11
A.Ah’medov, B.Hasanov, O.Jalilov, M.Hakimov, Yu. Tursunov va boshqalar
ishtirok etganlar. Bular natijasida bir qancha nodir qwl
ё
zmalar va h’ujjatlar
aniqlanib, davlat xazinalariga olib kelingan.
Hamid Sulaymon (vaf.1979) Angliya, Frantsiya (1868) va Hindiston
kutubxonalariga (1976-1977) arxeografik ekspeditsiyalar uyushtirgan edi va
buning
natijasida qator
ё
zma manbalar twg’risida malumotlar, ayrimlarining
mikrofilm va fotokopiyalari yuotimizga keltirilgan edi.
Hozirgi paytda Sharqshunoslik instituti va
İ
slom universiteti qoshida sharq
qwl
ё
zmalarini qabul qilish arzeografik komissiyalari mavjud bwlib,
ularda
ah’oli wrtasida mavjud
ё
zma manbalarni qiymatini aniqlashga qodir
mutaxassislar bor.
2.4.1.
Tarixiy manbalarni aniqlash, tanlash va tah’lil etish
Nazariy manbashunoslikda eng zarur tarixiy manbalarni aniqlash, tanlash va
nih’oyat uni ilmiy tah’lil qilish h’ar qanday katta kichik tadqiqotning
dastlabki
bosqichi h’isoblanadi.
Tanlangan mavzuning ilmiy h’amda nazariy jih’atdan twg’ri h’al etilishi
kwp jih’atdan h’ar qanday tadqiqotning asosi, poydevorini tashkil etadigan
manbaning sifat va salmog’iga, yani mukammalligiga va faktik materialga
boyligiga bog’liqdir.
Manbashunoslik talablaridan biri shuki, biror
mavzuni tadqiq etishda bir
emas, balki bir necha manbalar turiga – rasmiy h’ujjatlar, solnomalar, geo-
kosmografik, agiografik va biografik asarlarga asoslanib, ulardagi
malumotlarqi
ё
siy solishtirilib tah’lil etilsa ilmiy tadqiqot saviyasi oshib, xulosa
va umumlashmalar ishonarli va asosli bwlib, uning ilmiy ah’amiyati h’am katta
bwlishi shubh’asizdir.
Tadqiqot
uchun
ё
zma manbalarning qaysi biri asosiy va qaysilari
ё
rdamchi
rol wynashi tanlangan mavzuning xarakteriga bog’liqdir. Masalan,
iqtisodiy-
ijtimoiy masalalarni wrganishda rasmiy h’ujjatlar asosiy birlamchi manba rolini
wtaydigan bwlsa, si
ё
siy h’amda madaniy h’a
ё
tni
ё
ritib berishda solnomalar –
tarixiy asarlar va biografik tazkiralar h’amda adabiy-badiiy asarlar etakchi
wrinda turadilar. Lekin shunga qaramay, ilmiy tadqiqot olib borishda faqat
asosiy h’isoblangan birgina birlamchi manba bilan kifoyalanib qolmay,
imkon
qadar boshqa ikkinchi darajali manbalarga murojaat etish, ularni h’am
tadqiqotga jalb etish maqsadga muvofiqdir.
Manbashunos olimlarning tajribasi shuni kwrsatadiki, aksariyat tarixiy
asarlar ijtimoiy-iqtisodiy masalalar h’amda madaniy h’a
ё
tga oid qimmatli
malumotlarga boy bwladi. Rasmiy h’ujjatlarda va biografik asarlarda esa si
ё
siy
tarixga
oid qimmatli faktlarni, tarixiy asarda ywq malumotlarni uchratish
mumkin.
12
Manbashunoslikdagi ilmiy ishda kwp va turli tipdagi manbalarga asoslanib,
tadqiq etilmish mavzuga oid barcha manbalarni ishga jalb etish bwdajak ilmiy
asarning qiymatini va ah’amiyatini belgilovchi asosiy va h’al qiluvchi
omillardan biridir.
Dostları ilə paylaş: