Mavzu: Dialektika-rivojlanish haqidagi ta’limot Guruh: 7-20 Bajardi: Ilhomova J

Materialistik dialektika kategoriyalari.

Dialektika olti juft kategoriyalarga bo’linadi:

Yagona va umumiy.
Mazmun va shakl.
Mohiyat va hodisa.
Sabab va
oqibat.
Zaruriyat va tasodif
Imkoniyat va voqelik
Yagona va umumiy. Yagona – nisbatan alohida obyekt, unga xos bo’lgan barcha xususiyatlar majmuiga ega jarayon.
Yagona – mazkur obyektni boshqasidan shu jumladan, ulardan unga o’xshagan obyektlardan uning makon, zamon va boshqa xususiyatlari bo’yicha farqlab, shu bilan birga, bu xususiyatlarda obyekting sifatli belgisi, ularning o’ziga xosligi aks etadi.
Umumiy – ko’p narsalarga, guruh yoki aloqalarning yagona yig’indisiga tegishli takrorlanuvchi o’xshash jihatlar, alomatlarni belgilash uchun kategoriya.

Yagona umumiylik dialektikasi.

Yagona umumiylik dialektikasi.

Birinchidan, yagonalik va umumiylik qarama-qarshiliklar sanaladi. Yagonalik takrorlanmaslikka moyil, umumiylik boshqa narsalarda takrorlanishga moyildir.

Ikkinchidan, umumiylik barqaror, yagonalik esa – o’zgaruvchan.

Uchinchidan, yagonalik umumiylikdan boyroq, chunki o’z tarixiy xususiyatlariga ega.

Ammo, umumiylik birlikdan chuqurroq, chunki narsaning mohiyati hisoblanadi.

To’tinchidan, yagonalik va umumiylik ziddiyat bo’lishiga qaramasdan, ular birlikda mavjud. Umumiylik faqat ayrimlikda va ayrimlik orqali mavjud. Har bir umumiylik faqat qisman taxminan alohida obyektlarni qamrab oladi.

Yagonalik - har doim umumiylikka olib boradigan munosabatda mavjud.

Shunday qilib, misol uchun alohida olingan shaxs yagonalik hisoblanadi. Ammo, shaxsga nisbatan butun boshli bo’lgan jamiyatdan tashqarida shaxs mavjud bo’lmaydi. Shu bilan birga, jamiyat sinflardan, sinflar esa shaxslardan iborat. Ya’ni, umumiylik va yagonalik yagona obyektning ikki tomoni hisoblanadi.

Yagona va umumiy dialektikani tushunish bilish faoliyatida ham, xususan, jamiyatning siyosiy tuzilishi bilan bog’liq hayotning amaliy masalalarini hal qilishda ham muhim.