Mavzu: 2017 yilda O’zbekistonda keng qo’lamli iqtisodiy keng
qolamli isloxatli dasturni qabul qilish va uni axamyati
Reja;
1.2017 yilda O’zbekistonda keng qo’lamli iqtisodiy tadbirlar.
2. Keng qolamli isloxatli dasturni qabul qilish va uni axamyati
3.
O‘zbek hukumati asosiy iqtisodiy va ijtimoiy islohotlarni tatbiq etish
Xulosa
Foydalangan abaiyotlar
O‘zbekistonda yangi rahbar boshqaruvi ostida bir yil o‘tdi. Ushbu davr
mobaynida mamlakatda massiv iqtisodiy islohotlar va dinamik o‘zgarishlar ro‘y
berdi. O‘zbekiston o‘ziga xalqaro siyosiy va biznes doiralar, shu jumladan Forbes,
The Wall Street Journal, Bloomberg kabi yetakchi chet el ommaviy axborot vositalar
e’tiborini qarata boshladi. Endilikda O‘zbekistonda o‘tkazilayotgan islohotlar
jarayoni va natijalari xalqaro media platformalar diqqat markazida bo‘lmoqda va
Toshkent Markaziy Osiyoda asosiy yangilik va xabarlar beruvchi shaharga aylandi.
Shu bilan birga O‘zbek jamiyatining mamlakatda bo‘layotgan o‘zgarishlarga
bo‘lgan munosabati ancha o‘zgardi, xalqning islohotlarga qo‘shishi mumkin bo‘lgan
hissasi har doimgidan ko‘ra ahamiyatli. Bundan tashqari butun mamlakatni qamrab
olayotgan siyosat va jamiyatda ro‘y berayotgan jarayonlarni televideniedagi har
kungi ijtimoiy muhokamalari g‘oyalar generatori bo‘lib davlatning rivojiga o‘z
hissasini qo‘shmoqda. Sh.Mirziyoyevning keng ko‘lamli islohotlari iqtisodiy sohada
ham boshlandi. Mamklakat Senati raisning birinchi o‘rinbosari Sodiq Safoyevga
ko‘ra, yuqori iqtisodiy o‘sish va O‘zbek iqtisodining o‘sib borayotgan
raqobatbardoshligini ta’minlash milliy rahbariyat uchun birinchi darajali masalaga
aylandi. Prezidentlikning birinchi kunlaridan boshlab Shavkat Mirziyoev davlatning
investitsion iqlimini rivojlantirish va milliy iqtisodning chet el investorlari uchun
yanada ko‘rkamligini ta’minlash yo‘lida siyosat olib bordi. O‘zbek hukumatining
moliya, savdo, soliq va investitsiya sohalarida olib borayotgan siyosat orqali boshlab
yuborgan iqtisodiy liberalizatsiyasi Jaxon banki, Xalqaro Valyuta Fondi, YeTTB,
OTB kabi xalqaro moliyaviy institutlar tomonidan ma’qullandi. Sentabr oyidagi
milliy valyutaning to‘liq konvertatsiyasi shu sohada qo‘yilgan muhim qadamlardan
biri bo‘ldi. Iqtisodiy liberalizatsiya va jamiyat modernizatsiyasi O‘zbekistonning
yangi realligiga aylandi. Ushbu islohotlarni xalqaro ekspertlar “Toshkent butun
e’tiborini o‘ziga qaratgan izolyatsion holatga tushib qolgan edi, endilikda esa u
qo‘shnilar
va
dunyo
uchun
ochilmoqda”,
deya
baholashmoqda.
Bugungi kunda O‘zbek hukumati asosiy iqtisodiy va ijtimoiy islohotlarni
tatbiq etish yo‘lida chet el konsalting kompaniyalari, investitsion banklar va boshqa
xalqaro moliyaviy institutlar bilan ishlamoqda. Mamlakat Prezidenti tashabbusi
bilan
2017-2021
yillarda
O‘zbekiston
Respublikasini
rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi barcha islohotlarni tartibga soladigan
va yo‘l xaritasi sifatida xizmat qiladigan hujjat hisoblanadi.
Strategiya mamlakat rivoji uchun muhim hisoblangan beshta yo‘nalishni aniqlab
beradi: davlat va jamiyat qurilishi tizimini takomillashtirish; qonun ustuvorligini
ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish; iqtisodiyotni rivojlantirish va
liberallashtirish; ijtimoiy sohani rivojlantirish; xavfsizlik, millatlararo totuvlik va
diniy bag‘rikenglikni ta’minlash hamda chuqur o‘ylangan, o‘zaro manfaatli va
amaliy tashqi siyosat olib borish. Strategiyada alohida e’tibor davlat suvereniteti va
erkinligini kuchaytirishga, uning xalqaro munosabatlarning teng huquqli a’zosi
sifatida o‘sib borayotgan o‘rni, rivojlangan demokratik mamlakatlar qatoriga kirib
borishi, atrofida xavfzlik, barqarorlik va ahil qo‘shnichilik muhitini shakllantirish,
mamlakatni xalqaro nufuzini mustahkamlashga qaratilgan. Shu munosabat bilan,
BMTning O‘zbekistondagi doimiy koordinatori Helena Fraser strategiya va uning
asosida qo‘shni mamlakatlar bilan aloqalarni mustahkamlash bo‘yicha amalga
oshirilayotgan yangi tashqi siyosat yondashuvi nafaqat O‘zbekiston, balki butun
Markaziy Osiyoning kelajakdagi farovonligi va barqaror rivojlanishining kafolati
ekanini ta’kidladi. Bundan tashqari, xalqaro ekspertlarning fikricha, Harakatlar
strategiyasini qabul qilish va amalga oshirish suveren O‘zbekistonni rivojlantirishda
yangi
ustun
ekanligini
anglatadi.
Strategiyaning mazmun va mohiyatiga tayanib, uning asosiy xususiyatlarini
hisobga olishimiz kerak. Birinchidan, Strategiyani qabul qilish bugungi O‘zbek
jamiyatida jiddiy muammolar mavjudligini tan olish ekanini anglatadi. Bunday
holatda, ushbu muammolarni yechish ham ularning to‘g‘ridan to‘g‘ri tan olinishidan
boshlanadi. O‘zbekistonning yangi rahbariyati Harakatlar Strategiyasi doirasida
keng ko‘lamli va tarixiy islohotlarni yo‘lga qo‘yish orqali muhim qadamni qo‘ydi.
Ikkinchidan, birinchi marta bunday keng ko‘lamli dastur Hukumat va xalq o‘rtasida
to‘g‘ridan to‘g‘ri muloqot orqali qabul qilindi. Avval uni qabul qilish
strategiyasining loyihasi ommaviy axborot vositalarida va Internetda e’lon qilindi
va har bir fuqaro o‘z fikrini bildirish, qarashlari bilan bo‘lishish va unga o‘zgartishlar
kiritishga imkon yaratdi. Shu nuqtayi nazardan qaraganda o‘zbek xalqi, jumladan,
ekspertlar hamjamiyati vakillari, xususiy sektor, tadbirkorlar, nodavlat tashkilotlar,
hatto xorijiy ekspertlar ham strategiyaning hammualliflari bo‘lishdi. Shu orqali xalq
qaror qabul qilish jarayonida ishtirok etish uchun haqiqiy imkoniyatni qo‘lga
kiritdi
va
bu
umummilliy
muhokama
mavzusiga
aylandi.
Uchinchidan, Strategiya nafaqat hujjat, balki haqiqiy harakatlar va aniq choralar
uchun yo‘l xaritasidir. Bu balandparvoz gaplar yoki PR kampaniyasining populist
deklaratsiyasi emas. Shu bois bugun biz O‘zbekistonda ijobiy va dinamik
o‘zgarishlarni kuzatmoqda O‘zbekistonda hokimiyat o‘zgarganidan so‘ng o‘tgan
bir yil davomida, bu sobiq SSSR hududidagi eng «vazmin» davlat imijning keskin
o‘zgarishi bilan hayratga soldi, umumiy qabul qilingan xalqaro shakllarda istalgan
sheriklar bilan hamkorlikka ochiqligi haqida ma'lum qildi. Yangi prezident Shavkat
Mirziyoyevning Ashxobod, Ostona, Moskva, Pekin, Anqara va Seulga
muvaffaqiyatli tashriflari, Toshkentning tashqi iqtisodiy faoliyatini maksimal
diversifikatsiya qilish bo‘yicha siyosatini tasdiqladi. O‘zbekiston oldida turgan
vazifalar,
istiqbollar
haqida
EADaily
nashri
An'anaviy
madaniyatlar
markazi O‘rta va Markaziy Osiyo geomadaniyati va geoiqtisodiyoti bo‘yicha
direktori o‘rinbosari Baxtiyor Ergashev (O‘zbekiston) bilan suhbatlashdi.
Toshkent tomonidan bugungi kunda amalga oshirilayotgan islohotlar, bu
mamlakatni rivojlantirishdagi inqilobiy bosqichmi yoki rivojlanishning bir
modelidan boshqasiga o‘tishmi? Iqtisodiy sektorda valyuta bozori katta
o‘zgarishlarga yuz tutdi.
O‘zbekiston
bir
yil
ichida
qanday
o‘zgardi?
Valyuta bozorini erkinlashtirishni umumiy iqtisodiy siyosatdan ajratgan
holda ko‘rish to‘g‘ri emas. Umumiqtisodiy vaziyat qanday? Mamlakat iqtisodiyotini
import o‘rnini bosish modelidan eksportga yo‘naltirilgan rivojlanish yangi modeliga
o‘tish bo‘yicha tizimli ish ketmoqda. Aynan shu bilan qator islohotlar, jumladan
valyuta bozorining erkinlashtirilishi bog‘liq. Bu eksportga yo‘naltirilgan rivojlanish
siyosatining iqtisodiy o‘sishi yangi modelini yo‘lga qo‘yishning muhim
bosqichi. Va bu siyosatni valyuta konvertatsiyasi mexanizmi va valyuta kurslarini
bir xil qilmasdan tasavvur etib bo‘lmaydi. Albatta, bundan so‘ng milliy valyuta
- so‘mning devalvatsiyasi yuz berdi - deyarli ikki barobarga. Biroq so‘mning
kuchsizlanishi eksport va eksportchilarni qo‘llab-quvvatlashda ish berdi. Shu bilan
birga, yuridik shaxslar erkin konvertatsiyani qo‘lga kiritishdi, jismoniy shaxslar esa
qisman konvertatsiyadan foydalanishi mumkin. Hamda konvertatsiyaning
bosqichma-bosqich evolyutsiyasi bo‘yicha bu variant – bu to‘g‘ri evolyutsion yo‘l.
Ushbu
islohotlarning
kamchiliklari
qanday?
Kursni bir xil qilish so‘mning qadrsizlanishiga olib kelishi kutilgandi. Va aholining
daromadlari dollarda hisoblaganda ikki martaga kamayib ketdi. Albatta, bunday
kursni joriy etish importchilarga zarba bo‘lib tushdi. Import kutilganidek
qimmatlashdi. Biroq falokatli ssenariydan qochishning uddasidan chiqildi.
Valyutadan tashqari, boshqa qanday muhim islohotlar amalga oshirildi?
Bu haqda kam gapirishmoqda, biroq mamlakatda juda jiddiy o‘zgarishlar yuz
berdi. Mening fikrimcha, prezidentning davlatning yanada ochiqligi siyosatini
amalga oshirish bo‘yicha taklifi davlat boshqaruvi tizimi, davlat hokimiyati
organlari tizimi faoliyati va boshqaruvda katta o‘zgarish bo‘ldi. Gap faqat virtual
qabulxonalar haqida emas, u bilan birga «xalq qabulxonalari» ham ko‘paydi. Aholi
bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri muloqot, xalqning mamlakat rahbariyati bilan to‘g‘ridan-
to‘g‘ri aloqasi mexanizmining joriy etilishi shunga olib keldiki, pastroq darajadagi
amaldorlar aholi oldida hisobot berishning yangi shakllarini o‘zlashtirish, muloqot
olib borish va noqulay savollarga javob qaytarishga majbur bo‘ldi.
Qarorlarni qabul qilish tizimini takomillashtirish, davlat siyosatini amalga oshirish
doirasida elektron hukumatning yangi shakllarini tatbiq etish bo‘yicha jiddiy ish
ketmoqda. Inson, fuqaro, tadbirkor uchun ma'lumot ochiqroq bo‘ldi. Hattoki xorijda
ham shuni tan olishdiki, O‘zbekiston elektron hukumat va boshqaruv sohasida
loyihalarni amalga oshirish sur'ati bo‘yicha yetakchilardan biriga aylanmoqda.
Barcha deyarli har hafta elektron hukumatning yangi shakllari va ko‘rinishlari tatbiq
etilayotganini ko‘rmoqda: elektron kadastr tizimi, elektron sudlar va hokazo. Hamda
bu juda muhim – davlat, jamiyat va biznesning o‘zaro aloqasi jarayonlarini
optimallashtirish bo‘yicha haqiqiy mexanizmlar paydo bo‘lmoqda. Fuqaro uchun
ma'lumot
olish
huquqi
texnologik
yechimni
olayapti.
Ba'zi kuzatuvchilarga ko‘ra, islohot loyihalari uchun mablag‘ yetmayapti...
Juda keng ko‘lamli vazifalar qo‘yilgan, ko‘plab yo‘nalishlar bo‘yicha jiddiy
loyihalar va dasturlar amalga oshirilmoqda. Masalan, hududlarda muhandislik-
kommunal infratuzilmani takomillashtirish bo‘yicha loyiha va dasturlarning o‘zi
juda katta mablag‘lar hamda yangi shakllarni talab qiladi (xususiy-davlat
sherikchiligi mexanizmlarini tatbiq etish bo‘yicha loyihalar). Men shunga
qo‘shilamanki, bu barcha loyiha va dasturlarni bir vaqtning o‘zida bajarish byudjyet
uchun juda kuchli yukdir. Albatta, dastur va loyihalarni amalga oshirishda ustuvor
yo‘nalishlar belgilab olinadi. Hammasini birdaniga qilish imkonsiz.
