Mavzu: Bozor hokimyati sharoitida narx belgilash tamoillari Reja

Mavzuga doir masalalar

1. Istiqlol san‘at saroyida bo'lib o'tadigan konsertga 3 000 ta chipta sotuvga chiqarilgan. Chiptalar narxi 2 turga bo'lingan bo'lib: kattalar va bolalar uchun har xil. Bolalar chiptaiga talab funksiyasi
QB=6000-400PB ,
Bu yerda QB-bolalarning chiptaga talabi
PB-bolalar uchun chipta narxi ming som hisobida. Kattalar uchun esa
QK=4000-100PK
Bu yerda QK-bolalarning chiptaga talabi
PK-bolalar uchun chipta narxi ming som hisobida.
San‘at saroyi rahbariyati chiptalarni narxlar differensiyasidan foydalangan holda sotishmoqchi. Bolalar chiptaining narxi va ularga sotilgan chipta soni aniqlansin.

Yechimi:
Kattalarga chipta sotishdan tushadigan daromad
TRB=PB×QB=PB×(6000-400PB)=6000 PB - 400 PB2 bundan MRB=6000-800 PB ni hosila
olish yo‘li bilan topib olamiz
Xuddi shunday yoshlarga chipta sotishdan tushadigan daromadni aniqlaymiz TRK=PK×QK= PK×(4000-100PK)= =4000 PK -100PK2 bundan MRK=4000-200 PK ni aniqlaymiz
MRB=6000-800 PB= MRK=4000-200 PK ekanligidan
800 PB-200 PK=2000 ni topamiz bundan PK=4PB -10 ga ega bo‘lamiz (1)
QB+ QK=3000 ga QB va QK larni qo‘ysak 6000-400PB+4000-100PK = 3000 boladi bundan 400PB+100PK=7 000 ni topamiz bundan esa PK=70-4PB ga erishamiz (2) (1) va (2) lardan 4PB -10=70-4PB bundan PB=10 va QB=6000-4000=2000 ni topamiz Javob: bolalar chiptasi narxi 10 ming som va chiptalar soni 2000 ta bo'ladi.
2. Monopolistning umumiy harajatlari funksiyasi TC=500+12Q+0.5Q2 ga teng. Monopolist mahsulotini faqatgina 2 ta bozorga yetkazib beradi: birinchi bozorning talab funksiyasi Q1=400-2P1 ikkinchi bozorniki esa Q2=1250-5P2 ko'rinishida. Monopolistning umumiy foydasi maksimal bo'lishi uchun mahsulotning narxi va hajmi har bir bozorda qanday bo‘lishi kerak?
Yechimi:
Maksimallik shartiga ko'ra MC=MR1=MR2 bo‘lishi kerak
MC=(TC)'=12+Q=12+Q1+Q2
MR1=(TR1)'=(0.5Q1(400-Q1))'=200-Q1
MR2=(TR2)'=(0.2Q2(1250-Q2))'=250-0.4Q2
MC=MR1 dan 12+ Q1+Q2=200-Q1 boladi bundan Q1=94-0.5Q2 (1)
MC=MR2 dan 12+Q1+Q2=250-0.4Q2 boladibunadan Q1=238-1.4Q2 (2)
(1) va (2) tenglashtirsak 94-0.5Q2=238-1.4Q2 bundan Q2=160 ni aniqlaymiz buni (1) ga qo‘ysak Q1=14. P1=(200-Q1)/2=93 va P2=(250-Q2)/5=18.
Javob: Q1=14, P1=93 va Q2=160, P2=18.
XULOSA
Narx quyi va yuqori chegara oraligʻida shakllanadi. Agar quyi chegarani harajatlarni qoplash zarurati belgilasa, yuqori chegarani isteʼmolchilarning xarid qobiliyati belgilaydi. Narx yuqori chegaradan chiqib ketsa xaridorlarning puli yetmay, tovarlar sotilmaydi, quyi chegaradan past boʻlsa firmalar zararga uchrab, yopilib ketadi. Narx shakllanishining eng muhim talabi uning bozor sharoitiga moslanishi va oʻzgaruvchan boʻlishidir. Narx belgilashga davlatning aralashuvi bozor qoidalariga zid. Shu sababli davlat bozor narxlarini erkinlashtirib, bozor qoidasidan tashqarida yuzaga keladigan mono-pol narxlarni chegaralab turadi.