175
Yüngül mühafizə kostyumu L-l (şəkil 6.7) rezinləşdirilmiş parçadan hazırlanan
başlıqlı köynəkdən, corablı şalvardan, ikibarmaqlı əlcəklərdən və şlemaltlıqdan
ibarətdir.
Yüngül mühafizə kostyumu – L-1
1-Gödəkçə başlıqla; 2-Şalvar corabla; 3-Başlıqaltı;4- Əlcək; 5-Torba
Dərini təcridedən mühafizə vasitələri MM dəstələrinin şəxsi heyəti üçün nəzərdə
tutulmuşdur. Bunlardan ZM-in yüksək konsentrasiyası şəraitində zəhərli sahələrdə iş
aparılarkən, habelə deqazasiya, dezaktivasiya və dezinfeksiya işləri yerinə yetirilərkən
istifadə edilir.
Radioaktiv tozdan mühafizə olunmaq üçün əhali adi paltarları uyğunlaşdıra bilər.
Belə paltarların hermetikliyini təmin etmək üçün onlara əlavə hissələr: sinəbənd,
başlıq, şalvarların yanda düymələnən yerlərinə xiştəkler tikmək lazımdır. RM-dən
mühafizə üçün həmçinin dəri səthini qoruyan əlaltı vasitələrdən (əlavə olaraq
kipləşdirilmiş məişət, iş, idman paltarı və ayaqqabılarından, digər fərdi geyimlərdən)
istifadə oluna bilər.
Yadda saxlamaq lazımdır ki, təcridedici mühafizə paltarlarında qalmaq müddəti
məhduddur (cədvəl).
Tutqun və küləkli havada, habelə kölgədə işləyərkən mühafizə vasitələrində
qalma müddəti cədvəldə göstərilənlərə nisbətən 1.5 dəfə artırıla bilər.
176
Ətraf havanın
temperaturu, ºS
Bədənin səthini qoruyan təcridedici paltarlarda
qalma müddəti
Ekranlayıcı nəm
kombinezonsuz
Ekranlayıcı nəm
kombinezonla
+30ºS və daha artıq
15-20 dəqiqəyə
1 – 1.5 saat
25 - 29º S
30 dəqiqəyə
qədər
1.5 – 2 saat
20 -24º S
45 dəqiqəyə
qədər
2 – 2.5 saat
15 - 19º S
2 saata qədər
2.5 saatdan artıq
+15º S və aşağı
3 saatdan artıq
--------
Ətraf havanın temperaturundan asılı olaraq adamın təcridedici mühafizə paltarında
qalma müddəti
Tibbi fərdi mühafizə vasitələri
Tibbi fərdi mühafizə vasitələri (TFMV) - fövqəladə hallar vaxtı zədələnmiş əhalinin
profilaktikası və ona tibbi yardım göstərmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu vasitələrin
köməyi ilə adamların həyatını xilas etmək, zəhərlənmənin qarşısını almaq, yaxud onu
xeyli dərəcədə zəiflətmək, bir sıra zədələyici amillərin (ionlaşdırıcı şüalanma, güclü
zəhərlər, bakterial vasitələr) təsirinə qarşı orqanizmin dayanaqlılığını (müqavimətini)
artırmaq mümkündür. Bunlara radioprotektorlar, antidotlar (zəhər əleyhinə dərman)
və bakteriya əleyhinə maddələr, habelə qismən sanitariya təmizlənməsi vasitələri aid
edilir.
Radioprotektorlar - ionlaşdırıcı şüalanmanın təsir dərəcəsini zəiflədən maddələrə
deyilir. Hazırda bunlardan ən çox istifadə ediləni həb şəklindəki sistamin adlı maddədir.
177
Bu həbləri şüalanmadan (MM dəstələri radioktiv zəhərlənmə zonasına girməzdən) 30-
40 dəq əvvəl qəbul etmək məsləhətdir.
Orqanizmə keçən radioaktiv maddələrdən mühafizə üçün xeyli təsirli tibbi vasitə
olaraq kompleksyaradan (komplekson) maddələrdən, absorbentlərdən, kalium-yodid
maddəsindən istifadə etmək olar ki, bunlar radioaktiv maddənin qana sorulmasnın
qarşısnı alır və onların orqanizmdən tez çıxarılmasına imkan yaradır.