O‘zbekiston Markaziy Osiyo strategiyasi doirasida qo‘shnilar bilan
munosabatlarni yo‘lga qo‘ymoqda. Qozog‘iston, Turkmaniston bilan hammasi
tushunarli.
Tojikiston?
Shavkat
Mirziyoyevning
Dushanbega
tashrifi
tayyorlanmoqda, hamda shu bilan birga, Tojikiston hukumati «mojaroli» Rog‘un
GESni
qurishda
davom
etmoqda.
O‘zbekiston
rahbariyatining
bu
masala bo‘yicha pozitsiyasi o‘zgardimi? Turkmaniston, Qozog‘iston bilan avvalgi
bosqichda yaratilgan asos tufayli munosabatlar iliqlashdi va hamkorlik masalalarida
oldinga siljish ro‘y berdi. Mintaqada o‘ziga xos o‘zak tashkil topdi: Turkmaniston-
O‘zbekiston-Qozog‘iston. So‘nggi bahli masala hal etildi – chegaraning Ustyurt
qismi bo‘yicha nuqta qo‘yildi. Noyabrda davlat chegaralarining tutashish nuqtasi
tumani
bo‘yicha
muddatsiz
uch
tomonlama
kelishuv
imzolandi.
Qirg‘iziston bilan ba'zi kelishuvlarga kelindi, biroq hali o‘z yechimini
kutayotgan masalalar talaygina. Qirg‘iziston O‘zbekiston uchun muhim – «Xitoy-
Qirg‘iziston-O‘zbekiston» transport yo‘lagi bo‘yicha kelishuvni amalga oshirish
lozim, buni avtomobil qismini qurishdan boshlab, temir yo‘l magistralini qurishga
o‘tish orqali qilish kerak. Bu loyiha Xitoydan Yaqin Sharq va Janubiy Yevropa
portlariga katta transport yo‘lagining asosiy qismi bo‘ladi. Ya'ni, XQO‘
loyihasi hisobga olinsa, Turkiyadan Xitoyning dengiz portlariga qadar transport-
kommunikatsiya
magistrali
yaratiladi.
Kelajakda bu yo‘l Qozog‘iston va O‘zbekiston o‘rtasidagi mojaroga olib
kelmaydimi?
Qozog‘istondan ekspertlar darajasidagi ilk xavotirlar 2000-yillar o‘rtalarida
bildirilgandi. O‘shanda Qirg‘iziston temir yo‘li yo‘nalishini shunday qurishni taklif
qilganki, o‘zida Shimolni Janub bilan birlashtirmoqchi bo‘lgan. «Xitoy-
Qirg‘iziston-O‘zbekiston» transport yo‘lagi loyihasiga qarshi RF avvaliga jiddiy
qarshi chiqqan. Qozog‘iston transport loyihalarini o‘z hududi orqali amalga
oshirishdan manfaatdor bo‘lgan («G‘arbiy Xitoy-G‘arbiy Yevropa» loyihasi)
va XQO‘ loyihasiga qiziqish bildirmagan. Faqatgina so‘nggi yillarda, Qozog‘iston
mintaqaviy ahamiyatdagi transport-logistik xab roliga da'vogarlik qilishni
boshlaganidan so‘ng, qozoq ekspertlari orasida «Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston»
transport loyihasi yuk tashuvlarining bir qismini XQO‘ yo‘lagiga ketib qolishiga
olib
kelishi
mumkinligi
haqida
fikr
bildirila
boshlandi.
Albatta, yuklarning ma'lum qismi uchun bu janubiy yo‘nalish
muddatlar va masofa bo‘yicha optimaldir. Yuklar Xitoyning dengiz portlaridan
Janubiy Yevropa, O‘rta Yer dengizi va Yaqin Sharq portlariga yuboriladi. U
yuklarni Xitoydan O‘zbekiston, Turkmaniston, Ozarboyjon, Gruziya va Turkiya
orqali O‘rta Yer dengizidagi Mersin portiga yetkazish imkonini beradi, Mersin esa
O‘rta va Yaqin Sharq, Shimoliy Afrika, Yevropa davlatlari bilan savdo aloqalarini
ta'minlaydi. Biroq agarda yuklarni Xitoydan, aytaylik, Bremenga yetkazish bo‘lsa,
ularni O‘zbekiston orqali olib o‘tishmaydi, sababi Qozog‘iston orqali tranzitdan
foydalanish
qulayroq.
Hammasi
ishlab
chiqaruvchilar,
eksportchilar va importchilarning logistik manfaatlari bilan aniqlanadi. Hamda
asosiy oqimlar esa baribir Qozog‘istonda qoladi. XQO‘ga tranzitning 10-15 foizidan
ortig‘i to‘g‘ri kelmaydi. Shuning uchun men yangi yo‘nalishning qurilishi
Qozog‘iston
bilan
ziddiyatga
olib
keladi,
deb
o‘ylamayman.
Prezident Mirziyoyev nima uchun Tojikistonga borishga shoshilmayapti? Tashrif
haqida anchadan beri aytiladi, biroq muddat hali noma'lum. Gap Rog‘un GESdami?
Bu sabablardan biri. Markaziy Osiyodagi muammolar va rivojlanish istiqbollariga
bag‘ishlangan Samarqand konferensiyasida prezident Shavkat Mirziyoyev
mintaqada suvdan foydalanish muammosi hamon hal etilmaganini aytdi. BMTning
Markaziy Osiyoda suv masalalari bo‘yicha Konventsiya loyihasi bor va O‘zbekiston
uni qo‘llab-quvvatlaydi hamda O‘zbekiston aynan shu konvensiya asosida
bundankeyin
ham
ishlashga
rozi.
Tojikiston rahbariyati uchun vaziyat shundayki, O‘zbekiston bilan samarali
hamkorlikdan qanday foydalar kelishiga qaramay, ular bu g‘oyadan (Rog‘un GES
qurilishi) voz kecha olmaydi. Bu afsuslanarli, lekin fakt. Rog‘un qurilishda davom
etadi, hamda bu, albatta, O‘zbekiston bilan munosabatlarni yaxshilashga turtki
bermaydi, har holda bu Dushanbe o‘zida Amudaryoning quyi oqimida joylashgan
barcha mamlakatlar salbiy munosabatda bo‘layotgan bu loyihadan voz kechishga
kuch topa olganida bo‘lishi mumkin bo‘lgan sur'atlar va dinamikada yuz bermaydi.
O‘zbekiston prezidentining Dushanbega tashrifi davomida bu masala muhokama
etiladimi?
Kun
tartibida
yana
qanday masalalar bo‘lishi mumkin?
Ikki davlat rahbarining Dushanbedagi uchrashuvida Rog‘un GES qurilishi
masalasi muhokama qilinadimi? Albatta, muhokama etiladi. Biroq bu
muzokaralardan effekt savollarni keltirib chiqaradi. Aftidan, chegara masalalari tilga
olinadi.
