Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida ekskursiyani o‘tkazish

---

` 
83 
 
 
 
MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA EKSKURSIYANI O‘TKAZISH 
MAZMUNI
Malohat Akilovna Esonova 
Qo`qon Davlat pedagogika instituti o`qituvchisi,dotsent- 
https://doi.org/10.5281/zenodo.8026594 
Annotatsiya:
Ekskursiyaning asosiy maqsadi – bolalarga berilayotgan ta`limiy va tarbiyaviy 
ma`lumotlarning hayotimizdagi faoliyatda aks etishini obyektlarga sayr qilish jarayonida 
ko'rsatib berish. MTTda ekskursiyalar reja asosida amalga oshiriladi. Ekskursiyani ishlab 
chiqishda ta'limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi xarakterdagi bir qator vazifalarni belgilash va 
hal qilish muhimdir. 
Kalit so‘zlar:
Ekskursiya, o'quv dasturi, ta`lim, mashg`ulot, shakl, vosita, innovatsion 
yondashuv, ekskursiya, mutaola. 
Ekskursiyaning asosiy maqsadi – bolalarga berilayotgan ta`limiy va tarbiyaviy 
ma`lumotlarning hayotimizdagi faoliyatda aks etishini obyektlarga sayr qilish jarayonida 
ko'rsatib berish. MTTda ekskursiyalar reja asosida amalga oshiriladi. Ekskursiyani ishlab 
chiqishda ta'limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi xarakterdagi bir qator vazifalarni belgilash va 
hal qilish muhimdir. 
Ekskursiyalarning rivojlantiruvchi komponenti sezuvchanlik qobiliyatlari (ob'ektlarning turli 
xil belgilarini ko'rish qobiliyati: rang va uning soyalari, fazoviy joylashuvi, xilma-xil shakllari, 
to'qimalari va boshqalar) kabi fikrlash jarayonlari (tahlil, taqqoslash, umumlashtirish, 
tasniflash, tabiat va murakkablik darajasi, tasavvur va ijodkorlik bilan har xil bo'lgan 
aloqalarni o'rnatish qobiliyati. 
Ekskursiyani ishlab chiqishda ta'limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi xarakterdagi kompleks 
vazifalarni belgilash va hal qilish muhimdir. Hal qilinayotgan pedagogik vazifalarning 
mohiyati bo'yicha ekskursiyalar tasnifini ajratish mumkin: tabiiy, tarixiy, ekologik, qishloq 
xo'jaligi ob'ektlariga, estetik ekskursiya. 
Ekskursiyaning tarkibi: kirish suhbati, jamoaviy kuzatuv, bolalarni individual ravishda 
mustaqil kuzatish, material to'plash, to'plangan materiallar bilan o'ynayotgan bolalar, yakuniy 
qism, bu vaqtda o'qituvchi ekskursiyani umumlashtiradi va tabiatni hurmat qilish zarurligini 
eslatadi. 
Sensorli tasvirlarni anglash uchun tabiatning kuzatilgan ob'ektlarini chizmalar yoki 
piktogrammalar yordamida mahkamlash katta ahamiyatga ega, ayniqsa ular o'zgartirilgan 
bo'lsa, bir holatdan ikkinchi holatga o'tadi. Bu holda o'zgaruvchan tabiat ob'ektlari vaqt 
parametriga muvofiq qayd etiladigan taqvimlar tomonidan katta yordam ko'rsatiladi. 
Kuzatuvlar ketma-ketligi yozilgan taqvim o'zgarishlarning mohiyati, ularning o'tishi shartlari 
va ular sodir bo'lgan vaqt haqida izchil va batafsil fikr beradi.
Ma'lumki, tabiat bilan tanishtirish jarayonida tarbiyach xilma-xil: og'zaki, ko'rgazmali va 
amaliy metodlarni qo'llaydi U o'simlik va hayvonlarni, ularning yashash sharoitlarini 
namoyish qiladi. Bu narsalarni oddiy mashg'ulotlarda ko'rsatib bo'lmaydi. Shuning uchun 
tabiat bilan tanishtirish metodikasida mashg'ulotlarni to'ldiruvchi maxsus shakllar 
qo'llaniladi. 
Ekskursiya bolalarni tabiat bilan tanishtiruvchi mashg'ulotlar turidan biridir. U tabiat bilan 
tanishtirish metodlarining ko'rgazmali metodiga kiradi. Ekskursiya vaqtida bola tabiat 

---

`