Mavzu: de-Broyl to’lqinlari. Reja: To’lqin nima?

• 3-kurs 8-guruh talabasi:Samatov Jahongir.

Mavzu:de-Broyl to’lqinlari.

Reja:

1.To’lqin nima?

2.Moddalarning to’lqin xususiyatlari.

3.de-Broyl gepotezasi.

4.de-Broyl to’lqin xususiyatlari.

5.xulosa.

To’lqin deb-Tebranishlarning vaqt o’tishi bilan fazoda

Tarqalishi to’lqin deyladi.

To’lqin-bu tebranishlarning nuqtadan-nuqtaga, zarradan-zarraga tarqalishidir.

To’lqin bo’ylama va ko’ndalang turlarga bo’linadi.

Zarralarning tebranishi to’lqinning tarqalishi yo’nalishiga tik (perpendikulyar) bo’lgan to’lqin ko’ndalang to’lqin diyladi.

• Zarralarning tebranishi to’lqinning tarqalishi yo’nalishiga tik (perpendikulyar) bo’lgan to’lqin ko’ndalang to’lqin diyladi.
• Zarralarning tebranish yo’nalishi tebranishning tarqalish yo’nalishida bo’lgan to’lqin bo’ylama to’lqin diyladi

Ikki do’nglik yoki ikki pastlik orasidagi eng yaqin masofa to’lqin uzunligi diyladi.

1927-yilda amerikalik tadqiqotchilar K.Divetsson va L.Jermer nikel monokir-stalida elektronlarning sochilishini o’rgandilar. Sochilgan elektronlar o’zlarini xuddi to’lqin kabi tutdilar va difraksion manzara kabi tezlikka ega bo’lgan elektronlarning yupqa metall plastinka- folgadan o’tgandan so’ng ham hosil bo’lishini bir- biridan mutlaqo bexabar J. P.Tomson va P . S. Tartakovuskiy-lar kuzatishgan.Elektronlar fotoplastinkaga kelib urilganda ularga yorug’lik ta’siri kabi ta’sir ko’rsatadi.Plastinka ochiltirilganda ularning o’rni mifraksion manzarani eslatadi.

de-Broyl gipotezasi 1924-yilda barcha moddiy zarralar korpuskulyar xususiyatga ega bo’lishi bilan birga to’lqin xususiyatga ham ega , degan o’z gipotezasini taklif qildi. Endi zarraning korpuskulyar va to’lqin xususiyatla-rini bog’lovchi munosabatlarni chiqaeish kerak edi.Korpuskular manzarada zarra E energiya va P implus bilan xarakterlanadi, to’lqin manzarada cha-stota vato’lqin uzunligi bilan xarakterlanadi, to’lqin manzarada γ chastota va λ to’lqin uzunligi bilan aniqlanadi.

• de-Broyl gipotezasi 1924-yilda barcha moddiy zarralar korpuskulyar xususiyatga ega bo’lishi bilan birga to’lqin xususiyatga ham ega , degan o’z gipotezasini taklif qildi. Endi zarraning korpuskulyar va to’lqin xususiyatla-rini bog’lovchi munosabatlarni chiqaeish kerak edi.Korpuskular manzarada zarra E energiya va P implus bilan xarakterlanadi, to’lqin manzarada cha-stota vato’lqin uzunligi bilan xarakterlanadi, to’lqin manzarada γ chastota va λ to’lqin uzunligi bilan aniqlanadi.
• E=hν P= yoki E=hω P=Ћk Ћ==1,05* *s p-zarra implusi E-zarra energiyasi =
• m= m= formla orqali tezlikka bog’liq bo’ladi.
• Shunday qilib, de-Broyl gipotezasini quydagicha ta’riflash mumkun: m massali va E enegiyaga ega bo’lgan moddiy zarra korpuskulyar xususiyatga ega bo’lishi bilan birga to’lqin xususiyatiga ham egadir. Yuqoridagi bog’liq tenglamalar de-Broyl tenglamasi diyladi.

•  

Zarralarning to’lqin xususiyatlari ularning bir vaqtda birdaniga ko’p sonda bo’lib, harakat qilishda namoyon bo’ladi, degan fikr tug’ilish mumkun.Lekin bunday emas. Bilberman,Sushkin va Fabrikant kabi olim-lar tomonidan o’tkazilgan tajribalarda elektronlar sochuvchi yupqa fotopl-astinka qayt qilingan. Elektronlar fotoplastinkaning turli nuqtalariga tush-gan, birinchi qarashda elektronlar butun fotoplastinka ga bo’ylab tartibsiz taqsimlangandek ko’rinadi. Lekin ko’p sondagi elektronlar sochilishidan aniqlandiki, fotoplastinkaga tushgan elrktronlar tasodifan tasdiqlangan bo’lmasdan, balki intinsivliklarining maksimum va minimumlarini hosil qiladi,ularning holari difraksion formulalar bilan hisoblash mumkun.

• Zarralarning to’lqin xususiyatlari ularning bir vaqtda birdaniga ko’p sonda bo’lib, harakat qilishda namoyon bo’ladi, degan fikr tug’ilish mumkun.Lekin bunday emas. Bilberman,Sushkin va Fabrikant kabi olim-lar tomonidan o’tkazilgan tajribalarda elektronlar sochuvchi yupqa fotopl-astinka qayt qilingan. Elektronlar fotoplastinkaning turli nuqtalariga tush-gan, birinchi qarashda elektronlar butun fotoplastinka ga bo’ylab tartibsiz taqsimlangandek ko’rinadi. Lekin ko’p sondagi elektronlar sochilishidan aniqlandiki, fotoplastinkaga tushgan elrktronlar tasodifan tasdiqlangan bo’lmasdan, balki intinsivliklarining maksimum va minimumlarini hosil qiladi,ularning holari difraksion formulalar bilan hisoblash mumkun.
• Har bir alohida elektronlarning harakati difraksion manzara bilan aniqlash kuzatildi. De-Broyl to’lqinlari va foton orasidagi, yorug’lik to’lqini va foton orasidagi bog’lanishlarni qanday tushunish mumkun degan savol tug’iladi.
• Bor
• Ifodasidagi de-Broyl to’lqini amplitudasi A ni fazoning ma’lum bir joyida zarraning topilish ehtimoli ampilitudasi deb qarashni taklif qildi.

xulosa:

• xulosa:

Foydalanilgan adabiyot:

• Foydalanilgan adabiyot:
• 1.o’lmasova.M .H “Toshkent-2010””Cholpon”
• 2.Dursmuratov. M. B”Toshkent-2016”
• 3.M. Usmonov”Toshkent-2013”
• 4.F.Temirova.
• 5. Karalov.