Maşınqayırmanın tarixinə dair
Yüklə 20,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sənaye inqilabı
hazırlanmasını sifariş verirdi. Bu maliyyə siyasəti ilə parallel olaraq, maşınqayırma sənayesinin ümumi inkişafı üçün bir çox tədbirlər görülmüşdür. Bu tədbirlər bir tərəfdən yeni mütəxəssislərin hazırlanması, digər tərəfdən dünyada maşınqayırmanın inkişafı üzrə baş verənlər haqqında biliklərin yayılmasından ibarət idi. Beləliklə, Almaniyada texniki məktəblərin yaranması prosesi sürətləndirilir. Bununla bərabər mühəndis, texnik və müəssisə rəhbərlərinin xaricə təhsil məqsədilə getməsi üçün dövlət müəyyən maliyyə yardımları edirdi. 1821 − 36-cı illər Almaniyanı texniki məktəblərin yaranması dalğası bürüyür. Bu dövrdə bir çox böyük şəhərlərdə sənaye və politexnik məktəbləri yaranmışdır:
1821.........Berlin 1825.........Karlsrue 1827.........Münxen 1822.........Drezden 1829.........Stuttqart 1831.........Hannover 1835.........Braunşvayq 1836.........Darmştadt
O da nəzərə çarpır ki, bu məktəblərin çoxu əyalət mərkəzlərində yerləşmişdilər. Texniki məktəblərdə tədris edilən dərslər ümimiyyətlə hazırlıq məqsədi daşıyırdı. Bunu Almaniya texniki ali məktəblərində olan aşağı tədris pilləsi ilə müqayisə etmək olar. Məktəblərdə təşkil olunan əsas texniki seminar və yığıncaqlar isə tədrisdə bu gün mövcud olan yuxarı pillə ilə müqayisə edilə bilər. Bu pilləli təhsildə fransız təhsil sisteminin təsiri olsa da, Almaniyada aşağı təhsil pilləsində riyaziyyat və texniki fənlərdən çox humanitar fənlərin tədrisi daha güclü idi. Texniki məktəblər əvvəldə tikinti və poçt sahəsində çalışan məmurların hazırlanması ilə məşğul idilər. Sonralar texniki məktəblərdə tədrislərdə parçalanma baş verir və bizə bu gün məlum olan mühəndislik Sənaye inqilabı
fakültələri yaranmağa başlayır. Bunların arasında ən əsası mexaniki texnologiya (bugünkü maşınqayırma) və kimya texnologiyası idi. Bu fakültələrin açılması məktəblərin malik olduqları maliyyə vəziyətindən asılı idi. Texniki məktəblərin sənayeləşmə prosesinin gücləndirilməsində rolu nisbi idi və təsir çox ləng gedirdi. Ona görə ki, məktəbləri qurtaranların böyük hissəsi sənayedə yox, dövlət xidmətində çalışırdılar. Berlin sənaye məktəbində təhsil alan şagirdlərin böyük hissəsinin başqa məktəblərdən fərqli olaraq sənayeyə getməsində məktəbin direktoru Vilhelm Boytun (alm. Wilhelm Beut) böyük rolu olmuşdur. Boytun apardığı böyük izahat işləri ilə bərabər Berlində verilən tədris praktikaya daha yaxın idi və burada başqa məktəblərdən fərqli olaraq nəzəri fənlər az tədris olunurdu. Sənayeləşmə prosesinin güclənməsi nəticəsində sonralar texniki məktəblərin hazırladıqları mütəxəssislərə tələbat artmış və dövlətin bu sahəyə diqqəti daha da artmışdır [2.5]. XIX əsrin birinci yarısında maşınqayırmaya dövlət tərəfindən edilən yardıma baxmayaraq, bu sahədə bütün dövləti bürüyən inkişafdan danışmaq olmazdı. Bunun səbəbləri Almaniyadakı kiçik dövlətlər arasında mövcud olan ziddiyətlər idi. 1834-cü ildə Almaniya kömrük birliyi və sonra dəmir yolunun tikintisinin yaranması maşınqayırmanın dinamik inkişafını reallığa çevirdi. İgtisadiyyatın inkişafı üçün yaranmış məkan ilə güclənən, dəmir yolu tikintisi əsrin 30-cu illərindən başlayaraq sənayenin stimuluna çevrilmişdir. Maşınqayırma məhsullarına olan tələbat getdikcə artmaqda idi. Lokomotiv, vaqon, siqnal qurğuları və bir çox başqa məhsullar lazım idi. Dəmir yolu tikintisinin dinamikası ilə şərtlənən inkişaf nəticəsində maşınqayırmada məhsul istehsalının həcmi kəskin artmışdır. 1842-ci ildə Avqust Borziq tərəfindən ilk lokomotiv istehsal olunur (şəkil 2.49). 1854-cü ildə bu müəssisəni artıq 500 lokomotiv tərk etmişdir. Dörd il sonra, 1858-ci ildə firma özünün 1000-ci lokomotivini istehsal edir [2.29, 2.30]. Bu dövrdə yeni yaranan firmaların sayı da kəskin artmışdır. 1801 −
Sənaye inqilabı
[2.32]. Onların 60%-nin təşkili 1836-1850-ci illərə təsadüf edir. Buradan alman maşınqayırmasının tarixi epoxası nəzərə çarpır. Kömrük xidmətinin yaradılması və dəmir yolu tikintisinin başlanması ilə Almaniyada sənayeləşmənin başlanğıcı qoyuldu. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, maşınqayırma sənayesinin əsas özəyi 1846-cı ildə Saksonyada cəmlənmişdir. Saksoniya, 233 müəssisə ilə başda dururdu [2.29].
Şəkil 2.49. Borziq lokomotiv fabriki
Maşınqayırmada müxtəlif mütəxəssislərə ehtiyac var idi. İlkin vaxtlarda yaranan firmalarda müəssisə sahibkarları həm çətin hissələrin hazırlanmasına cavabdeh olan usta, həm də briqadir rolunu oynayırdılar. Bu sahibkarların ixtisasalma yolu
maşınqayırma profilli emalatxanalarda şagirdlikdən və ya politexnik məktəblərdən başlayırdı. Onlar mövcüd olan müəssisələrin birində praktika keçirdilər. Sənayeləşmə dövrünün əvvəlində, müəssisələrin texniki təchizatında
Yüklə 20,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|