Hayot faoliyati xavfsizligi fanining tarkibiy qismlari va ularning tekshirish ob’ektlari.
Xavfsizlik umumiy nazariyasining tuzilishida asoslar va usullar koʻrilayotgan sohadagi aloqalar toʻgʻrisida toʻliq tasavvur qilishda metodologik ahamiyatga ega.
Asos, bu - fikr, gʻoya, maqsad (asosiy holat)dir. Usul, bu – eng umumiy qonuniyatlarni bilish orqali maqsadga erishish yoʻlidir.
Xavfsizlikni taminlash asoslari, usullari mantiq hamda dialektikaga xos umumiy usullarga tegishli boʻlmay, maxsus va ayrim usullardan hisoblanadi. Usullar va asoslar oʻzaro bogʻliqdir. Xavfsizlikni taminlash choralari, bu – usullarni va asoslarni amaliy, tashkiliy, moddiy gavdalantirib amalga oshirishdir.
Asoslar, usullar, choralar xavfsizlikni ta’min etishdagi mantiqiy pogʻonadir. Ularni tanlab olish faoliyatning aniq sharoitlariga, xavfning darajasiga va boshqa mezonlarga bogʻliq.
Xavfsizlikni taminlash yoʻllari koʻp. Ularni belgilariga qarab bir necha sinfga ajratish mumkin. Masalan, yoʻnaltiruvchi, texnik, tashkiliy, boshqaruv.
Yoʻnaltiruvchi belgilari: operatorning faolligi, iqtidori; tizimning tartibsizlanishi (destruktsiya), operatorni almashtirish, tasniflash, xavflarni yoʻqotish, tartiblash, xavfni kamaytirish.
Texnik belgilari: blokirovkalash, vakuumlash, germetiklash, masofadan boshqarish, mahkamlash, toʻsiqlar orqali himoyalash, ojiz zveno qoʻllash, siqilgan havo qoʻllash, harakatlarni sekinlashtirish.
Tashkiliy belgilari: vaqt bilan himoyalash, axborot (ma’lumotlar), zahiralash, mos kelmaslik, me’yorlash, xodimlar tanlash, ergonomiklik.
4. Boshqaruv: moslik, nazorat, qarshi aloqa, javobgarlik, rejalilik, ragʻbatlantirishlar, samaradorlik, boshqarish.
Inson mehnat faoliyati jarayonida boʻladigan fazo – ish joyi (gomosfera), doim mavjud yoki vaqti-vaqti bilan xavf paydo boʻladigan fazoni noksosfera deyiladi.
Dostları ilə paylaş: |
