Mavzu: buxgalteriya xisobi fanining predmeti, metodi hamda tadqiqot usullari

Balansdan tashqari schyotlar (ВТ) - bu korxonaga tegishli bo’lmagan, lekin uning qaramog’ida bo’lgan aktivlar, shartli huquqlar va majburiyatlarning mavjudligi harnda harakati to’g’risida axborotlarni umumlashtirish uchun mo’ljallangan schyotlar. Bu schyotlar boshqa schyotlar bilan o’zaro bog’lanmaydi va xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyalanadigan hisobotida aks ettirilmaydi.
Buxgalteriya hisobi amaliyotida «qoldiq» so‘zining o‘rniga ko‘pincha «saldo» so‘zi ishlatiladi. «Saldo» italyancha so‘z boTib, aynan tarjimasi «hisob-kitob» degan ma’noni bildiradi.
Schet bo‘yicha hisobot davrining boshiga bodgan qoldiq boshlang‘ich saldo deb ataladi. Schet bo‘yicha hisobot davrining oxiriga.bodgan qoldiq oxirgi saldo deb ataladi.
Mavzu: oborot qaydnomalari va ularni tasnifini o’rganish. Schyotlarni turkumlash tamoyillari

«Buxgalteriya schyotlari va ikki yoqlama yozish»
 mavzusi bo’yicha savollar. 
1.Buxgalteriya schyotlari to’zilishi va mazmuni. 
2.Aktiv schyotlar to’zilishi va mohiyati. 
3.Passiv schyotlar to’zilishi va mohiyati. 
4.Ikki yoqlama yozish va uning ahamiyati. 
5.Schyotlar korrespondentsiyasi va buxgalteriya povodkasi. 
6.Sintetik hisoblar va ularning mohiyati. 
7.Analitik hisoblar va ularning mohiyati. 
8.Sintetik va analitik schyotlar o’rtasidagi o’zaro boglanishlar. 
 
 
 
Mavzu bo’yicha testlar. 
1.Ikki yokdama yozuvning mohiyati nimadan iborat? 
A) Xo’jalik operatsiyasi ta'sirida buxgalteriya hisobi ob'ektlaridagi o’zgarishlar 
schyotlarda aks ettiriladi. 
B) Xujalpk opsratsiyalarpnp schyotlarda aks etgirish. 
V) Xo’jalik operatspyalrar ta'siri ostida iqtisodiy schyotlar tizimi vositasi bilan o’zaro 
aloqador holda aks ettirishdir. 
A) Oddiy. 
B) Murakkab. 
3) Oddiy va murakkab. 
G) To’q’ri javob yuk. 
3.Aktiv schyotlarda qoldiklar qaysi tomonda aks ettiriladi? 
A) Debet va kredit tomonda. 
B) Kredit tomonda. 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

V) Debet tomonda. 

G) To’q’ri javob yuk. 
4.Passiv schyotlarda krldikdar qaysi tomonda aks ettiriladi? 
A) Debet va kredit tomonda. 
B) Kredit tomonda. 
V) Debet tomonda. 
G) To’q’ri javob yuk. 
5.Aralash schyotlarda qoldiqlar qaysi tomonda aks ettiriladi? 
A) Debet va kredit tomonda. 
B) Kredit tomonda. 
V) Debet tomonda. 
G) To’q’ri javob yuk. 

Mavzu: schyotlar rejasi va uni turkumlash

Har ikkala turkumlash ham chambarchas bog’langan o’zaro bir-birovlarini to’ldiradi. Schyotlarning xususiyatlarini bilish va ulardan amaliyotda to’g’ri foydalanish uchun schyotlarning qanday maqsadga tayinlanganligi, tuzilishi va iqtisodiy mazmunini o’rganish kerak. Schyotlarning turkumlanishi mavjud ma’lumotlardan xo’jalik faoliyatini boshqarishda zarur bo’lgan ko’rsatkichlarning xususiyatlarini (tarkibiy tuzilish turkumlanishi) va unda hisobga olinadigan ob’ektlarning iqtisodiy mazmunini (iqtisodiy turkumlanishi) aniqlab olingandan keyingina ulardan boshqaruv ishlarida to’g’ri foydalanish mumkin. Schyotlarni qanday maqsadlarga mo’ljallanganligi va tuzilishi hamda iqtisodiy mazmuni bo’yicha turkumlanishini ko’rib chiqamiz.

Buxgalteriya hisobi schyotlari Balansi Balansdan tashqari Asosiy schyotlar Qo’shimcha schyotlar Kontrar schyotlar Kalkulyatsion schyotlar Mulkiy (inventar) hisobga oladigan Yig’uvchi tarqatuvchi schyotlar Taqqoslovchi schyotlar Pul mablag’larini hisobga oladigan Fondlarni hisobga oladigan Majburiyatlarni hisobga oladigan Olinadigan schyotlarni hisobga oladigan 5-chizma. Buxgalteriya hisobi schyotlarini tuzilishi va tayinlanishi bo’yicha tasnifi

4.2. ASOSIY SCHYOTLAR Asosiy schyotlar mablag’lar turlari (aktiv) mavjudligi va harakati ustidan va ularning manbalarining (passiv) nazorat qilish uchun ishlatiladi. Barcha asosiy schyotlarga ularda korxona mulkining hisobga olinishi xosdir. Asosiy schyotlarning xususiyati shundan iboratki, agar ularda qoldiq mavjud bo’lsa, ularning hammasi balans tarkibiga kiritiladi. O’zining tuzilishi va qanday maqsadga mo’ljallanganligiga qarab asosiy schyotlar asosiy aktiv, asosiy passiv schyotlarga bo’linadi. Asosiy aktiv schyotlar moddiy va pul mablag’larining mavjudligi va harakatini hisobga olish hamda debitorlar bilan hisob-kitoblar uchun xizmat qiladi. Ularning xususiyatlarini «Materiallar» va «Debitorlar bilan hisob-kitoblar» schyotlari misolida ko’rib chiqamiz. «Materiallar» schyoti korxona omboridagi materiallarni hisobga olish uchun ishlatiladi. Ma’lumki, davr boshiga omborda mavjud bo’lgan materiallar (boshlang’ich qoldiq) bu schyotning debetida aks ettiriladi. Kirimi debetiga, chiqimi-kreditiga yoziladi. Oxirgi qoldiq bu schyotda albatta debetida (yoki nolga teng) bo’lishi kerak, chunki omborda mavjud bo’lgan materiallardan ortiqcha sarflash mumkin emas. «Debitorlar bilan hisob-kitoblar» schyoti korxonalar bilan bajarilayotgan xizmatlari bo’yicha hisob-kitoblarni hisobga olish uchun mo’ljallangan. Korxonaning xali bajarmagan, lekin haqi to’langan xizmatlari uchun qarzi bu schyotning debetida boshlang’ich qoldiq sifatida ko’rsatiladi. Korxonalarning mazkur korxonaga bo’lgan qarzining oshib borishi ham uning debetiga, uning uzilishi (qarzning to’lanishi) esa - kreditiga yoziladi. Oxirgi qoldiq faqat debetli bo’lishi (yoki nolga teng) mumkin, chunki xaridor o’z qarzini boshqa korxonaga shu qarzidan ortiq summada to’lamaydi.
Mavzu: xo’jalik mablag’lari va majburiyatlarni baxolash