Hozir
davlatlararo
chegaraning
70-80
foizini
delimitatsiya
qilish bo‘yicha hujjatlar imzolanishi mumkin. Qolgan 20 foizi, xuddi Qirg‘iziston
bilan bo‘lgani kabi, murakkabdir. Bu qismlar aholi zich joylashgan
tumanlarda bo‘lib, ular bo‘yicha oson yechim yo‘q. Gap gaz yetkazib berishni
tiklash haqidagi ham borishi mumkin – yiliga taxminan 900 mln kubometr. Boshqa
real
loyihalar
yo‘q.
O‘zbekistonning bugungi kunda asosiy tashqi savdo sherigi kim? Avvalgidek
Xitoymi, yoki Rossiya vaziyatni o‘zgartirishning hamda yetakchilikka chiqishning
uddasidan
chiqdimi?
Katta ehtimol bilan joriy yil yakunlariga ko‘ra O‘zbekiston tashqi savdo sheriklari
ro‘yxatida Rossiya birinchi o‘ringa qaytadi, u bu pozitsiyani 2015 yilda
yo‘qotgandi. Toshkentning jahon kuch markazlaridan bir xil masofani saqlash
siyosati ishlamoqda. Ba'zilar bu to‘siqlarga chap berish siyosati ekanini
aytmoqda. Biroq siyosat – to‘siqlardan qochish san'atidir. Hamma gap bu senda
qanday yuz berishi va nimalarni berishida. U esa ko‘p narsa beradi: Rossiya bilan
15,5 mlrd dollarlik sarmoyalar va savdo kelishuvlari Xitoy bilan 22 mlrd dollarlik
savdo va investitsiya kelishuvlari bilan to‘ldirildi. Bu O‘zbekiston YaIM yarmidan
ko‘p. Shu bilan birga, kimdir oldinga o‘tib ketgani, kimdadir ko‘proq imkoniyatlar
borligi haqida gapirmagan bo‘lardim. Toshkentning strategik vazifasi – Xitoy,
Rossiya va G‘arb o‘rtasida ham siyosiy, ham iqtisodiy munosabatda muvozanatni
saqlash. Toshkentning istalgan turdagi va mintaqadan tashqaridan bo‘lgan xohlagan
davlat tomonidan taklif etiluvchi integratsion birlashmaga kirmaslik bo‘yicha qat'iy
pozitsiyasini ham Pekin, ham Moskvada tushunishmoqda. Rossiyada shuni
tushunishmoqdaki, biz – Xitoy tomonidan ilgari surilayotgan ShHT doirasida Erkin
savdo zonasiga qarshimiz. Boshqa tomondan, ham G‘arbda, ham Pekinda
O‘zbekiston
Rossiya
tomonidan
ilgari
suriluvchi
intergatsiya
loyihalari bo‘yicha aniq pozitsiyaga ega, - O‘zbekiston na KXShT, na YeOIIga
kirishni
mo‘ljallamayapti.
Rahbariyatning
bunday
pozitsiyasi to‘g‘ri tushunilmoqda. O‘zbekiston to‘g‘ridan-to‘g‘ri, qandaydir
ittifoqlar, alyanslar shakllari bilan cheklanmagan ikki tomonlama aloqalarni
rivojlantirish
tarafdori.
Iqtisodiyotning qanday yo‘nalishlari Rossiya-O‘zbekiston hamkorligida eng
istiqbolli?
Bizda iqtisodiy aloqalarni rivojlantirishning ijobiy, ishonchli dinamikasi bor.
O‘zbekiston
RFdan
noenergetik
eksport
(mashinasozlik,
stanoksozlik)
bo‘yicha
yetakchiga
aylandi.
Bu katta o‘zgarishlar, rossiyalik ishlab chiqaruvchilar 2030 yilgacha
modernizatsiya va texnik qayta jihozlanish jiddiy dasturini amalga oshirayotgan va
Rossiya texnologiya uskunalarini jiddiy xaridoriga aylanayotgan O‘zbekiston bilan
ishlashidan darak beradi. Shuningdek, Rossiyaga o‘zbek meva-sabzavot mahsuloti
eksporti ancha o‘sganini ta'kidlab o‘tmoqchiman. Joriy yilda u minimum 2
barobarga oshadi. Hamda bu chegara emas – ijobiy kayfiyat Rossiya bundan
manfaatdor ekani bilan mustahkamlangan. Siz RJD qandaydir davlat uchun tariflarni
50 foizga kamaytirganini eshitganmisiz? O‘zbekiston uchun bu qilindi. Bizda
Rossiya bilan tashqi savdoda jiddiy disbalans hamda biz uni hozir o‘zgartirishimiz
kerak: hozir Rossiyadan O‘zbekistonga, O‘zbekistondan Rossiyaga qaraganda
qariyb bir milliard dollarga ko‘proq tovarlar olib kiriladi. Xitoy bilan ham shunday
vaziyat. Biz eksport-import ko‘rsatkichlarini tenglashtirishimiz, xomashyo hajmini
emas,
balki
boshqa
mahsulot
eksportini
oshirishimiz
kerak.
2017 yil 14 yanvar kuni Vazirlar Mahkamasining mamlakatimizni 2016 yildagi
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlarini har tomonlama tahlil qilish hamda
respublika hukumatining 2017 yil uchun iqtisodiy va ijtimoiy dasturi eng muhim
yo‘nalishlari va ustuvor vazifalarini belgilashga bag‘ishlangan kengaytirilgan
majlisi bo‘lib o‘tdi. Bu haqida O‘zAda xabar berildi.
Mamlakat Prezidenti o‘z ma'ruzasida mavjud hal bo‘lmagan muammolar va to‘liq
ishlatilmagan zaxiralarni batafsil va har tomonlama muhokama qilgan holda 2017
yildagi respublikaning iqtisodiy va ijtimoiy dasturi eng muhim strategik vazifalari
va ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha taklif kiritdi. Ustuvor vazifalar qatorida “Xalq
bilan muloqot va inson manfaatlari yili” Davlat dasturini amalga oshirish doirasida
aholi bilan doimiy va ochiq muloqotni rivojlantirishga, aholi turmush darajasi va
sifatini, uning moddiy farovonligini oshirishga qaratilgan ijtimoiy siyosatni faol
davom ettirish masalalari markaziy o‘rinni egalladi.
Hukumat, vazirliklar, idoralar, xo‘jalik birlashmalari va mahalliy ijro etuvchi
hokimiyat organlari rahbarlari oldiga tarmoqlar va hududlarni rivojlantirishdagi
kamchiliklarni bartaraf etish hamda iqtisodiyotning yuqori o‘sish sur'atlarini saqlab
qolish, faol investitsiya siyosatini davom ettirish, mamlakatning eksport salohiyatini
oshirish, hududlarni kompleks va intensiv ravishda rivojlantirish, tadbirkorlikning
huquq va manfaatlarini himoya qilishni kuchaytirish, iqtisodiyotni boshqarishdagi
davlat rolini bosqichma-bosqich kamaytirish va uning organlari ishini tubdan
takomillashtirishga yo‘naltirilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga
oshirish bo‘yicha aniq vazifalar qo‘yildi.
