Ikkinchi
usul
ehtimollik
deb ataladi
.
U chegaraviylarni emas, balki
o‘lchamlarni taqsimlanish qonunlari asosida ko‘proq ehtimol og‘ishlarni hisobga oladi.
Bu usul ancha sermehnat bo‘lishiga qaramay, ko‘proq aniq usul hisoblanadi.
O‘lchamlar zanjirlari nazariyasining asosiy tenglamasi quyidagicha:
1
1
m
i
i
o
A
A
(3.15)
Кattalashtiruvchi va kichiklashtiruvchi zvenolarni hisobga olib 3.15 formulani
quyidagicha ifodalaymiz:
1
1
1
m
n
i
n
i
i
o
A
A
A
,
(3.16)
bunda, n- kattalashtiruvchi zvenolar soni; m - zanjir
zvenolarining umumiy soni,
berkituvchi zveno bilan birgalikda.
Berkituvchi zvenoning eng katta va eng kichik chegaraviy o‘lchamlari
quyidagilardan topiladi:
)
...
(
)
...
(
min
1
min
2
min
1
max
max
2
max
1
max
m
n
n
n
o
A
A
A
A
A
A
A
;
A
A
A
A
A
A
A
o
n
n
n
m
min
min
min
min
max
max
max
(
...
) (
...
)
1
2
1
2
1
.
U holda berkituvchi zveno qo‘yimi:
min
max
)
(
o
o
o
A
A
A
IT
yoki
1
1
)
(
)
(
m
i
i
o
A
IT
A
IT
(3.17)
Berkituvchi zvenoning quyi va yuqori chegaraviy o‘lchamlari quyidagi
formulalardan topiladi:
n
i
m
n
o
i
o
A
EI
A
ES
ESA
1
1
1
.
(3.18)
n
i
m
n
i
i
o
A
ES
A
EI
EIA
1
1
1
.
(3.19)
Qo‘yim maydoni o‘rtasining koordinatasini aniqlaymiz.
i
-nchi zveno qo‘yim maydoni o‘rtasining
i
c
A
E
koordinatasi deb, uning nominal
qiymatidan shu zveno o‘lchami qo‘yim maydoni o‘rtasida turuvchi masofaga aytiladi
(3.10-rasm).
2
/
)
(
i
i
i
c
EIA
ESA
A
E
,
(3.20)
chegaraviy og‘ishlar:
2
/
)
(
i
i
c
i
A
IT
A
E
ESA
;
(3.21)
2
/
)
(
i
i
c
c
A
IT
A
E
EIA
;
(3.22)
shu kabi
2
/
)
(
0
0
0
A
IT
A
E
ESA
c
;
(3.23)
2
/
)
(
0
0
0
A
IT
A
E
EIA
c
(3.24)
Berkituvchi zveno o‘lchami qo‘yim maydoni o‘rtasining
0
A
E
c
koordinatasini
quyidagi formula bo‘yicha topamiz:
n
i
m
n
i
c
i
c
c
c
A
E
A
E
E
A
E
1
1
1
0
0
(3.25)
3.11-rasm. Qo‘yim maydoni o‘rtasining koordinatasini aniqlash sxemasi.
0
A
-berkituvchi zveno nominal o‘lchamini, uning
0
)
(
A
IT
qo‘yimini,
0
ESA
,
0
EIA
chegaraviy og‘ishlarini va
0
A
E
c
qo‘yim maydoni o‘rtasining koordinatasini aniqlash
uchun “Maksimum-minimum” usulidan foydalanamiz.
3.4.3-§. Amaliy masala echish
1. Masala
. O‘lchamlar zanjiri 3.11 - rasmda ko‘rsatilgan. Tashkil etuvchi
zvenolarning qiymatlari, mm da:
A
1
= 35
+0,16
;
A
2
= 60
-0,3
;
A
3
= 20
+0,13
;
A4 = 40
+0,16
Yechimi
: Nominal o‘lchamni (3.16) formula bo‘yicha aniqlaymiz
Ao = (60+20)
- (35+40) = 5 mm.
Berkituvchi zveno qo‘yimini (3.17) ifodaga binoan topamiz,
(IT)Ao = 0,16 +0,3
+ 0,13 + 0,16 = 0,75 mm ga teng
Berilgan sharoit uchun tashkil etuvchi o‘lchamlarning chegaraviy og‘ishlari
mm.da quyidagi qiymatlarga ega bo‘ladi:
ES35=+0,16; ES60=0; ES20=+0,13; ES40=+0,16, EI35=0; EI60=-0,3;
EI20=0; EI40=0.
(3.18) va (3.19) formulalar bo‘yicha quyidagilarni olamiz:
ESAo=(ES60+ES20)-(EI35+EI40)=(0+0,13)-(0+0)= +0,13
mm;
EIAo=(EI60+EI20)-(ES35+ES40)=(-0,3+0)-(0,16+0,16)=-0,62
mm.
3.12 -rasm. a-detal eskizi va b-uning o‘lchamlar zanjiri sxemasi.
Shunday qilib, berkituvchi zveno o‘lchami:
13
.
0
62
.
0
0
5
A
mm,
3.23 formula bo‘yicha hisoblangan, qo‘yim maydoni o‘rtasining
koordinatasi
esa
245
,
0
13
,
0
2
75
,
0
2
)
(
0
0
0
A
IT
c
ESA
A
E
mm. bo‘ladi
Amaliy maqsadlar uchun berkituvchi zveno o‘lchamini qo‘yim qiymati bo‘yicha
tashkil etuvchi zvenolar qo‘yimlarini hisoblash juda ham muhim. Bunday
hisoblashlarni ko‘pincha sinash maqsadida bajariladi. O‘lchamlar zanjirini hamma
tashkil etuvchi zvenolariga shunday qo‘yimlar tayinlanadiki, ularni ushlash texnologik
qiyinchiliklarni vujudga keltirmaydi. Bundan keyin (3.17) va (3.25)
formulalar
bo‘yicha berkituvchi zveno o‘lchamini qo‘yim maydoni va shu maydon o‘rtasining
koordinatasi aniqlanadi. Olingan qiymatlar berkituvchi zveno o‘lchami va uning
qo‘yim maydoni o‘rtasini koordinatasini talab etilgan konstruktorlik qo‘yimlar bilan
taqqoslanadi. Agar berkituvchi zvenoning olingan parametrlari konstruktorlik
qo‘yimdan ortsa, unda bitta yoki birnechta tashkil etuvchi zvenolar o‘lchamlarining
qo‘yimlari kamaytirilib qat’iylashtiriladi. Bundan keyin esa o‘lchamlar
zanjiri qayta
hisoblanadi. Shunday qilib, ketma-ket yaqinlashish usuli bilan izlangan qo‘yimlar
o‘rnatiladi.
Bayon etilgan uslub yana ham takomillashtirilishi mumkin. Bu yerda bitta
zvenodan tashqari hamma zvenolar uchun qo‘yimlar bir qancha qat’iylashtiriladi.
Oxirgini - rostlovchi zveno deb yuritiladi. Rostlovchi zvenoning (
IT
)
p
A
qo‘yimini
quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
2
1
0
р
)
(
)
(
)
(
m
n
i
A
IT
A
IT
A
IT
.
(3.26)
Кattalashtiruvchi rostlovchi zveno qo‘yim maydoni o‘rtasining koordinatasi:
i
n
i
m
n
c
i
c
c
p
c
A
E
A
E
A
E
A
E
1
2
1
0
Dostları ilə paylaş: