199
Bakını zəbt edəndə onu xain kimi dar ağacından asacağam. Gedin, xəbəri
özünə də çatdırın». Kitabları da verməmişdi.
Yüksək hərbi məharəti, istedadı və təşkilatçılıq bacarığı sayəsində,
yuxarıda təsvir etdiyimiz ağır bir şəraitdə və acınacaqlı vəziyyətdə hərbi işə
bələd olmayan dəstələrdən qüdrətli qoşun yarada bilmişdi. Denikin hücumu
ehtimalına qarşı mükəmməl, operativ müdafiə planı qurub, dairələr yaratmışdı.
1. Yalama-Xaçmaz-Bakı. 2. Dilican-Qazax-Ağstafa. 3. Dilican-Gədəbəy-
Gəncə. 4. Gorus-Şuşa-Yevlax. 5. Dənizdə Samur çayından Ələt stansiyasına
qədər.
Ümumiyyətlə əvvəldən qarşıya qoyulan məqsəd 40.000-lik ordu
yaratmaq idi. Şəraitin ağır olması, xarici və xüsusən daxili vəziyyət
buna imkan
vermirdi.
Qoşunların müəyyən hissəsi Bakıya gətirilirdi. On Doqquzuncu ilin
aprel ayının ilk günlərində camaat arasında «ordumuz sabah paytaxta gəlir»
xəbəri ağızdan-ağıza keçir, hamını sevindirirdi. Hərə bir söz deyir, hərənin bu
barədə öz mülahizəsi vardı.
Çəmbərəkəndində mülk sahibi Ağa Məlik, dartayçı İbiş, xarrat Cəfər,
bir də Zəhər Məmmədrzanın arasında mübahisə düşdü. Ağa Məlik dedikdə ki,
sabah qoşunumuz Bakıya gəlir, dartayçı İbiş istehza ilə soruşdu: «Xozeyin,
haçandan qoşun siz dövlətlilərinki oldu? Üç oğlun var, hamısı yanında, evdə;
qardaşın balaları şəhərdə, özləri də alış-veriş edirlər. O biri xozeyinlərin də
uşaqları elə».
«Başından yekə danışma, - deyə Ağa Məlik ona acıqlandı, - hökumət
özü nə elədiyini yaxşı bilir».
«Hökumət başında oturanlara nə var, loxmanı verdin, sözün keçəcək, -
deyə Zəhər Məmmədrza söhbətə qarışdı, - ay xozeyin, barı danışma. O
əsgərlərin arasında bir nəfər də olsa varlı balası yoxdur. Hamısı fəhlə balaları,
kəndli uşaqlarıdır, Bolşovoylar yerində deyirlər - fəhlə-kəndli əsgərləri...».
«Hə, Zəhər Məmmədrza yenə zəhərin atdı, - deyə xozeyin acıqla
səsini ucaltdı, - bu gədə-güdələr yaman dil-ağız açıblar ha».
«Xozeyin, danışmağı da bizə çox görürsən? - Zəhər Məmmədrza
soruşdu. - Hə. Ac-susuz dolanırıq, ürəyimizi boşaltmaq da bizə olmaz?..».
Cəfər kişi dilləndi: «O gün əsgərlikdə olan qardaşım oğlu evə
gəlmişdi, güzəranları zülümdür, mahnı qoşublar:
Kazarmada idik, verildi azan,
Aldıq əlimizə, hərə bir qazan.
Şorbanı alıb, qayıdan zaman
Şorbadan çıxdı bir ölü siçan...