MəHƏRRƏM ƏKBƏrov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- açıq m ətn +
155 Müəllifliyin təsdiq edilməsinin sadə üsulu şəkil 12-də göstərildiyi kimidir. bağlı açar açıq açar ☺ ☺ açıq mətn imzalanma imzalanmış tutuşdurma tutuşdurulmuş mətn mətn Şə kil 12. Müəllifliyin təsdiq edilməsinin sadə üsulu Məlumatın alanın açıq açarı ilə şifrlənməsi əvəzinə gön- dərən onu özünün şəxsi imzası ilə «imzalayır». Əgər alınan imzalanmış şifr-mətnin tutuşdurulması zamanı alan şəxs mə- lumatı göndərənin açıq açarı ilə aça bilirsə, məlumatın mənbəyi identifikasiya olunmuş hesab edilir. Lakin bu sadə üsul ciddi qüsurlarına görə tətbiq olunmur. Aydın olmuşdur ki, məlumatın açıq açarla şifrlənməsi zamanı məlumatın həcmi təxminən iki dəfə artır. Üsulun yaxşılaşdırılması dəyişilmə prosesinə yeni tər- kibli ilkin məlumatın – birtərəfli davamlı heş-funksiyanın daxil edilməsi hesabına təmin olunur. Birtərəfli davamlı heş-funksiya – riyazi alqoritm olmaqla sərbəst ölçüdə olan məlumatı heş-əhəmiyyətə (sabit uzunluğa malik olan sətrə) çevirir. Bu cür heş-funksiya dəyişilmə məqsədlərinə tətbiqən iki xüsusiyyətə malikdir: • bu funksiyanın heş-əhəmiyyətindən ilkin məlumatı və yaxud hər hansı bir hissəsini hesablayıb çıxarmaq mümkün deyildir; • iki sərbəst məlumat üçün heş-əhəmiyyətin təkrarlan- ması ehtimalı həddindən artıq azdır. 156 Başqa sözlə, elə bir süni yaradılmış saxta məlumat yox- dur ki, o, dəyişildikdən sonra ilkin məlumatın heş-əhəmiyyətini təkrarlaya bilsin. Birtərəfli davamlı heş-funksiyasının dəyişilməsi prose- sindən istifadə edən kriptosistemlərdə ilikn məlumatdan məhdud uzunluqda sətir törənir (generasiya olunur) ki, bu da məlumatın daycesti (message digest) adlanır. Sonradan isə məlumatın alınmış daycesti (messajı) gön- dərənin bağlı açarı ilə «imzalanır» (yəni şifrələnir). Yaradılmış «imza» ilkin materiala calaşdırılır və alınmış material elektron poçt vasitəsilə alan şəxsə göndərilir. Alan şəxs bu məlumatı elə o zaman oxumaq imkanına malik olur, çunki o, açıq mətni görür. Göndərənin müəllifliyinə və alınmış məlumatın bütöv- lüyünə əmin olmaq üçün alan şəxs öz kompyuterində qurulmuş kriptosistemin köməyi ilə göndərənin açıq açarı vasitəsilə imzanın şifrini açır. Əgər ünvan sahibi (adresat) tərəfindən hesablanmış və məlumatla birlikdə alınmış daycestlər üst-üstə düşürsə, onda məlumat imzalanqdan sonra dəişməmişdir. Şə kil 13 bu proses haqqında təsəvvür yaradır. heş-funksiya açıq mətn açıq mətn + Şə kil 13. Birtərəfli davamlı heş-funksiyalı kriptosistemlərin sxemi məlumatın daycesti imza bağlı açarla imza-lanmış daycest göndərənin bağlı açarı 157 XXI. ELEKTRON SƏNƏD DÖVR YYƏS S STEMLƏR 1. Elektron sənəd dövriyyəsi sistemləri 2. Sənəd dövriyyəsi sisteminin ümumi təsnifatı 1. Sənəd dövriyyəsinin yaranması şirkətin idarə olunma- sına və bütün mümkün ola bilən işgüzar proseslərin (və yaxud başqa sözlə, biznes-proseslərin) təşkilinə müəyyən bir formal- lığın tətbiqi ilə bağlıdır. Bu halda gec-tez idarəolunma mexa- nizmlərinin heç olmasa bir hissəsini qaydaya salınmış sənədli ə sasa keçirmək zərurəti yaranır (məsələn, müqavilədə vizaların toplanması, daxil olan və çıxan məktubların qeydiyyata alın- ması və s.). Nəticədə sənəd dövriyyəsi yaranır. Son illərə kimi sənəd dövriyyəsinin problemləri klassik kağız sənəd dövriyyəsi sistemi vasitəsilə həll olunurdu. Hazırda isə elektron məlumatların geniş istifadə olunması nəticəsində sənəd dövriyyəsinin elektron sistemini tətbiq etmək imkanı yaranmışdır. Elektron sənəd dövriyyəsi kimi müəssisənin (təşkilatın) biznes-proseslərinin effektiv idarəolunmasının təmin edilməsi məqsədilə sənədlər axınının optimallaşdırılmasının avtomatlaş- dırılmış sistemi başa düşülür. «Kargüzarlıq» və «sənəd dövriyyəsi sistemi» anlayış- larını fərqləndirmək lazımdır. Kargüzarlıq – kontor praktikasında tətbiq olunan və sə- nədlərlə iş qaydalarının formal dəstini ifadə etmək üçün tətbiq olunan termindir. Kargüzarlıq texnologiyaları dövlət standart- larında, kargüzarlıq üzrə təlimatlarda öz əksini tapmışdır. Sə- nəd dövriyyəsi sistemi konkret təşkilatda qəbul edilmiş sənəd- lərlə iş qaydaları ilə qurulub sazlanır. Sənəd dövriyyəsi sistemləri adətən müəyyən təşkilat qarşısında duran məsələləri həll etmək üçün tətbiq olunur ki, onlardan daha tez-tez rast gəlinəni aşağıdakılardır: Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|