Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc
”Tarjimai ah’voli amironi Buxoroyi sharif az amir Doni
Yüklə 1,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 11.2.24.”Tarjimai ah’voli amironi Buxoroyi sharif az amir Doni
ё l to asri amir Abdulah’ad” 143 ”Tarjimai ah’voli amironi Buxoroyi sharif az amir Doni ё l to asri amir Abdulah’ad” (“Buxoroyi sharif amirlarining tarjimai ah’voli. Amir Doni ё ldan to amir Abdulah’adgacha”) asarining muallifi Ah’mad Donish ё ki Ah’mad Kalla nomi bilan mashh’ur bwlgan, X1X asrda kwzga kwringan mutafkkir shoir, adib, olim va diplomatdir. Uning twla ismi Ah’mad ibn Nosir ibn Yusuf al-Xanafiy al- Buxloiydir. Bwlg’usi tarixchi 1827 yili Buxoroda tug’ilgan. U ё shligidan yaxshi wqib tarix, mumtoz adabi ё t, ri ё zi ё t-matematika, ilmi nujum-astronomiya, musiqa va tibbi ё t ilmlarini yaxshi wrgangan, h’usnixat va musavvirlik sirlarini h’am egallangan. Ah’mad Donish wz faoliyatini xattotlikdan boshlagan va 50- yil boshlarida amir Nasrulloh’ xizmatiga qabul qilingan, 1870 yili istefoga chiqib, ilmiy faoliyat bilan mashg’ul bwlgan. Ah’mad Donish 1857 yili amir Nasrulloh’, 1869 va 1974 yillari amir Muzaffar (1860-1885 yy.) elchiligi tarkibida Peturburgda bwldi va Rossiyaning iqtisodiy, ijtimoiy-si ё siy va madaniy h’a ё ti bilan yaqindan tanishdi. Bu safarlar olimning dun ё qarashiga katta tasir kwrsatdi. Lekin u Buxoroning Rossiyaga qaraganda qoloqligining h’aqiqiy sabablarini tushunib etmadi. U jamiyatni mavjud qonun va tartiblarini takomillashtirish ywli bilan, odil podshoh’ning qwli bilan qaytadan qurish mumkin deb h’isoblardi. Olimning bu qarashlari uning “Navodir ul-vaqoe” (“Nodir voqealar”) nomli asarida wz aksini topgan. Ah’mad Donish ushbu asarida amirga davlatni boshqarish ishlarini qaytadan qurishni maslah’at berdi. Lekin amir bundan darg’azab bwldi va 70- yillar oxirida Ah’mad Donishni poytaxtdan uzoqlashtirdi va G’uzorga qozi qilib yubordi. 1885 yili, amir Muzaffar vafotidan keyin, u Buxoroga qaytib keldi va umrining qolgan qismini ilmiy mashg’ulotlar bilan bilan kechirdi. Ah’mad Donish 1897 yili vafot etdi. Ah’mad Donish sermaxsul ijodkor bwlib, iloh’i ё t, ilmi nujum, geografiya, adabi ё t va tarixga oid 20 ga yaqin asar ё zib qoldirdi. “Manozir ul-kavokib” (“Say ё ralarning manzaralari”), “Navodir ul-vaqoe” va ”Tarjimai ah’voli amironi Buxoroyi sharif” (1885 yildan keyin ё zilgan) asarlari ana shular jumlasidandir. Wzbekistonning X1X asrdagi ijtimoiy-si ё siy h’a ё tini wrganishda olimning swnggi asari katta ilmiy ah’amiyatga ega. Kitobda katta swz boshi, say ё ralarning inson taqdiridagi ah’amiyati, din va uning jamiyatdagi wrni twg’risidagi fikrlardan keyin qisqa tarzda amir Doni ё l (1758-1785 yy.), Shoh’murod (1785-1800 yy.), Haydar va amir Nasrulloh’ h’ukmronligi yillarida bwlib wtgan voqealar ba ё n etilgan. Asarning katta va swnggi qismi amir Muzaffarga bag’ishlangan. Bu qismda Buxoro xonligining X1X asr ikkinchi yarmidagi ijtimoiy-si ё siy ah’voli, shuningdek, chor Rossiyasi qwshinlari tomonidan 1866 yili Jizzax h’amda 1868 yili Samarqandning ishg’ol qilinishi voqealari batafil ba ё n etilgan. ”Tarjimai ah’voli amironi Buxoroyi sharif” asarining qwl ё zma nusxalari Toshkent, Samarqand, Buxoro, Dushanbe kutubxonalarida mavjud. Asarning matni A.Mirzoev tomonidan chop etilgan. 1960 yili kitobning qisqartirilgan ruscha tarjimasi Dushanbeda nashr qilingan. |