~ 44 ~
torpaqlarda dəyəri 3,5 mln dollar olan Ģərab zavodunun tikintisi
yeni baĢa çatmıĢdır.
2003-cü ildə Türkiyədən Ģərab ixracının həcmi 7,3 mln dollar
(müqayisə üçün 2001-ci ildə 5 mln dollar olmuĢdur) təĢkil
etmiĢdir. Çox hissəsi Almaniya, Belçika və Lüksemburqa ixrac
olunur.
Ġstehsal olunan üzümün 25%-i təzə halda, 35%-i qurutmaya,
40%-i üzüm Ģirəsi və Ģərab hazırlanmasına verilir. Egey rayonunda
Sultani (Ağ oval kiĢmiĢ) becərilir və qurudulmuĢ Ģəkildə tam ixrac
olunur; Mərmərə dənizi bölgəsində yüksək keyfiyyətli üzüm Ģərabı
istehsalı, həmçinin təzə halda istifadə üçün becərilir. Aralıq dənizi
rayonu tez yetiĢən süfrə üzüm sortları üçün ixtisaslaĢdırılmıĢdır.
Mərkəzi, Cənub-ġərqi və ġərqi Anadolu, Qara dəniz rayonunda
Ģərab, üzüm Ģirəsi, mövuc istehsalı üçün üzüm becərilir.
Daha geniĢ yayılmıĢ sortlara aiddir: süfrə - ÇauĢ, Hafızalı,
Razaki, Alfons, Lavalle, Kardinal, Bəyaz Tarsus, Müskülə, Bəsni,
Bəyaz Kazak, Çiyah kazak, Gimra, Ġtaliya, Parlet, Mühəmmədiyyə,
texniki - Semilyon, Yapınak, Papazqarası, Adaqarası, Qame,
Vasilaki, Cinsant, Bornava muskatı, Çal qarası, Narıncı, Öküz
gözü, Əmir, Dimrit, Ağ Rumu, və b; qurutmaq üçün – Sultani,
Yuvarlak, Dimrit, Ağ Rumi, DimiĢki.
Üzümlükləri basdırılmır, çox hissəsi suvarılandır. Üzümlüklərin
bir hissəsi dayaqsız - Ģpalersiz becərilir. Üzümlüklər filloksera ilə
yoluxmuĢ rayonlarda calaqaltılar əsasında becərilir. Tətbiq olunan
calaqaltılar: Rupestris dyu Lo, Berlandieri x Riparia Kober 5BB,
ġasla x Berlandieri 41B, Berlandieri x Rupestris Rexter 110, 140
Ryuqjeri, Berlandieri x Riparia 420 A.
Türkiyə təzə üzümü (25 min ton ildə) Almaniya, Avstriya,
Böyük Britaniya, Ġsveçrə, Hollandiya, Almaniya, Ġtaliyaya ixrac
edir. Türkiyənin Ģərabçılıq sahəsi nisbətən gəncdir. ġərab yalnız
1927-ci ildən dövlət nəzarətində olmuĢdur.
ġərabçılıq müəsissələri 2 kateqoriyaya aid edilir: müasir
avadınlıqlarla təchiz olunmuĢ dövlət və xırda primitiv Ģərab
müəssisələrini əhatə edən xüsusi sektor. Ġri Ģərabçılıq müəssisələri
Ankara, Ġzmir, NevĢəhər, Mürəftə və Tokantadır.
~ 45 ~
Türkiyə 650 min hl (2004) Ģərab, o cümlədən süfrə (turĢ,
kəmturĢ, kəmĢirin), tündləĢdirilmiĢ və oynaq, 520 min hl üzüm
arağı (rakı), az miqdarda konyak, cin, likor istehsal edir. Texniki
üzüm sortlarının qalan hissəsi üzüm Ģirəsi, bəhməz, pastil, sucuq
hazırlanması üçün istifadə olunur. ġərabçılıq məhsullarının 40%-i
dövlət, 60%-i xüsusi sektorda; üzüm arağı isə bütövlükdə dövlət
sektorunda istehsal olunur. Türkiyənin daha məĢhur Ģərabları;
Bəyaz, Trakiya, Qırmızı Trakiya, Xozbaq, Buzbaq, Bəyaz
Kalebaq, Qırmızı Kalebaq, Narbaq, MiĢbaq və b. Türkiyə Ġsveç,
Ġsveçrə, Almaniya, Böyük Britaniya, Danimarka, Hollandiya və
Kanadaya 70 min hl-ə yaxın Ģərab ixrac edir. Üzümçülük və
Ģərabçılıqla kənd təsərrüfatı, meĢə təsərrüfatı və kənd yerləri ilə
iĢlər üzrə nazirlikləri məĢğul olur. Ölkə səviyyəsində tədqiqatlar,
tədqiqat təĢkilatları, koordinasiya mərkəzi olan tədqiqat institutları,
həmçinin kənd təsərrüfatı fakültə və institutları və dövlət
tabeçiliyində olan ―Tekel‖ idarəsinin institutları tərəfindən aparılır.
