bajarishdan organizmda sodir boʻladigan funksional oʻzgarishlar haqidagi nazariy
bilim va amaliy harakat malakalari kiradi. Bu elementlarning barchasi jismoniy
mashqning umumiy mazmunini vujudga keltiradi.
Jismoniy mashqning shakli
ularning ichki va tashqi tuzilishini muvofiqligida koʻrinadi.
Mashqning ichki tuzilishiga shu faoliyatni bajarishda ishtirok yetadigan
skelet muskullari, ularning qisqarishi, choʻzilishi, buralishi va h.k., biomexanik,
bioximik bogʻlanishlari
- energiya sarflanishi, yurak-tomir, nafas olish, nerv
boshqaruvi va boshqa organlardagi jarayonlar, ularning oʻzaro bogʻliqligini oʻz
ichiga oladi. Biologik, mexanik, psixologik va
boshqa jarayonlarning mashq
bajarishda birining biri bilan aloqasi, oʻzaro kelishilganligi yugurish mashqlarida
boshqacha boʻlsa, shtanga koʻtarishda boshqacha, ya’ni ichki tuzilishi turlicha
boʻladi.
Mashqning
tashqi shakli, tashqi tuzilishi esa oʻsha mashqning tashqi
koʻrinishi, harakatni bajarish paytiga ketgan vaqt yoki kuch sarflash me’yori va
harakat intensivligini koʻrinishi bilan harakterlanadi.
Jismoniy mashqlar shakli va mazmuni oʻzaro bogʻliq boʻlib, bir-birini
taqazo etadi. Mazmunning oʻzgarishi shaklni oʻzgarishiga olib keladi. Mazmun
shaklga nisbatan asosif rolni oʻynaydi. Masalan, har xil masofada tezlik sifatining
namoyon boʻlishi yugurish texnikasining ham turlicha boʻlishiga sababchi boʻladi
(qadamning kattaligi,
chastotasi, tananing holati va h.k.). Shakl mazmunga ta’sir
koʻrsatadi. Aniq ma’lum bir harakat uchun namoyon boʻlayotgan jismoniy sifatlar
shu jismoniy mashqni bajarishdagi malakaga ta’sir qiladi. Shuning uchun suzuvchi
kuchi bilan gimnastikachi kuchi, shtangachi kuchi bir-biridan farqlanadi. Jismoniy
mashqni shakli va mazmunining ratsional muvofiqligiga erishish jismoniy tarbiya
nazariyasi va amaliyotining asosiy muammolaridandir. Bu muammo qisman
harakat malakasi va koʻnikmasiga, shuningdek, jismoniy sifatlariga ham
ta’lluqlidir.
Umumta’lim maktablari kun tartibida jismoniy sogʻlomlashtirish tadbirlari,
tashkiliy metodik koʻrsatmalar mazmuni, vazifasi
va maqsadi jismoniy tarbiya
boʻyicha oʻquv dasturida mkammal yoritilgan. Ularga quyidagilar kiradi:
Ertalabki badan tarbiya, darsgacha gimnastika mashqlari, jismoniy mashq
daqiqasi, tanaffuslar vaqtidagi oʻyinlar, sport soati,
kuni uzaytirilgan guruhlar,
sayrlar.
Dostları ilə paylaş: