“MƏhsul satişI ÜZRƏ ƏMƏLİyyatlarin uçotu

 
Göstəricilər 
Baza 
dövrü 
(il) 
(manat) 
Hesabat 
dövrü (il) 
Ötən dövrdən 
Kənarlaşma 
Plandan kənarlaşma 
Plan 
Fakt 
(Manat) 
Artım tempi 
(%) 
(Manat) (%) 
Məhsulun 
həcmi (cari 
topdan 
qiymətlərdə) 
X 
P1 
F 
F - X 
(F–X)/X*100 
F – P1 
(F–P1)/P1*100 
Məhsulun 
həcmi 
(müqayisəli 
topdan 
qiymətlərdə) 
Y 
P2 
F 
F - Y 
(F–Y)/Y*100 
F – P2 
(F–P2)/P2*100 
Müvafiq təhlil nəticəsində ötən dövrlə və müəyyən olunmuş istehsal planı ilə 
müqayisədə göstəricilərin icrası qiymətləndirilir, eləcə də müvafiq dəyişikliyin 
əsasən nəyin hesabına (qiymət və ya istehsal həcmi) formlaşması müəyyən-
ləşdirilir. Cari dəyər ifadəsində hesablanmış istehsal həcmi heç də hər zaman 

---

58 
müəssisənin istehsal həcmi uyğun gördüyü işləri tam əks etdirmir. Beləki, dəyər 
ifadəsində əks etdirilmiş məhsul istehsalı gösətricisinə istehsal olunmuş məhsulun 
strukturunda və istifadə edilən müvafiq xammalların dəyərində baş vermiş 
dəyişikliklər ciddi təsir göstərir. 
Əldə olunmuş məlumatlar əsasında istehsalın orta cəkili artım tempini və 
əmtəlik məhsulun artımını hesablamaq olar.
Orta artım tempi = 
√𝑨𝟏 ∗ 𝑨𝟐 ∗ 𝑨𝟑 ∗ 𝑨𝒏 …
𝒏−𝟏
 
Artım tempi = Orta artım tempi – 100%. 
Analitik təhlilin vacib elementlərindən biri də məhsul nomenklatura və 
çeşidinin təhlilidir. Məhsul nomenklaturası dedikdə - dövr uyğun istehsalı 
planlaşdırlmış məhsulların siyahısı nəzərdə tutulur. Çeşid təhlili isə məhsulların 
marka, sort, növ və s. kimi detallı təhlilini əhatə edir. Məhsul istehsalının çeşidlər 
uyğun tam icrası müvafiq nomenklatura uyğun məhsul buraxılışı anlamına gəlir. 
Bütöv məhsul çeşidi uyğun planın icrasının qiymətləndirilməsi müxtəlif məhsul 
çeşid uyğun tapşırığın icrasının orta faizi əsasında hesablanılır.