Mavzu: Birlamchi va ikkilamchi axborot manbalarini tanqidiy tahlil qilish

Mavzu: Birlamchi va ikkilamchi axborot manbalarini tanqidiy tahlil qilish

Axborot manbalarini tahlil qilish zamonaviy aqlli odamning eng muhim ko’nikmalaridan biridir. Biroq, har kim ham tahlilni qanday qilib to’g’ri olib borishni va birinchi navbatda nimaga asoslanish kerakligini tushunolmaydi. Ushbu muammoni hal qilish uchun ushbu jarayonning asosiy tamoyillarini ko’rib chiqishga arziydi.

Íqtibos
Iqtiboslar darajasi manba ahamiyatining asosiy ko’rsatkichlaridan biridir. Shunday qilib, tadqiqotchi boshqa mualliflar ushbu manbaga qanchalik tez-tez murojaat qilishlariga e’tibor berishlari kerak. Buni amalga

oshirish juda oddiy, siz maxsus savollar berishingiz kerak.
Muallifning vakolati
Muallifning ishonchliligi ham ajoyib ko’rsatkichdir. Shunday qilib, odam boshqa manbalarda ushbu muallifga ishora qiladimi, muallif bu sohada haqiqiy mutaxassis sifatida tanilganmi yoki yo’qligini tekshirishi kerak. Muallif bu borada maxsus bilimga egami, ilmiy darajaga egami. Ushbu muallifning obro’si qanday?
Kontentni tezkor tekshirish
Kitobni to’liq o’qishni boshlashdan oldin siz uning mazmunini diqqat bilan o’rganib chiqishingiz, tarkibiga va muqaddimasiga qarashingiz kerak. Taqdim etilgan ma’lumot tahlilchining talablariga javob beradimi va u o’rganilayotgan mavzuni qamrab oladimi-yo’qligini aniqlash kerak. Agar tanlangan nashrda kutubxona indekslari yoki bibliografiya mavjud bo’lmasa, bu manbaning nufuzli yoki ishonchli emasligini ko’rsatishi mumkin.
Agar tahlilchi manbaning to’liq izchilligi va unga mos ekanligidan mamnun bo’lsa, qo’llanmada keltirilgan qolgan qoidalarga rioya qilgan holda tarkibni batafsil o’rganishga o’tishingiz mumkin.
Yig`ilgan auditoriyani tahlil qilish
Bunday holda, muhim mezon bu ma’lumot hisoblanadigan auditoriyani o’rganishdir. Tahlilchi nashr muallifi qaysi jamoatchilikning o’ziga xos turiga murojaat qilayotganini tekshirishi kerak. Shuningdek, ma’lumot ilmiy yoki mos yozuvlar ekanligini aniqlashingiz kerak. Asosiy fikrni ixtisoslashgan terminologiyaning mavjudligi deb hisoblash mumkin, chunki bu auditoriyani tanlashda muhim rol o’ynaydi.
Manba mazmunini baholash uchun o’zingizning fikrlash qobiliyatlaringizdan foydalanish
Manbada keltirilgan ma’lumotlar birovning fikri yoki faktidan boshqa narsa emas. Shuning uchun muallif biron bir dalil keltiradimi yoki ehtimol u yashirin ma’lumotlarni o’quvchilarga taqdim qilmoqchi bo’ladimi-yo’qligiga e’tibor qaratish lozim.
Nashrda biron bir dalil keltirilsa, juda ehtiyot bo’lish kerak, chunki ko’plab tajribali mualliflar o’quvchini har qanday narsaga ishontirishlari mumkin. Yuzingizni loyga urmaslik uchun, ushbu ma’lumot haqiqatan ham haqiqatmi yoki muallif uning dunyoqarashiga asoslanib ba’zi dalillarni keltiradimi-yo’qligini tekshirishingiz kerak. Old shart – bu ma’lumotlarning to’g’riligini tekshirish.
Muayyan nashr muallifining tarafkashligini ko’rib chiqish uchun faqat manba mazmuni bilan tanishish va muallifning boshqa manbalarga tegishli ekanligini aniqlash kifoya.


Dastlabki baholash
Matn bo’yicha asosiy ishni boshlashdan oldin, iloji boricha bibliografik yozuvni o’rganishingiz kerak. Ushbu manbani o’rganish orqali inson ko’plab foydali ma’lumotlarni olish bilan bir qatorda ushbu manbaning ahamiyatini tushunishi mumkin. Bibliografik yozuvda siz maqola yoki kitobning qisqacha mazmuni, sarlavhasi, muallifning ismi, shuningdek nashr nashrining asosiy ma’lumotlarini topishingiz mumkin.
Bibliografik yozuvda biron bir tarkibiy qism etishmayotgan bo’lsa, tadqiqotchi manbani o’rganishga ko’proq sezgir bo’lishi kerak. Tahlilning birinchi bosqichi tugagandan so’ng, ma’lumotlar yig’ish boshqa tarkibiy qismlarga muvofiq amalga oshiriladi.
I

Yangilik
O’z obro’sini qadrlaydigan har bir manba haqiqatni va yangi ma’lumotlarni taqdim etishga intiladi. Shuning uchun tahlilchi ma’lumotning yangi yoki yo’qligini, shuningdek ishning qanchalik chuqurligini tekshirishi va tadqiqot mavzusini ochib berishi kerak.

Materialning qaerdan kelib chiqqanligini va uning birlamchi yoki ikkinchi darajali ekanligini o’rganish kerak. Birinchi holda, ma’lumot birinchi qo’ldan yoki hukumat hujjatlaridan olinadi. Ikkilamchi ma’lumot bo’lsa, u jurnallar, kitoblar yoki ensiklopediyalar maqolalari asosida taqdim etiladi.
Yozish uslubi va funktsionalligi
Analitik bilan tanishgan asarni o’qish oson bo’lishi kerak va barcha fikrlar mantiqiy ravishda taqdim etilishi kerak. Shuningdek, material bosma yoki elektron shaklda bo’lishidan qat’i nazar, xatolar mavjudligiga e’tibor qaratish lozim. Ushbu materialda harakatlanish qanchalik osonligini ko’rib chiqish mumkin.