məsələn, TAT-

ın tətbiqi zamanı yoxlanan adam ona təqdim olunan Ģəkildə baĢ 

verən  hadisələri  təsvir  edir  və  bu  zaman  həmin  hadisələrə  öz 

daxili hiss və məramını ifadə edir (Ģəkillər elə tərtib olunur ki, 

onları müxtəlif Ģəkildə Ģərh etmək mümkün olsun)   

Psixodiaqnostik metod kimi sosiometriya metodundan da 

istifadə  olunur.  Sosiometriya  (latınca  –  sosietas-cəmiyyət  və 

yunanca  –  metreo-ölçmək  deməkdir)  –  qruplarda  və 

kollektivlərdərəğbət 

və 

nifrət 

tipli 

Ģəxsiyyətlərarası 

münasibətlərin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi və qrafik təsviri 

üçün  tətbiq  olunan  standartlamdırılmıĢ  metodik  üsulların 

məcmuundan  ibarətdir.  Sosiometriya  amerikan  psixoloqu 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs 

Mərkəz

i

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

 

61 

C.Moreno tərəfindən iĢlənilmiĢdir. Bu metodun köməyi ilə əldə 

edilmiĢ məlumatlar xüsusi sosiometrik  cədvəl  və sosioqramda 

əks etdirilməklə təhlil olunur. 

Nəhayət  psixologiyada  riyazi  –  statistik  metodlardan  da 

istifadə olunur. Bu metodların köməyi ilə tədqiqat zamanı əldə 

edilmiĢ  nəticələrin  dəqiqlik  və  etibarlılıq  dərəcəsi  aĢkara 

çıxarılır. 

Psixoloji  tədqiqatlarda  yardımçı  metod  kimi  bioqrafik 

metodlardan  da  istifadə  olunur.  Bunun  üçün  insanın  həyat 

yoluna aid faktların və hadisələrin, onun sələflərində, nəslində 

özünü 

göstərən 

xarakterik 

halların, 

sənədlərin, 

Ģəhadətnamələrin və s. təhlilindən istifadə olunur. 

            

Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar 

 

1.

 

Psixologiyanın bir elm kimi tərifini verin. 

2.

 

Psixi hadisələri necə təsnif edirlər? Onları xarakterizə 

edin. 

3.

 

Ġdrak prosesləri dedikdə nələri baĢa düĢürsünüz? 

4.

 

Ġdrak prosesləri hansılardır? 

5.

 

Psixi  xassələr  hansılardır?  Onlları  fərqləndirən 

cəhətləri izah edin. 

6.

 

Psixologiyanın müasir elmlər sistemində tutduğu yeri 

izah edin. 

7.

 

Müasir  psixoloji  fənnləri  təsnif    edərkən  hansı 

prinsiplərə əsaslanırlar? 

8.

 

Müasir psixologiyanın sahələrini Ģərh edin. 

9.

 

Müasir 

psixologiyanın 

baĢlıca 

istiqamətləri 

hansılardır? 

10.

 

Azərbaycanda 

elmi 

psixologiyanın 

inkiĢaf 

---

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

 

Ümumi psixologiya. Psixologiya 

62 

xüsusiyyətlərindən danıĢın. 

11.

 

Psixologiyanın  əsas  tətqiqat  metodları  hansılardır? 

Onları xarakterizə edin. 

12.

 

Eksperiment metodunun hansı növləri vardır? 

13.

 

Psixoloji testləri xarakterizə edin. 

14.

 

 Psixologiyada  riyazi-statistik  metodlardan  nə  üçün 

istifadə edirlər. 

 

Referat, məruzə və müstəqil tədqiqat üçünüçün  

mövzular 

1.

 

Psixi hadisələr və onların xüsusiyyətləri. 

2.

 

Azərbaycanda psixoloji fikrin və elmi psixologiyanın 

inkiĢafı. 

3.

 

Müasir psixologiya və onun elmlər sistemində yeri. 

4.

 

Müasir psixologiyanın tədqiqat metodları. 

 

 

Ə D Ə B Ġ Y Y A T 

 

Bayramov  Ə.S.,  Əlizadə  Ə.Ə.  Psixologiya.  2-ci  nəĢri  –                                    

Bakı. 2002, s. 7-127 

Ümumi  psixologiya  A.V.Petrovskinin  red.  ilə  –  Bakı,                                      

1982, s. 5-68 

Əliyev  B.H.  Məhkəmə  psixoloji  ekspertizasının  ümumi 

məsələləri. – Bakı, 1997 

Əliyev  R.Ġ  Psixologiya  tarixi.  –  Bakı,  2006,  s.  14-18;                                       

354-375. 

---