85
Samur-Abşeron, Yuxarı Qarabağ, Yuxarı Şirvan, Əzizbəyov adına
magistral kanallar, Tovuz, Şəmkir rayonlarında bir çox nasos
stansiyaları və digər əhəmiyyətli su təsərrüfatı sistemləri və
qurğuları vardır.
Füzuli və Beyləqan rayonlarının 19600 ha suvarılan əkin
sahələrinə su vermək üçün Baş Mil kanalı, Masallı rayonunun 11
min ha əkin sahələrini suvarmaq üçün Viləşçay su anbarı (həcmi
46 min m
3
), sağ sahil kanalla birlikdə, Qax və Şəki rayonlarında
17300 ha əkin sahələrini suvarmaq üçün Əyriçay su anbarı (həcmi
81 min m
3
) sağ və sol kanallarla birlikdə, Ceyrançöl massivində
400 ha sahəni suvarmaq üçün Ceyrançöl nasos stansiyası (sərfi
2,5m
3
/san), Cəlilabad və Biləsuvar rayonlarında 32 min ha sahəni
su ilə təmin etmək üçün Əzizbəyov kanalının maşın qolu, Şəmkir,
Göygöl, Samux və Goranboy rayonlarında 101 min ha sahəni su
ilə təmin etmək üçün uzunluğu 83,3 km, sərfi 54 m
3
/san olan
Şəmkir maşın kanalı, İmişli və Saatlı rayonlarının 17500 ha əkin
sahələrini suvarmaq üçün Rəsularx kanalı (sərfı 14 m
3
/san,
uzunluğu 51 km), Ağcabədi və Ağdam rayonlarının 57300 ha
sahəsini suvarma suyu ilə təmin edən Xan qızı kanalı (sərfi 40
m
3
/san, uzunluğu 51 km) tikilib istismara verilmişdir.
Baş Mil-Muğan kollektorunun tikilməsində məqsəd Kür-
Araz düzənliyində yerləşən və suvarılan torpaqların ümumi sa-
həsinin 80%-ni təşkil edən ərazidən mövcud və tikiləcək kol-
lektor-drenaj şəbəkələri vasitəsilə drenaj sularının Xəzər dənizinə
axıdılmasını təmin etməkdir.
3 saylı cədvəldə respublikada kollektor-drenaj sistemlərinin
tikintisinin inkişaf tarixi və onların morfometrik göstəriciləri
verilmişdir.
86
Cədvəl 3
Respublikada kollektor-drenaj sistemlərinin tikintisinin
inkişaf tarixi və onların morfometrik göstəriciləri
K
o
ll
ek
to
r-
d
re
n
aj
si
st
eml
əri
ni
n
ad
ı
İs
ti
smara
ver
il
di
yi
tari
x
Sərfi, m
3
/san
U
zu
nl
uğ
u,
k
m
D
ren
lə
m
ə
sah
əsi,
mi
n
h
a
2004-cü ilədək
sahədən aparılan
su və duz
Kollektor-
drenaj sis-
temlərinin
yerləşmə
sahəsi
M
aks
.
Or
ta
coxil
li
k
M
ln.
m
3
M
ln.
ton
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Xan qızı
1936
11
7
62
25
2600
130
Mil düz.
Cəfərxan
1950
3
2
22
8
27100
136
Şm. Muğan
Şimali
Akuşa
1950
4
2
27
9
11700
175
Salyan düz.
Orta
Akuşa
1951
5
3
15
8
12600
182
Salyan düz.
Kürboyu
1951
3
2
17
7
4000
72
Salyan düz.
İkinci
Kürboyu
1952
5
3
29
15
6650
27
Şm. Muğan
Mərkəzi
kollektor
1953
4
2
15
8
7900
126
Salyan düz.
Birinci
Kürboyu
1953
4
2
18
11
13050
92
Şm.Muğan
Sabir
adına
1953
6
4
18
17
15900
143
Şm.Muğan
Muğan-
Salyan
sutullayıcı
1953
54
32
104
150
75850
192
Şm. Muğan
Əzizbə-
yov
1954
4
2
72
18
8400
109
C.Muğan
Aşağı
Muğan
kollektoru
1954
7
4
21
15
10150
133
Şm.Muğan
Sol sahil
1954
3
2
18
11
10460
144
Şm.Muğan
Sağ sahil
1954
6
4
44
12
8100
89
Şm.Muğan
Cənub-
Şərqi
1954
2
1
8
4
4600
69
Şm.Muğan
Daşlıbaz
1954
2
1
16
10
1840
120
C.Ş. Şirvan
Cənub
1954
2
1
18
7
1960
131
C.Ş. Şirvan
Cənub-
Şərqi
1955
5
3
30
20
1470
144
Salyan düz.
Şimal
1955
5
3
22
11
1990
139
C.Ş.Şirvan
87
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Uzun
babalı
1956
2
1
39
4
1550
125
Şirvan düz.
Aşağı
Şirvan
1963
7
5
71
58
43840
191
Şirvan düz.
Baş
Şirvan
1964
44
18
216
253
24460
151
Şirvan düz.
Mil-
Qarabağ
1966
48
35
168
169
79000
316
Qarabağ-
Mil düz.
Respublika ərazisində Mil düzənliyində suvarılan torpaq-
ların ümumi sahəsi 131,8 min ha təşkil edir ki, onun da 70 min
hektarı və ya 53,1 % sahəsi təsərrüfatdaxili drenajla (14,2 min
ha sahədə qapalı drenaj, 51,0 min ha sahədə – açıq, 4,8 min ha
sahədə isə şaquli drenaj fəaliyyət göstərir) əhatə olunmuşdur.
Kollektor - drenaj şəbəkəsinin uzunluğu 2316 km, o cümlədən
təsərrüfatdaxili - 1731 km təşkil edir.
Ərazinin drenləşmiş sahəsində üç əsas magistral kollektor -
Mil-Qarabağ, Xan qızı və Mil-Muğan - fəaliyyət göstərir. Araz-
boyu düzənlik istisna olmaqla, ərazinin böyük bir hissəsində
drenaj axınının modulu nisbətən kiçik olub, 0,15 – 0,3 l/san/ha
təşkil edir.
4 saylı cədvəldə massivin suvarılan torpaqlarının drenajla
təminatı göstərilmişdir.
Cədvəl 4
Mil düzənliyinin suvarılan torpaqlarının drenajla təminatı
(2000-ci il, Meliorasiya və Su Təsərrüfatı Komitəsi)
Rayonlar
Drenləşmiş
torpaqların
ümumi
sahəsi,
min ha
O cümlədən
KDŞ-nin uzunlu-
ğu, km
KDŞ-
nin
sıxlığı,
m/ha
horizontal
şa-
quli
Təs.
arası
Təs.
daxili
açıq
qapa-
lı
Ağcabədi
31,1
20,8
10,3
-
336
881
28,3
Beyləqan
36,6
28,0
3,8
4,8
184
760
20,8
Fizuli
2,3
2,2
0,1
-
65
90
39,1
Cəmi
70,0
51,0
14,2
4,8
585
1731
24,7
Dostları ilə paylaş: |