Mavzu: Gidroyurutmali tormIz mehanizmida bosimni rostlagichining tuzulishi ishlash

Andijon mashinasozlik instituti Transport va logistika fakulteti 2-kurs K-104-21 Avtomobil servis yo’nalishi talabasi Sotimboyev Nuriddinning Avtomobil konstruksiya fanidan tayyorlagan MUSTAQIL ISHI

MAVZU: Gidroyurutmali tormIz mehanizmida bosimni rostlagichining tuzulishi ishlash

• Tormozlashni boshqarish, boshqaruv tizimlandan bin boiib, traktor va avtomobillarda mustaqil, zanjir tasmali traktorlarda burish mexanizmining bir dementi hisoblanadi. Tormoz tizimi traktor va avtomobillami, kerak boiganda, butunlay to'xtatishi, tezliklami pasavtirishi va qiyaliklarda tinch turishini tainmlashdir. Bundan tashqari, tormozlar g‘ildirakli traktorlarni bir gildirak atrofida burilishi, avtomobillarda esa uzoq vaqt tormozlanib borishini (pastga qiyalikda) amalga oshiradi. Zanjir tasmaii traktorlarda harakat yo'nalishini o‘zgartirish uchun ham ishlatiladi. Tormozlashdaishtirok etuvchi qurilmaiaming majmui tormoz tizimini tashkil etadi. T

• Ishchi tormoz tizimi traktor va avtomobillarning harakat tezligini pasaytirish yoki ulami butunlay to'xtashi uchun xizmat qiladi. Ushlab turish tormoz tizimi g‘ildirakli traktorni quruq harakat yuzaga ega boigan tezligi 20° li qiyalikda, zanjir tasmali traktorni 30° li qiyalikda, avtomobil va avtomobil tirkamasini 14°li qiyalikda harakatsiz ushlab turishga xizmat qiladi. Ehtiyot tormoz tizimi faqat avtomobillarda qoilanilib. ishchi tormoz tizimi ishdan chiqib qolganda ishlatiladi. Alohida ehtiyot tormozining tizimi qoilanilmaydi. Buning uchun ishdan chiqqan ishchi tormozlaming sog‘ qolgan qismlaridan foydalaniladi yoki maxsus loyihalashtirilgan ushlab turish tormozi tizimidan foydalaniladi. Katta avtomobillarda ishonchli boiishi uchun ikkalasidan ham foydalaniladi.

• Yordamchi tormoz tizimi. Bu tizim faqat avtomobillarda qo'llamlib. uzun pastga qiyalikda sekin tormozlanib tushishida foydalaniladi. Uzoq tormozlanish pavtida tormozni qizib ketishim hisobga olib, qiyalikda yordamchi tormoz-sekinlashtiruvchi ishlatiladi. Tormoz tizimi uchta qismdan iborat: energiya manbai, tormoz yuritmasi va tormoz mexanizmi. Energiya manbai-tormozlovchining kuchi hisoblanadi. Shuningdek, dvigateldan harakatga keluvchi gidravlik nasos va kompressorlar ham hisoblanishi mumkin. Tormoz yuritmasi energiyani manbadan tormoz mexanizmiga o'tkazib. har xil jadallikda tormozlanishni amalga oshiradi. Tormoz mexanizmi avtomobil yoki traktoming harakatiga sun’iy qarshilikni pay do qiluvchi qurilmaga avtiladi. Tormoz mexanizmining sun’iy qarshiligi friksion qurilma yordamida hosil qilinadi

• Amalivotdabarabanli, kolodkali mexanizmlami oddiy qilib “barabanii" yoki ‘'Kolodkali” deb qo’yaqolinadi. Shuningdek, kolodkali va diskli tormoz mexanizmini diskli. deb “kolodka” so‘zini qo'shmav aytiladi. Shunga o'xshash tasmali barabanli mexanizmini “tasmali”, deb qisqartirib aytiladi. Quvida tekstlarda ‘‘tormoz mexanizmi’' deyishning o'rniga. qisqa qilib “tormoz” degan termin ishlatiladi. Tasmali tormozlar to‘rt xil boiadi: oddiy, yigilgan, differensialli va suzuvchi

• Oddiy tasmali tormozni (87a-rasm), aylanishning yo‘nalishi o‘zgarganda, samarasi pasayadi. Shu bois bu tormoz keng tarqalmadi.
• Yig‘mali tasmali tormozlarda (876-rasm) servoharakat samarasi
• va tormoz momenti kam. Shuning uchun bu tormoz ham keng
• tarqalmadi.
• Differensialli tormozlarda (87
• teskari aylanganda (rasmda punktir chiziq) tormoz momenti shiddat
• bilan pasayib ketgani tufayli, bu xildagi tormoz amaliyotda butunlay
• ishlatilmadi.
• Suzuvchi tasmali tormoz (87e-rasm) traktorlarda eng ko'p tarqalgan xiliga kiradi, chunki tormozning samarasi yuqori va tormoz
• barabani qavsi tomonga aylanmasin, bir xil tormozlaydi.
• Barabanli tormozlar. Ular traktor va avtomobillarda keng tarqalgan tormozlar, asosan, quruq tipida bo'lib. traktor va avtomobillarning
• g‘ildiraklarida yoki transmissiyasida ushlab turish tormozlari sifatida
• ishlatiladi.

• Ular to‘rt xilda boiadi 88-rasm. - kolodkasi bir xil siljuvchi tormozlar; - tayanchlari bir tomonda boigan tormozlar; - tayanchlari yuqorida va pastda almashilgan tormozlar; - servokuchaytirgichli tormozlar. Kolodkasi bir xil siljituvchi tormozda kolodkalar tormoz barabaniga bir xil kuch bilan qisiladi. Bu friksion ustquymani bir xil yeyilishiga olib kelib, tormoz barabanining aylanish yo'nalishiga bogiiq boimaydi. Kamchiligi: kolodkani keruvchi mushtchasiga kuch kelib tezroq yeyiladi. Tayanchlari bir tomonli tormozning kolodkalari aylanish yo'nalishi o‘zgarsa ham kolodkalaming vazifasi shunga mos ravishda o'zganb. tormozni bir xil ishlashini ta'minlaydi.

• Tormoz konstruksiyasini hozirgi variantlarida yo‘nalishi tomonidagi friksion ustquymaninguzunligmi ko'proq, ikkmcbisini esakamroq qilinmoqda. Tayanchlari almashgan tormozlar. Bunda har bir kolodka alohida gidravlik vuritmaga ega. Oldinga harakatda ikkala tormoz kolodkasi aktiv hisoblanadi, orqaga harakatlanganida esa lkkalasi ham passiv boiadi. Bu tormoz avtomobilni oldi g'ildiraklaming tormoz sifatida keng tarqalgan. Servokuchaytirgichli tormozda ikkala kolodkaning yuritmasi umumiy. Tormozlash samarasi yuqori, lekin muvozanatlashuvi past va tormozlanish shiddatli boigani uchun g‘ildirak tormozlari sifatida qoilanilmaydi. Diskli tormozlar. Bu tormozlar avtomobillarda, gildirakli va zanjir tasmali traktorlarda keng qoilanilgan. Bu tormozlar transmissiya yoki g'iidiraklarda qo'llanilishiga qarab quruq va h o i xiliga ajraladi. Oxirgi davrlarda bu tormozlar barabanli tormozlami siqib chiqarib, ularda quruq xili qoilanilmoqda.

• Tormoz vuritmasining vazifasi manbaadan olgan energiyani tormoz mexanizmiariga yetkazib berishdan iborat. Ular mexanikaviy, gidravlik va pnevmatik turlariga boiinadi. Mexanik yuritma boshqalariga qaraganda eng sodda hisoblanadi. U manbaadan olgan kuchini o‘zgartirmaydi, qancha boisa, shunchani bevosita tormoz mexanizmiga uzatadi. Lekin kuchni uzatish paytida har xil ishqalamshlaming boiishi tufayli fovdali ish koeffitsiyenti kam. Bundan tashqari. kuchni uzatishda qatnashayotgan tortqi, richaglar deformatsiyalanish xususiyatiga ega. Shuning uchun mexanik yuritmalar kam qoilanilib. faqat ushlab turuvchi tormozlarda qoilanilm oqda Ushlab turuvchi tormozlaming qoilanilishining yana bir sababi shuki, ular cheklanmagan vaqtga berilgan kuchni qiymatini pasaytirmagan holda saqlab turadi. Gidravlik va pnevmatik tormozlarda bu xususiyat vo'q. Gid