Microsoft Word 1-ci m vzu- fh t snifati

yerləşdirilib.  Başlığın  klapan  tərtibatı  ilə  kip  birləşməsi  rezin  araqat  vasitəsilə 
təmin edilmişdir.  
 
 
VPXR : 1 – gövdə; 2 -qapaq; 5 – tüstüəleyhinə süzgəclər; 6 – nasosun 
ucluğu; 7 –qoruyucu qapaqlar; 11 – bel.  
 
VPXR: 3 - əl nasosu; 4 – kağız kasetlər; 8 – elektrik fənəri; 9 - qızdırıcı; 
10  –  qızdırıcının  patronları;  12  –  təlimat-cihazla  işləmək  üçün  yaddaş; 
13 – üzvü ZM aşkar edilməsi üzrə təlimat; 14 – çiyin qayışı.  
 
Nasosun  dəstəyində  ampulaqıran  və  nüvə  yerləşdirilmişdir.  Ampulaqıran 
indikator  borucuqlarının  içərisindəki  ampulaları  qırmaq,  nüvə  isə  ampulaqıranı 
nasosun  dəstəyində  bərkitmək  üçündür.  Dəstəyin  yan  tərəfindən  ampulaqıran 
millər  işarələnmişdir  (markalanmışdır).  Üç  yaşılq  həşiyəli  mil  –  üç  halqavari 
haşiyəsi  olan  borucuq  üçün  bir  qırmızı  haşiyəli  və  qırmızı  nöqtəli  mil  isə  bir 
qırmızı haşiyəsi və qırmızı nöqtəsi olan borucuqlar üçündür. 
Kaset eyni işarəli 10 indikator borucuğunu yerləşdirmək üçündür (şəkil) 

---

Kasetin  üz  tərəfində  havada  ZM  olarkən  indikator  borucuqlarındakı 
doldurucu  maddənin  aldığı  etalon  rəng  göstərilmiş  və  kasetdəki  borucuqları 
işlətmək qaydası barədə qısa göstərişlər yazılmışdır. 
İ
ndikator  borucuqlarını  işlədərkən  onun  doldurucu  maddəsinin  aldığı  rəngi 
kasetin  səthindəki  rənglə  tutuşdurmaqla  havada  olan  ZM-in  konsentrasiyasını 
təxmini təyin etmək mümkündür. 
Kasetin  aşağı  hissəsində  indikator  borucuqlarının  hazırlanmasının  tarixi  və 
yararlılığı müddəti göstərilmişdir. 
Nasosun ucluğu cihazı tüstülü şəraitdə işlədərkən, habelə torpaqda, dənəvər 
materiallarda,  texnikanın,  paltarların  və  başqa  əşyaların  üzərindəki  ZM-i  təyin 
edərkən işlədilir.  
Nasos ucluğunun gövdəsi dörd kəsimlə qıfvari hissəyə birləşdirilib, gövdəyə 
ş
üşə silindr geydirilib. Qıfın aşağı hissəsindəki yiv və xüsusi qayka vasitəsilə ona 
sıxıcı  halqa  bənd  edilib  ki,  onu  da  rəzə  ilə  1azımi  vəziyyətdə  bərkitmək 
mümkündür. Şüşə  silindrin - ucluğun gövdəsinə, o ucluğun isə nasosla birləşmiş 
yerləri iki rezin araqatla kipləşdirilir. 
İ
ndikatorun borucuqları - ZM-i təyin etmək üçündür, içinə doldurucu maddə 
və  reaktivli  ampulalar  yerləşdirilib,  ucları  lehimlənmiş  şüşə  borucuqlardan 
ibarətdir. Borucuqlar rəngli halqa şəklində haşiyələrlə işarələnmişdir. Bu haşiyələr 
həmin borucuq vasitəsilə hansı zəhərləyici maddənin müəyyən edildiyini göstərir. 
Cihazın dəstində üç növ indikator borucuqları olur: bir qırmızı haşiyəli və qırmızı 
nöqtəli  borucuqlar  zoman,  zarin,  V-qaz  tipli  ZM-i;  üç  yaşıl  haşiyəli  borucuqlar  - 
fosgen,  sianid  turşusu,  xlorsian; bir sarı  haşiyəli borucuqlar  isə  ipriti təyin  etmək 
üçündür. Hər kağız kasetdə eyni işarəli 10 indikator borucuğu yerləşir.  
 
 

---

 
İ
ndikator borucuqlar 
 
Tüstü əleyhinə süzgəclər - bir qat süzücü materialdan və bir neçə qat kapron 
parçadan  ibarətdir.  Onlar  tüstünün  və  ya  turşu  xarakterli  maddə  buxarları  olan 
havada  ZM-i  müəyyən  etmək,  həmçinin  torpaqda  və  dənəvər  materiallardakı 
zəhərləyici  maddələri  müəyyənləşdirmək  üçündür.  Süzgəclər  polietilen  kisəcikdə 
saxlanılır.  
Qoruyucu qalpaqlar - nasos ucluğu qıfının daxili səthini davamlı zəhərləyici 
maddələrlə  çirklənmədən  qorumaq,  habelə  torpağın  və  dənəvər  maddələrin 
nümunələrini (problarını) yerləşdirmək üçündür.  
Qızdırıcı  -  soyuq  havada  zəhərləyici  maddələri  müəyyən  edərkən  indikator 
borucuqlarını qızdırmaq (temperaturu müsbət 10-15°S-dən aşağı olan havada iprit 
üçün  borucuqları,  0°S-dən  aşağı  olanda  isə  zoman  borucuqlarını),  habelə 
ampulaların donunu açmaq üçündür. Qızdırıcı gövdədən və patronlardan ibarətdir 
(şəkil).  
Qızdırıcının  gövdəsi  burulub  bərkidilən  dibə  malik  plastik  kütləli  üst 
örtükdən  ibarətdir.  Onun  daxilində  bir-birinə  lehimlənmiş  dörd  mis  borucuqdan 
ibarət nüvə və dairəvi plastik kütlə lövhəcik yerləşdirilmiş, ətrafı istilik-izolyasiya 
materialı ilə örtülmüşdür.  
Örtüyün  xarici  səthindəki  iki  çıxıntıda  qızdırıcının  patronunun  apulasını 
qırmaq  üçün  mil  yerləşdirilir.  Qızdırıcının  patronu  metal  gilizdən,  məhlul 
ampulasından və plastik kütlə qalpaqdan ibarətdir. Gilizin dibinə maqnezium tozu 
tökülmüş, üstü süzgəc kağızdan ibarət araqatla örtülmüşdür.  
Plastik kütlə qapağın mərkəzində baca vardır; istifadə olunmamış patronların 
bacası plyonka, yaxud polistrol materialla örtülü olur. Patrondan istifadə edilərkən 
məhlul ampulasını qırmaq üçün mil məhz bu bacaya yeridilir.  
Cihazın  dəstəsində  xüsusi  metal  kasetdə  yerləşdirilmiş  10  ədəd  patron 
(bəzən, 15 patron) olur.  
Ə
trafdakı havanın temperaturundan asılı olaraq qızdırıcının yan bacalarının 
daxilində istilik aşağıdakı hədlərə çatır:  

---

• mənfi 40°S-dən müsbət 35-85°S-dək, 7-8 dəqiqə ərzində müsbət 20-30°S-
dək soyumaqla;  
• mənfi 20°S-dən müsbət 35-85°S, 7-8 dəqiqə ərzində müsbət 30-40°S-dək 
soyumaqla.  
Qızdırıcının  temperaturu  15-20  dəqiqə  ərzində  müsbət  15-20ºS  hədlərində 
qalır.  
Cihazı işlətməyin ümumi qaydaları.  
Cihazı işə hazırlayarkən 
• cihazda bütün əşyaların yerində olduğunu və sazlığını yoxlamaq; 
• indikator borucuqları kasetlərini bu ardıcıllıqla yerləşdirmək ən yuxarıda - 
qırmızı  haşiyəli  və  qırmızı  nöqtəsi  olan  borucuqlar;  sonra  -  üç  yaşıl  haşiyəli 
borucuqları ən altda - sarı haşiyəli borucuqları;  
•  tüstü  süzgəclərini  polietilen  kisədən,  istismar  üzrə  təlimatı  isə  cihazdan 
çıxarmaq lazımdır.  
Yürüş  zamanı  cihaz  sol  tərəfdə  gəzdirilir  və  qaytan  vasitəsilə  bel 
səviyyəsində bərkidilir. İşlətmək üçün cihazı ön tərəfə çəkirlər.  
İ
ndikator  borucuqlarını  işlədərkən  “Qoşun  kimyəvi  kəşfiyyat”  cihazının 
(QKKC) istismarı üzrə təlimatda və boru kasetlərinin üzərindəki göstərişləri rəhbər 
tutmaq  lazımdır.  Nasosun  işlədilməsi  (vurulması)  surəti  1  dəq-də  50-60  hərəkətə 
bərabərdir.  
İ
ndikator  borucuqlarındakı  doldurucular  bir  sıra  hallarda  yalnız  nəzərdə 
tutulduğu ZM-in təsirindən deyil, habelə havadakı digər maddələrin təsirindən də 
rəng  alır.  Belə  hallarda  alınan  rəng,  adətən,    ZM  üçün  nəzərdə  tutulandan  fərqli 
olur.  Buna  görə  də  bütün  hallarda  indikator  borucuğundakı  doldurucunun  aldığı 
rəngi kasetin üzərindəki rənglə müqayisə etmək lazımdır.  
Yüksək  konsentrasiyalı  neytral  və  zəhərli  tüstülər  indikator  borucuğunda 
ZM-in  təsirindən  yaranan  rəngi  dəyişdirə  (maskalaya)  bilir.  Bunun  qarşısını 
almaqdan ötrü tüstü buludunda cihazla işləyərkən tüstü süzgəcli ucluqdan istifadə 
edirlər.  
İ
ndikator borucuqlarının uclarını belə ayırmaq lazımdır (şəkil):  
•
 sol əl ilə nasosu, sağ əl ilə indikator borucuğunu götürməli;  
•
 indikator borucuğunun ucunu nasosdakı bıçaq vasitəsilə çərtməli; 
•
 borucuğun çərtilmiş ucunu nasosun başlığındakı məqsəd üçün olan çökək 
yerə basmaqla sındırmalı; 
•
 bu qayda üzrə borucuğun digər ucunu da açmalı; 
İ
ndikator borucuğunun ampulasını qırmaq üçün:  
indikator  borucuğunun  açılmış  ucunu  nasosdakı  ampulaqıranın  borucuğa 
müvafiq  rənglə  işarələnmiş  yuvasına  yerləşdirməli;  bu  zaman  nasos  başı  aşağı 
tərəfə olmaqla saxlanmalı, yuvadakı qırıcı mil isə borucuğun içərisinə keçməlidir;  

---