Qara dəniz hövzəsi ölkələrinə daxil olan reqionlarda Ģərab
dequstasiya turizmi geniĢ vüsət alır. Bu baxımdan ən məĢhuru
Krım (Ukrayna) olsa da, Türkiyə, Ruminiya, Gürcüstan,
Bolqarıstan da bu istiqamətdə iĢlər görməkdədir.
Özbəkistan. Orta Asiyanın baĢqa respublikaları kimi
kontinental iqlimə - isti, quru yaya və soyuq qıĢa (-28
0
C-yə qədər)
malikdir. Yağıntıları azdır. Torpaqları boz və çəmən tiplidir.
Üzümlüklərin çox hissəsi basdırılan və suvarılandır.
Özbəkistanda əsas yeri süfrə Ģərabları və həmçinin qurudulmuĢ
üzüm istehsalı (kiĢmiĢ üzümü) tutur. ġərabçılığın əsas istiqaməti
yüksək keyfiyyətli tünd və desert Ģərablar istehsalıdır. Burada
həmçinin süfrə Ģərabları, konyak və oynaq Ģərablar üçün Ģərab
materialları hazırlanır.
Üzümlükləri Ģimal və cənub rayonlarına bölünür. ġimala -
DaĢkənd, Fərqanə, Əndican, Xarəzm vilayətləri; cənuba –
Səmərqənd və Surxandərya vilayətləri daxildir. Desert və tünd
Ģərablar Rkasiteli, Aleatiko, Çəhrayı və Macar muskatları, Buaki,
Yumalaq və b. sortlardan hazırlanır.
Ən yaxĢı ağ süfrə Ģərabları dağətəyi rayonlarda, yerli üzüm
~ 46 ~
sortları Soyaki, Obak (DaĢkənd vilayəti), Baxtifi (Səmərqənd
vilayəti), BiĢtidən (Buxara vilayəti) hazırlanır. Bundan əlavə
Sovinyon, Tavkveri sortlarından da yüksək keyfiyyətli ağ və
qırmızı süfrə Ģərabları istehsal olunur və sortun adı ilə adlanır.
BayanĢirə və Rislinq sortlarının kupajından hazırlanmıĢ Xosilot
Ģərabı yüksək keyfiyyəti ilə seçilir.
Qazaxıstan. Ġqliminin kəskin kontinental olması ilə əlaqədar
üzümlükləri basdırılandır. Üzümlükləri düzən yerlərdə suvarılan,
dağətəyində suvarılmayandır. Əsas üzümçülük və Ģərabçılıq
rayonları cənub və cənub-Ģərqdə yerləĢməklə, iki zona yaradır.
Ağ süfrə Ģərabları və oynaq Ģərablar üçün Ģərab materialları
istehsal edən zona - Cambul, Alma-Ata və Taldı-Kurqan
vilayətlərinin
aĢağı dağlıq, yaxud dağətəyi hissələrində
yayılmıĢdır. Üzümlüklərin əsas hissəsi dəniz səviyyəsindən 700-
900 m yüksəklikdə, açıq və tünd-Ģabalıdı, xeyli miqdar cınqıl və
daĢlı torpaqlarda yayılmıĢdır. Yağıntıların miqdarı 200-600 mm,
fəal temperaturlarn cəmi 2580-3300
0
C-dir. Burada becərilən əsas
texniki üzüm sortları Qara Pino, Rislinq, Kulcinski, Rkasiteli,
Kabarne Sovinyon, BayanĢirə və baĢqalarıdır.
Desert, tünd Ģərablar və süfrə üzüm zonası Qazaxıstanın cənub
və qərb hissələrində - Çimkend, Alma-Ata və Taldı-Kurqan
vilayətlərində yayılmıĢdır. Burada üzümlüklər düzən yerlərdə,
dəniz səviyyəsindən 300-800 m yüksəlikdə yayılmıĢdır. Torpağı
lyoslu-gilli, açıq, müxtəlif dərəcədə karbonatlıdır. Ġllik yağıntıların
miqdarı 136-230 mm-dir. Fəal temperaturların cəmi 3300-4400
O
C-
dir. Becərilən əsas texniki sortlar - Saperavi, Cəhrayı və Macar
muskatı, Kabarne Sovinyon, Rkasteli, Aleatiko, Mədrəsə; süfrə
sortları - Nimrəng, Cəhrayı tayfi, Katta-Kurqan, Qara-Ağ oval
kiĢmiĢlər və baĢqalarıdır.
Tacikistan. Bu respublikanın üzümlükləri dörd zonada yerləĢir.
Leninabad zonası – Sır-Dərya çayının sol sahil düzənliyində, dəniz
səviyyəsindən 350-600 m yüksəklikdə yerləĢir. Ġqlimi kəskin kon-
tenentaldır. Yağıntıların orta illik miqdarı 160 mm-dir. Torpaqları
açıq-boz, qumluca və gillicəli olub, lyoslu çöküntülərdən yaran-
mıĢdır. Üzümlükləri suvarılandır, basdırılmır. Üzümçülük və
Dostları ilə paylaş: |