Antidotlar (zəhər əleyhinə dərman) - ZM-n təsirinin qarşısını alan və ya zəiflədən
maddələrdir. Sinir-iflicedici (fosforlu-üzvi) təsirli, sianid turşusuna və digər sianlara,
lüizitə və qıcıqlandırıcı ZM-yə qarşı antidotlar vardır.
Fosforlu-üzvi maddələr (FÜM) əleyhinə - afin, taren, atropin və
sianidlərə qarşı -
amilnitrit, propilnitrit adlı; lüizitə və arsin tərkibli digər maddələrə qarşı - unitol adlı
antidotlar mövcuddur.
Bu antidotlardan həm profilaktika, həm də ilk tibbi yardım vasitəsi kimi istifadə
etmək mümkündür.
Bakteriya əleyhinə maddələr - spesifik və qeyri-spesifik profilaktika vasitələri
növlərinə ayrılır. Spesifik profilaktika vasitələrinə zərdablar, vaksinlər, ana-toksinlər və
bakteriofaqlar aiddir.
Bu vasitələrin bəziləri fərdi tibb qutusunda (Aİ-2 tibb qutusunda) cəmlənmişdir.
Tabel üzrə olan fərdi tibbi mühafizə vasitələrinə fərdi tibb qutusunda Aİ-2, kimya
əleyhinə fərdi paket İPP-8 və fərdi sarğı paketi aiddir.
Aİ-2 fərdi tibb qutusunda insan orqanizminə ionlaşdırıcı şüalanmaların, ZM və BV-
nin təsirinin qarşısını alan və ya bu təsiri zəiflədən, habelə şok halının qarşısını alan
preparatlar (tibb dərmanları) olur. Tibb qutusu narıncı rəngli plastik kütlə materialdan
düzəldilmiş kiçik qutudan ibarətdir, içərisində plastik kütlə şpris-tübiki və dərman
penalları yerləşdirilmişdir (şəkil).
178
Fərdi tibb qutusu — Aİ-2.
Sümüklər sınarkən, ağır yaralanma və geniş yanıqlar zamanı ağrı şokuna qarşı
ağrıkəsən dərman - 1 ml 2%-li promedol məhlulu işlədilir; məhlul tibb qutusunun 1-ci
bölməsindəki şpris-tübik vasitəsilə əzələyə (dəri altına) yeridilir (sülh dövründə şpris-
tübik tibb qutusudan çıxarılıb ayrı saxlanılır). Fosforlu-üzvi maddələrlə zəhərlənməyə
qarşı tibb qutusunda tabel antidotu olaraq taren həbləri vardır (2-ci bölmədə yerləşir).
Tarenin bir həbinin "Kimya həyəcanı” xəbərdarlığı verilərkən qəbul edirlər;
zəhərlənmənin əlamətləri aşkar olunarkən daha bir həb taren qəbul etmək lazımdır.
Tibb qutusunun 3-cü bölməsindəki ağ rəngli iri penalda bakteriya əleyhinə 2 №-li
dərman-sulfadimetoksin (15 həb) yerləşir, bunu zəhərlənmədən sonra mədə-bağırsaq
pozuntusu baş verərkən qəbul edirlər.
İonlaşdırıcı şüalanmanın təsirinə orqanizmin müqavimətini atırmaq üçün radiasiya
əleyhinə 1 №-li dərman (sistamin) işlədilir.Bu dərman 4-cü bölmədəki iki çəhrayı
penalın hər birində 6 həb miqdarında olur. Penallardakı dərmanı şüalanma təhlükəsi
zamanı bilavasitə şüalanmadan 30-40 dəq. əvvəl 6 həb, şüalanma davam etdikdə isə 4-
5 saatdan sonra yenidən 6 həb qəbul edirlər. Bu dərmanların səmərəliliyi 50% təşkil
edir.
5-ci bölmədəki iki rəngsiz penalda bakteriya əleyhinə 1 №-lı dərman-tetrosiklin
(hər penalda 5 həb miqdarında) olur. Bu dərman
bakterioloji zəhərlənmə təhlükəsi
yaranarkən və ya belə zəhərlənmə zamanı qəbul etmək məsləhət görülür (təcili qeyri-
spesifık profilaktik vasitə olaraq, habelə yara və yanıq yoluxmalarının profilaktikası
məqsədilə).
6-cı bölmədə radiasiya əleyhinə 2 №-li dərman (kalium-yodid) penalı yerləşir. Bu
dərman radioaktiv çöküntülər düşərkən, xüsusən radioaktiv maddələrlə zəhərlənmiş
Dostları ilə paylaş: |