Maye mexanikasi Maye mexanikasi elmi və onun mexanikada rolu

Şəkil


Şəkil

Epyura parabola şəklini aldıqda həmin məntəqənin baş­lan­ğıcdan olan məsafəsinə başlanğıc məntəqənin uzunluğu deyilir.

Laminar rejimdə başlanğıc məntəqənin uzunluğunu aşağı­dakı düsturla tapmaq olar



3) laminar rejimdə axinin sərfi və orta sürəti

Mərkəzdən r məsafəsində eni dr olan yarıqdan axan maye­nin sərfini tapaq

.
Bu tənliyi inteqrallsaq tam sərfi tapaq

Sərfin sabitlik tənliyinə görə


- nin düsturu ilə U_max düsturunu müqayisə etsək alarıq ki,
= 0,5U_max.
Deməli, laminar rejimdə orta sürət maksimum sürətin ya­rı­sına bərabərdir.
4) Laminar rejimdə basqı itkisi.
Laminar rejimdə boru uzunluğunda yaranan sürtünmə mü­qavimətlərinə sərf olan basqı itkisinin orta sürətin düsturundan tapmaq olar
.
Digər tərəfdən hidravlik mailliyi aşağıdakı kimi tapa bilərik

Bu düstur Puazeyl düsturu adlanır.

Bu düsturlardan görünür ki, axın boyunca mayenin özlü­lü­yündən yaranan sürtünmə qüvvələrinin dəf olunmasına sərf olun basqı itkisi sürətin birinci dərəcəsindən asılıdır.
Digər tərəfdən laminar rejimdə

Onda
və ya .
Deməli, A əmsalı laminar rejimdə mayenin fiziki xassəsin­dən və borunun ölçülərindən asılıdır. Maye laminar rejimlə hə­rəkət etdikdə borunun divarında sürət sıfır olduğu üçün borunun divarında olan kələ-kötürlüklər maye təbəqəsi ilə örtülür. Odur ki, laminar hərəkət rejimində maye təbəqəsi ilə divar arasında sür­tünmə olmur. Sürtünmə yalnız maye təbəqələri arasında olur. Ona görə də müqavimət azalır.


TURBULENT HƏRƏKƏT REJİMİ

Mürəkkəb hidravliki proses olan turbulent hərəkət reji­minə təbiətdə və mexanikada çox təsadüf olunur

olduqda
hərəkətin paralelliyi pozulur, yəni laminar rejim yox olur. Bu zaman özlülük qüvvələri azalır, ətalət qüvvələri çoxalır. Maye his­səciklərinin axın istiqamətindəki sürətindən başqa, eninə istiqamətində də sürətin toplananı meydana çıxır. Re-nin artması ilə maye hissəciklərinin sürətlərinin eninə toplananının qiyməti çoxalır. Bu zaman hissəciklər bir şırnaqdan başqa bir şırnağa keç­­məyə başlayırlar ki, bu da axında mayenin intensiv yerdə­yişməsinə səbəb olur. Axın qasırğalar yaradır. Yəni turbulent hərəkət rejimi əmələ gəlir. Turbulent rejimdə hissəciklərin sürət

və təzyiqi döyüntülü olur. Yəni turbulent hərəkət rejimi qərar­lan­mayan hərəkət olur. Şəkildə turbulent hərəkət re­jimin də his­sə­ciyin sürətinin zamandan asılı olaraq dəyiş­məsi göstərilmişdir. Qrafikadan görünür ki,

Şəkil

hissəciyin sürətinin dəyişməsi müəyyən bir sürət ətrafında olur( ). Bu sürətə zamana görə hissəciyin ortalaşmış sürəti de­yi­lir. Turbulent hərəkət rejimində sürətini qəbul etməklə biz tur­bulent hərəkət rejimini müəyyən zaman müddətində qərar­lanan hərəkətdə olduğunu qəbul etmiş oluruq. Bu da imkan verir ki, qərarlanan hərəkətin tənliyini turbulent rejimə tətbiq edək. Məsələn, Bernulli tənliyini turbulent hərəkət rejiminə qəbul etməklə tətbiq edək
,
- bir tərəfi T, digər tərəfi isə əyri xətt olan səthin sahəsidir. Döyüntü sürətini aşağıdakı kimi tapmaq olar.

Turbulent rejimi iki ob­lasta bölmək olar. Laminar tə­bə­qə və turbulent özək. Lakin sonrakı tədqiqatlar göstərir ki, laminar təbəqə ilə turbulent özək arasında kecid təbəqəsi vardır. - laminar təbəqənin qalınlığıdır. Onun qiyməti 0,1 mm-dir (bir neçə mm-ə qədər olur).

Şəkil

Onu belə tapmaq olur

- kecid təbəqəsinin qalınlığıdır. Laminar təbəqə ilə keçid təbəqəsi sərhəd qatını təşkil edilir
.