Shahar va qishloq joylarida aholi turmush sharoitini yaxshilashni ta'minlovchi arzon
uy-joylarni qurish, yo‘l-transport, muhandislik-kommunikatsiya va ijtimoiy
infratuzilmani rivojlantirish va modernizatsiya qilish borasida qabul qilingan yangi
maqsadli dasturlarni amalga oshirish bo‘yicha muhim vazifa va choralar belgilandi.
Majlisda kun tartibini muhokama qilish davomida O‘zbekiston Respublikasi Bosh
vaziri va uning o‘rinbosarlari, qator vazirlik, idora va xo‘jalik birlashmalari
rahbarlari, shuningdek, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi raisi,
viloyatlar va Toshkent shahar hokimlarining hisobotlari eshitildi.
Yo‘l qo‘yilgan xatolar va kamchiliklar, tashabbussizlik uchun ayrim rahbarlar ularni
bartaraf etish hamda respublika iqtisodiyoti tarmoqlari va hududlarni yanada jadal
rivojlantirish bo‘yicha o‘z zimmasiga yuklatilgan vazifalarni samarali ijrosini
ta'minlashda shaxsan javobgar ekanliklari haqida ogohlantirildilar.
O‘tkazilgan majlis yakunlari bo‘yicha mamlakat Prezidenti tomonidan hukumat,
vazirliklar, idoralar, xo‘jalik birlashmalari va hokimliklar rahbarlari oldiga quyidagi
aniq ustuvor vazifalar va talablar qo‘yildi:
Birinchi – 2017 yilgi iqtisodiy va ijtimoiy dasturning o‘n bitta eng muhim ustuvor
vazifalarini amalga oshirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqish;
Ikkinchi – iqtisodiyot tarmoqlari, ijtimoiy soha va respublika hududlarida ishlarning
holatini tizimli tanqidiy tahlil qilish va shu asosda iqtisodiy islohotlarni
chuqurlashtirishning asosiy yo‘nalishlari hamda ustuvor vazifalariga tegishli
tuzatishlar kiritish;
Uchinchi – yakuniy ish natijalari, qattiq intizomga rioya qilish hamda tobora ortib
borayotgan zamonaviy talablarga muvofiq boshqaruv tizimi samaradorligini
kuchaytirish borasida rahbarlar va mansabdor shaxslarning shaxsiy mas'uliyatini
oshirish.
Muhokama yakunlari bo‘yicha respublika hukumati qarori qabul qilinib, 2017 yilda
mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturining eng muhim yo‘nalishlari va
ustuvor vazifalari bo‘yicha amaliy chora-tadbirlar belgilandi.
Shavkat Mirziyoyev iqtisodiyotdagi tarkibiy islohotlar va asosiy makroiqtisodiy
ko'rsatkichlar
haqida
ma'lumotlarni
keltirib
o'tdi.
"Mamlakatimizda olib borilayotgan jadal va keng ko'lamli islohotlar yurtimizda
yangi
davrni
–
yangi
O'zbekiston
davrini
boshlab
berdi.
Bugun yurtimizda tarixan qisqa fursatda butunlay yangicha siyosiy, ijtimoiy-
iqtisodiy, ilmiy-ma'rifiy va madaniy muhit paydo bo'ldi, deb aytishga barcha
asoslarimiz
bor.
Xalqaro valyuta jamg'armasi va nufuzli reyting agentliklari tahlillariga ko'ra,
hozirgi qiyin va murakkab sharoitda O'zbekiston jahonning sanoqli mamlakatlari
qatorida moliyaviy-iqtisodiy barqarorlikni ta'minlash, ishlab chiqarish tarmoqlarini
tiklash
va
iqtisodiy
faollikni
oshirishga
erishib
kelmoqda.
Mana, yaqinda Amerika Qo'shma Shtatlarining “J.P.Morgan” investitsiya banki
tomonidan e'lon qilingan “O'zbekiston: yuksalish yo'li” nomli tahliliy hisobotda ham
ayni
shu
fikrlar
bayon
etilgan.
Shu o'rinda iqtisodiyotimizdagi tarkibiy islohotlar va asosiy makroiqtisodiy
ko'rsatkichlar haqida ayrim ma'lumotlarni keltirib o'tishni zarur, deb bilaman.
2017-2020 yillarda mamlakatimizning iqtisodiy o'sish darajasi 18,3 foizni tashkil
etib, yalpi ichki mahsulot 60 milliard dollarga yetdi. Bu haqda gapirganda, tashqi
savdo aylanmasi 2016 yildagi 24 milliard dollardan 2020 yilda 36 milliard dollarga
ko'payganini ta'kidlash lozim. Sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish 369 trillion
so'mni tashkil qilib, 2016 yilga nisbatan 23,4 foizga o'sdi. Natijada sanoat
mahsulotlarining yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 19,5 foizdan 27,4 foizga ko'tarildi.
Iqtisodiy sohani, jumladan, bojxona tartiblarini liberallashtirish tufayli 2020
yilda eksport hajmi 15,1 milliard dollarni tashkil qilib, 2016 yilga nisbatan 25 foizga
o'sdi.
Islohotlarimiz samarasining turli xalqaro reytinglarda tan olinishi
mamlakatimiz uchun xalqaro moliya bozorlariga chiqish imkoniyatini yaratdi.
Jumladan, joriy yilda 635 million dollarlik va 2,5 trillion so'mlik davlat
yevroobligatsiyalari, Ipoteka bankining 785 milliard so'mlik va “O'zavtomotors”
aksiyadorlik jamiyatining 300 million dollarlik korporativ obligatsiyalari chet el
investorlariga
sotildi.
Sarmoyadorlarning mamlakatimiz iqtisodiyotiga bo'lgan ishonchini keskin
oshirishga muvaffaq bo'ldik. Investitsiyalarning umumiy hajmi qisqa muddatda
2,1 martaga, shu jumladan, xorijiy investitsiyalar hajmi 3 barobarga yaqin o'sgani
ham buning isbotidir.O'tgan uch yil mobaynida soliq sohasida yangi tizim joriy
etildi. Soliqlar soni sezilarli darajada kamaytirildi, aylanma mablag'dan olinadigan
soliqlar bekor qilindi. Qo'shilgan qiymat solig'i stavkasi 20 foizdan 15 foizgacha
pasaytirilib,
ushbu
soliq
zanjirining
yaxlit
tizimi
yaratildi.
2017-2020 yillarda banklarimiz kapitalini 5,7 barobar yoki 5 milliard dollargacha
oshirishga erishdik.Elektroenergetika, neft-gaz, kommunal sohalarda amalga
oshirilgan tarkibiy o'zgarishlar natijasida davlat boshqaruvi va xo'jalik funksiyalari
bir-biridan ajratildi, raqobat muhitini yaratish uchun muhim qadamlar tashlandi.
Ayni paytda yangi-yangi infratuzilma tarmoqlari barpo etildi. Minglab kilometr
uzunlikdagi yangi yo'llar, elektr va gaz tarmoqlari qurildi va ta'mirlandi.
Jamoat transporti izchil rivojlanmoqda. Jumladan, Toshkent shahrida 2 ta yangi
metro stansiyasi hamda qariyb 12 kilometrlik yer usti metro liniyasi foydalanishga
topshirildi.“Sergeli” yo'nalishi bo'yicha 6,2 kilometrlik qurilish ishlari yakunlandi.
Ayni paytda O'zbekistonda ko'plab yirik investitsiyaviy loyihalar amalga
oshirilayotganini alohida ta'kidlash joiz. Shular qatorida yaqinda Olmaliq kon-
metallurgiya kombinatining qiymati 2 milliard AQSH dollariga teng bo'lgan 3-mis
boyitish fabrikasi qurilishiga tamal toshi qo'yilganidan barchangiz xabardorsiz.
Kuni kecha Navoiy viloyatining Karmana tumanida 110 million dollar investitsiya
hisobidan ishga tushirilgan quyosh elektr stansiyasi O'zbekiston energetika tizimida
birinchi
ulkan
qadam
bo'ldi.
Ayni paytda “Navoiyazot” aksiyadorlik jamiyatida ikkita yangi zavod – azot
kislotasi hamda ammiak va karbamid ishlab chiqarish korxonalari ishga tushirildi.
Umumiy qiymati 1,5 milliard dollar bo'lgan ushbu loyihalar evaziga “Navoiyazot”da
mahsulot ishlab chiqarish hajmi 3 barobarga oshadi. Iqtisodiy islohotlar - xoʻjalik
yuritish tizimida, iqtisodiyotni boshqarishda, iqtisodiy siyosatni amalga oshirish
yoʻllari va usullarida yirik qayta qurishlar, oʻzgartirishlar samaradorligi past
muayyan iqtisodiy tizimni takomillashtirish yoki eski tizimdan yangisiga oʻtish
maqsadlarida amalga oshiriladi. Iqtisodiy tizimning samaradorligi qoniqarsiz
boʻlgan, iqtisodiy tangliklar yuz bergan, iqtisodiyot kishilarning ehtiyojlarini yetarli
qondirmagan hollarda, mamlakat oʻz taraqqiyotida boshqa mamlakatlardan orqada
qolgan sharoitlarda oʻtkaziladi. I.i. larzalarsiz, aniq maqsadlar koʻzlangan holda,
parlament qabul qilgan qonunlarga bi-noan va davlat raxbarligida oʻtkaziladi. I.i.
evolyusion rivojlanishni taʼminlaydi. 20-asr oxiri va 21-asr boshlaridagi I.i.
umumbashariy boʻlib, de-yarli hamma mamlakatlarda oʻtkazildi. Bozor iqtisodiyoti
qaror topgan mamlakatlarda I.i. iqtisodiyotni erkinlashtirishga qaratilgan boʻlib,
davlatning iqtisodiyotga aralashuvini cheklash, iqtisodiyot subʼyektlari
mustaqilligini kuchaytirish, monopoliyalar faoliyatini nazorat qilish, erkin narxlarga
yoʻl berish, xullas bozor mexanizmining toʻlaroq amal qilishiga sharoit yaratib
berishga qaratildi. Yangidan mustaqil boʻlgan yosh mamlakatlarda (sobiqsotsialistik
mamlakatlar va SSSR tarkibidagi respublikalar) I.i. 2 yoʻnalishda bordi: 1) milliy
mustaqillikni iqtisodiy jihatdan taʼminlashni koʻzlagan islohotlar; 2) rejali
iqtisodiyotdan bozor tizimiga oʻtishga qaratilgan, yaʼni bozor islohotlari
yoʻnalishlarida amalga oshirildi. Birinchi yoʻnalish boʻyicha milliy pulni
muomalaga kiritish, mustaqil bank, byudjet va soliq ti-zimlarini joriy etish, bojxona
xizmatini tashkil qilish va milliy iqtisodiy chegaralarni oʻrnatish,
i.ch. tuzilmasini oʻzgartirish kabilar amalga oshirildi. Ikkinchi yoʻnalish boʻyicha
mulkni xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish, bozor in-fratuzilmasini
yaratish, rejali davlat narxlaridan erkin bozor narxlarga oʻtish, agrar sohadagi
oʻzgarishlar, tashki iqtisodiy faoliyatni bozor talablariga mos ravishda qayta qurish,
monopoliyalarni cheklash, chetdan kapital kiritishni ragʻbatlantirish kabi
choratadbirlar joriy etildi.
I.i. bosqichma-bosqich amalga oshiriladi va davom etadi, iqtisodiyotni
erkinlashtirishni taʼminlaydi. I.i.ga umumiylik va milliylik xos. Ularning
umumiyligi — I.i. yoʻnalishlarining bir xil boʻlishi va yagona bozor tizimining karor
topishidir. Milliylik har bir mamlakatning oʻziga xos sharoitini hisobga
olish va shunga qarab islohot tamoyillarini qoʻllashdan iborat. Oʻzbekistonda
1991—2002-yillar davomida amalga oshirilgan I.i. tanlangan milliy modelga binoan
oʻtka-zildi va bu jarayon davom etmoqda (qarang Bozor iqtisodiyoti, Bozor
islohotlari, Bozor shtisodiyotiga oʻtish).
O‘zbekistonda yangi rahbar boshqaruvi ostida bir yil o‘tdi. Ushbu davr mobaynida
mamlakatda massiv iqtisodiy islohotlar va dinamik o‘zgarishlar ro‘y berdi.
O‘zbekiston o‘ziga xalqaro siyosiy va biznes doiralar, shu jumladan Forbes, The
Wall Street Journal, Bloomberg kabi yetakchi chet el ommaviy axborot vositalar
e’tiborini qarata boshladi. Endilikda O‘zbekistonda o‘tkazilayotgan islohotlar
jarayoni va natijalari xalqaro media platformalar diqqat markazida bo‘lmoqda va
Toshkent Markaziy Osiyoda asosiy yangilik va xabarlar beruvchi shaharga aylandi.
Shu bilan birga O‘zbek jamiyatining mamlakatda bo‘layotgan o‘zgarishlarga
bo‘lgan munosabati ancha o‘zgardi, xalqning islohotlarga qo‘shishi mumkin bo‘lgan
hissasi har doimgidan ko‘ra ahamiyatli. Bundan tashqari butun mamlakatni qamrab
olayotgan siyosat va jamiyatda ro‘y berayotgan jarayonlarni televideniedagi har
kungi ijtimoiy muhokamalari g‘oyalar generatori bo‘lib davlatning rivojiga o‘z
hissasini qo‘shmoqda.
Sh.Mirziyoyevning keng ko‘lamli islohotlari iqtisodiy sohada ham boshlandi.
Mamklakat Senati raisning birinchi o‘rinbosari Sodiq Safoyevga ko‘ra, yuqori
iqtisodiy o‘sish va O‘zbek iqtisodining o‘sib borayotgan raqobatbardoshligini
ta’minlash milliy rahbariyat uchun birinchi darajali masalaga aylandi.
Prezidentlikning birinchi kunlaridan boshlab Shavkat Mirziyoev davlatning
investitsion iqlimini rivojlantirish va milliy iqtisodning chet el investorlari uchun
yanada ko‘rkamligini ta’minlash yo‘lida siyosat olib bordi. O‘zbek hukumatining
moliya, savdo, soliq va investitsiya sohalarida olib borayotgan siyosat orqali boshlab
yuborgan iqtisodiy liberalizatsiyasi Jaxon banki, Xalqaro Valyuta Fondi, YeTTB,
OTB kabi xalqaro moliyaviy institutlar tomonidan ma’qullandi. Sentabr oyidagi
milliy valyutaning to‘liq konvertatsiyasi shu sohada qo‘yilgan muhim qadamlardan
biri bo‘ldi. Iqtisodiy liberalizatsiya va jamiyat modernizatsiyasi O‘zbekistonning
yangi realligiga aylandi. Ushbu islohotlarni xalqaro ekspertlar “Toshkent butun
e’tiborini o‘ziga qaratgan izolyatsion holatga tushib qolgan edi, endilikda esa u
qo‘shnilar va dunyo uchun ochilmoqda”, deya baholashmoqda.
Bugungi kunda O‘zbek hukumati asosiy iqtisodiy va ijtimoiy islohotlarni tatbiq etish
yo‘lida chet el konsalting kompaniyalari, investitsion banklar va boshqa xalqaro
moliyaviy institutlar bilan ishlamoqda. Mamlakat Prezidenti tashabbusi bilan 2017-
2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi barcha islohotlarni tartibga soladigan va yo‘l xaritasi sifatida xizmat
qiladigan hujjat hisoblanadi.
Strategiya mamlakat rivoji uchun muhim hisoblangan beshta yo‘nalishni aniqlab
beradi: davlat va jamiyat qurilishi tizimini takomillashtirish; qonun ustuvorligini
ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish; iqtisodiyotni rivojlantirish va
liberallashtirish; ijtimoiy sohani rivojlantirish; xavfsizlik, millatlararo totuvlik va
diniy bag‘rikenglikni ta’minlash hamda chuqur o‘ylangan, o‘zaro manfaatli va
amaliy tashqi siyosat olib borish. Strategiyada alohida e’tibor davlat suvereniteti va
erkinligini kuchaytirishga, uning xalqaro munosabatlarning teng huquqli a’zosi
sifatida o‘sib borayotgan o‘rni, rivojlangan demokratik mamlakatlar qatoriga kirib
borishi, atrofida xavfzlik, barqarorlik va ahil qo‘shnichilik muhitini shakllantirish,
mamlakatni xalqaro nufuzini mustahkamlashga qaratilgan.
Shu munosabat bilan, BMTning O‘zbekistondagi doimiy koordinatori Helena Fraser
strategiya
va
uning
asosida
qo‘shni mamlakatlar bilan aloqalarni
mustahkamlash bo‘yicha amalga oshirilayotgan yangi tashqi siyosat yondashuvi
nafaqat O‘zbekiston, balki butun Markaziy Osiyoning kelajakdagi farovonligi va
barqaror rivojlanishining kafolati ekanini ta’kidladi. Bundan tashqari, xalqaro
ekspertlarning fikricha, Harakatlar strategiyasini qabul qilish va amalga oshirish
suveren O‘zbekistonni rivojlantirishda yangi ustun ekanligini anglatadi.
Strategiyaning mazmun va mohiyatiga tayanib, uning asosiy xususiyatlarini hisobga
olishimiz kerak. Birinchidan, Strategiyani qabul qilish bugungi O‘zbek jamiyatida
jiddiy muammolar mavjudligini tan olish ekanini anglatadi. Bunday holatda, ushbu
muammolarni yechish ham ularning to‘g‘ridan to‘g‘ri tan olinishidan boshlanadi.
O‘zbekistonning
yangi
rahbariyati
Harakatlar
Strategiyasi
doirasida
keng ko‘lamli va tarixiy islohotlarni yo‘lga qo‘yish orqali muhim qadamni qo‘ydi.
Ikkinchidan, birinchi marta bunday keng ko‘lamli dastur Hukumat va xalq o‘rtasida
to‘g‘ridan to‘g‘ri muloqot orqali qabul qilindi. Avval uni qabul qilish
strategiyasining loyihasi ommaviy axborot vositalarida va Internetda e’lon qilindi
va har bir fuqaro o‘z fikrini bildirish, qarashlari bilan bo‘lishish va unga o‘zgartishlar
kiritishga imkon yaratdi. Shu nuqtayi nazardan qaraganda o‘zbek xalqi, jumladan,
ekspertlar hamjamiyati vakillari, xususiy sektor, tadbirkorlar, nodavlat tashkilotlar,
hatto xorijiy ekspertlar ham strategiyaning hammualliflari bo‘lishdi. Shu orqali xalq
qaror qabul qilish jarayonida ishtirok etish uchun haqiqiy imkoniyatni qo‘lga
kiritdi va bu umummilliy muhokama mavzusiga aylandi.
Uchinchidan, Strategiya nafaqat hujjat, balki haqiqiy harakatlar va aniq choralar
uchun yo‘l xaritasidir. Bu balandparvoz gaplar yoki PR kampaniyasining populist
deklaratsiyasi emas. Shu bois bugun biz O‘zbekistonda ijobiy va dinamik
o‘zgarishlarni kuzatmoqdamiz. O‘zbekiston viloyatlariga ko‘plab tashriflar aholiga
Prezident bilan muloqotga kirishish imkonini bermoqda. Hukumat va mintaqaviy
darajada tez-tez o‘zgarishlar, shuningdek, islohotlarga moyil bo‘lgan yosh vazirlarni
tayinlash O‘zbekiston rahbariyatining modernizatsiya qilishga qaratilgan jiddiy
e’tiborini tasdiqlaydi.
To‘rtinchidan, O‘zbekiston Markaziy Osiyo bo‘yicha demografik ko‘rsatkichlari
eng yirik bo‘lgan davlat hisoblanadi. Mintaqaning deyarli yarim aholisi O‘zbekiston
fuqarosi hisoblanadi. Mustaqillikdan buyon O‘zbekiston aholisi 50 foizga (20
milliondan 32,5 milliongacha) oshdi. Bir so‘z bilan aytganda, mintaqadagi har
ikkinchi odam O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi hisoblanadi. Shunday qilib,
Markaziy Osiyo aholisining yarmi rivojlanishning yangi bosqichiga o‘tdi.
Shu munosabat bilan, Strategiyani amalga oshirish nafaqat O‘zbekistonga, balki
butun Markaziy Osiyo mintaqasiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. O‘zbekiston
mintaqaning barcha davlatlari, jumladan, Afg‘oniston bilan chegaradosh.
O‘zbekistonning faol mintaqaviy siyosati va butun dunyoga ochiqligi Markaziy
Osiyoda yangi siyosiy voqea bo‘ldi.
BMT Bosh Assambleyasining 2017 yil sentabridagi murojaatida Sh.Mirziyoev
O‘zbekiston zamonaviy tashqi siyosatining asosiy yo‘nalishlarini ta’riflab,
Markaziy Osiyo mintaqasi asosiy ustuvor yo‘nalish ekanligini ta’kidladi va buni
"ongli ravishdagi tanlov" deb atadi. U "tinch va iqtisodiy jihatdan gullab-
yashnayotgan Markaziy Osiyo bizning eng muhim maqsadimiz va asosiy
vazifamiz", deb ta’kidladi. Bundan tashqari, Prezident Markaziy Osiyo davlatlari
rahbarlarining sammitini tashkillashtirish tashabbusi bilan davlatlararo aloqalarni
kuchaytirishga alohida urg‘u berdi. U ta’kidlaganidek, "Prezidentlar muntazam
maslahatlashuv uchrashuvlarini o‘tkazish" qo‘shnilar bilan yaqinlashish
tendensiyasini mustahkamlashga yordam beradi.
Yuqorida keltirilgan fikrlarni tasdiqlab, Prezidentlikning dastlabki kunlaridan
Sh.Mirziyoyev qo‘shnilar bilan o‘zaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirishga,
Markaziy Osiyo davlatlarining barcha rahbarlari bilan ishonchli aloqalarni
o‘rnatishga qaratilgan qat’iy va aniq qadamlar qo‘ydi.
2017 yilning dekabrida o‘tkazilgan Parlament majlisidagi tarixiy nutqida Shavkat
Mirziyoyev tashqi siyosat sohasida o‘tgan davr mobaynida O‘zbekiston xorijiy
davlatlar bilan, birinchi navbatda, qo‘shni davlatlar bilan do‘stona va o‘zaro
manfaatli aloqalarni rivojlantirishda salmoqli natijalarga erishganini ta’kidladi.
Bundan tashqari, Toshkent "O‘zbekiston tashqi siyosatining asosiy ustuvor
yo‘nalishi - Markaziy Osiyo" tamoyilini amalga oshirishga kirishdi. Natijada
mintaqada mutlaqo yangi siyosiy muhit yaratildi, o‘zaro ishonch va yaxshi
qo‘shnichilik asosida aloqalar mustahkamlandi.
Turkmaniston va Qirg‘iziston bilan Strategik hamkorlikka asoslangan aloqalar
tuzildi. Qozog‘iston bilan strategik hamkorlikni yanada chuqurlashtirish uchun bir
qator muhim hujjatlar qabul qilindi, 2 milliard dollarga teng bo‘lgan iqtisodiy
bitimlar
imzolandi.
Tojikiston
bilan
hamkorlik
mustahkamlanmoqda.
Toshkent va Dushanbe o‘rtasida havo aloqalari qayta yo‘lga qo‘yildi. Shu ma’noda
Qirg‘iziston bilan Davlat Chegarasi to‘g‘risidagi Shartnomani imzolash Markaziy
Osiyoda xavfsizlik va barqarorlikni ta’minlash yo‘nalishidagi jiddiy qadam bo‘ldi.
Juda qisqa vaqt ichida O‘zbekiston va Qirg‘iziston o‘rtasidagi tovar ayirboshlash
hajmi 70 foizga, Tojikiston bilan 85 foizga, Qozog‘iston bilan esa 30 foizga oshdi.
Qo‘shni Afg‘oniston bilan muhim va o‘zaro manfaatli bitimlar imzolandi, yangi
iqtisodiy va ijtimoiy loyihalar bo‘yicha amaliy ishlar boshlangan.
Markaziy Osiyo bo‘yicha tahlilchi Ketrin Pus, "The Diplomat" gazetasida
yozilishicha, ikki tomonlama aloqalarni tiklash jumboqning faqat bir qismidir,
ikkinchisi - Toshkentning ko‘p tomonlama hamkorga aylana olishi. O‘zbekistonning
mintaqa bilan kirishishga qaratilmagan va tashqi kuchlarga nisbatan muvozanatli
tashqi siyosati Markaziy Osiyoda geosiyosiy muvozanatni, geosiyosiy plyuralizmni
saqlab qolishning hal qiluvchi omili hisoblanadi. Tadbirning ochilish marosimida
O‘zbekiston Prezidenti O‘zbekiston hech qanday harbiy blokning tarkibiga
kirmasligini, chet eldagi harbiy bazalarning mamlakat ichida joylashtirilishiga yo‘l
qo‘ymasligini, chet eldagi harbiy operatsiyalarda qatnashmasligini tasdiqladi.
2017 yilda Prezidentimizning 21 ta oliy darajadagi tashriflari bo‘lib o‘tdi. Prezident
60 dan ortiq davlat va xalqaro tashkilotlar rahbarlari va vakillari bilan uchrashdi.
Natijada 400 dan ziyod bitimlar tuzildi va umumiy hajmi 60 milliard AQSh dollariga
teng savdo-sotiq shartnomalari imzolandi. Qabul qilingan hujjatlarni o‘z vaqtida
tatbiq etish uchun xorijiy sheriklarimiz bilan birgalikda amalga oshirilayotgan 40 ta
"yo‘l xaritalari" ishlab chiqildi.
O‘zbekiston Prezidenti so‘nggi 12 oy mobaynida respublikaning strategik
hamkorlari, jumladan, Rossiya, Xitoy, AQSh, Janubiy Koreya, Saudiya Arabistoni,
Turkiya va boshqa davlatlarga rasmiy tashrif buyurdi.
Xulosa
Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki bilan hamkorlik qayta tiklandi va Yevropa
investitsiya banki bilan hamkorlik o‘rnatildi. Jaxon Banki, Xalqaro Valyuta
Jamg‘armasi, Osiyo Taraqqiyot Banki, Islom Taraqqiyot Banki kabi xalqaro moliya
institutlari bilan o‘zaro hamkorlik dinamik xususiyat kasb etmoqda. Mamlakatdagi
bu kabi ijobiy o‘zgarishlar xalqaro maydonda O‘zbekistonning nufuzini
oshirmoqda.
Xulosa o‘rnida eslatib o‘tish joizki, O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan
bunday keskin o‘zgarishlar Toshkent bilan uning mintaqaviy va xalqaro hamkorlari
o‘rtasida o‘zaro manfaatli hamkorlik uchun ishonchli poydevor yaratdi. O‘zbekiston
hukumati o‘z innovatsion va samarali ichki va tashqi siyosatini tasdiqladi, bu nafaqat
O‘zbekiston uchun, balki barqaror va ravnaq topgan Markaziy Osiyo uchun
manfaatdor xorijiy sheriklar uchun muhim ahamiyatga ega. O‘zbekiston hukumati
tasdiqlagan innovatsion va samarali ichki va tashqi siyosat nafaqat O‘zbekiston
uchun, balki rivojlanayotgan va barqaror Markaziy Osiyoga qiziqish bildirgan
xorijiy hamkorlar uchun ham muhim ahamiyatga ega.
Dostları ilə paylaş: |