Microsoft Word antibohran-vidadi doc
Yüklə 2,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
142 proqnozlaşdırılması modelləri üçün zaman intervalı ilə müqa- yisədə daha qısadır. • stənilən proqnozlaşdırma modellərində səhvlər ola bilər: yanlış siqnallar və böhranların nəzərdə qaçırmaları. • Nəzarət orqanlarının fikrincə bu zaman bazarın problemli iştirakçılarının sabit kimi qiymətləndirildiyi nəzərdən qaçırmalar daha təhlükəlidir. Bu hal həmin iştirakçıların risklərini artırır və böhranın həllinə yönələn xərclərin çoxalmasına səbəb olur. Bu sə- bəbdən modellər bu tip səhvlərin azaldılmasına istiqamətləndirilir, baxmayaraq ki, yanlış siqnallar nizamlayıcı orqanlar üçün mənfi nəticələnirlər, çünki qüvvələrin yayınmasına gətirib çıxardırlar. Böhranların erkən qarşısının alınması modellərindən istifadə edən bank nəzarəti orqanları daima onların test yoxlamasını keçirirlər. ABŞ-nın FES (Federal Ehtiyat Sistemi) hər il SEER modellərinin proqnozlarının keyfiyyətini və risklərin reytinqini onların cari göstəricilərə uyğunluq dərəcəsini müqayisə edərək qiymətləndirir. Proqnozun keyfiyyətinin müəyyənləşdirilməsi üçün ə vvəlcədən söylənilən hadisələrin sayı real baş verən hadisələrin sayı ilə müqayisə edilir. Analoji olaraq Fransanın Bank Komissi- yası müntəzəm surətdə ödəmə qabiliyyətinin proqnozlaşdırılması üzrə modelin işinin düzgünlüyü qiymətləndirilən məruzələr nəşr etdirir. Reytinqin, müflisləşmənin, ödəmə qabiliyyətsizliyinin və ya gözlənilən zərərlərin azaldılması ehtimalının proqnozlaşdırılma- sı çətinliyi və modellərin təkmilləşdirilməsinin davam etdirilməsi zəruriliyi qeyd olunur. Erkən qarşısını alma modellərinin xüsusiyyətlərinin öyrənil- məsi onların aşağıdakı yaxşı cəhətlərini ayırmağa imkan verir: • maliyyə bazarlarının vəziyyətinin və onların iştirakçıları- nın kəmiyyət göstəricilərinin müntəzəm və obyektiv qiymətləndi- rilməsinin təmin edilməsi; • erkən mərhələlərdə böhranların yaranma ehtimalının müəyyən olunmuş meyarlar üzrə müəyyənləşdirilməsi; 143 • analitiklərin fikrinin subyektivliyindən uzaq olmağa imkan verən məlumatların işlənilməsi üzrə standart prosedurların istifadə edilməsi; • çox saylı indikatorları böhran sarsıntıları riski üzrə vahid qiymətləndirmə tədbirinə birləşdirmək imkanı. 2003-cü ildən etibarən xarici risklərin qiymətləndirilməsi üçün “Maliyyə böhranının Damokl indeksi”ni 126 tətbiq edən Leman Brazers bankının təcrübəsi maraq doğurur. ndeksdə hər ay üzrə on göstərici istifadə olunur və, o, bir il çərçivəsində tədiyyə balansının böhranının proqnozlaşdırılması üçün nəzərdə tutulub. qtisadi vəziyyətdən və seçilmiş həddən asılı olaraq göstəricilər sıfır yaxud bir ilə ifadə olunur. ndeks 17 inkişaf edən ölkənin və keçid dövrünə aid iqtisadiyyata malik olan ölkələrin risklərinin qiymətləndirilməsi vasitələrindən biri kimi istifadə edilir. Beləliklə, məhdud yanaşmaya əsaslanan erkən qarşısını alma üsullarının istifadəsinin birinci mərhələsi maliyyə böhranlarının proqnozlaşdırılması üzrə statistik modellərin tətbiqi ilə bağlıdır. Valyuta böhranlarının erkən qarşısının alınması üzrə statistik mo- dellərin istifadəsi onların digər üsullarla birlikdə tətbiqinin davam etdirilməsi üçün kifayət qədər əsas vermişdir. Statistik modellərin xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, müəyyən şəraitdə əmələ gələn mün- təzəm hadisə kimi keçmiş böhranların təcrübəsinin nəzərə alınma- sıdır, bu da erkən mərhələdə onların həyata keçmə ehtimalını müəyyənləşdirməyə imkan verir. Yeni risk amilləri ilə şərtlən- dirilmiş böhranların proqnozlaşdırılması üçün bu kifayət etmir. Birinci fəsildə qeyd olunduğu kimi maliyyə bazarında böh- ran əvvəlcə maliyyə bazarlarının qloballaşması ilə bağlı olan çox saylı idarə olunmayan və tez həyata keçən xarici risklərin baş ver- diyi çox amilli hadisədir. Bu cür böhranların qarşısının alınması sistem yanaşmanı tələb edir. Onun olmaması, erkən qarşısını alma üzrə qazanılmış təcrübəyə və riyazi modellərin köməyilə proqnoz- 126 Subbaraman R., Jones R., Shiraishi H. Damocles: Do Not Drop Your Guard. Lehman Brothers // Global Economics. – 2003. – April 7. – S. 27. 144 laşdırma xüsusiyyətlərinə diqqətsizlik BVF-na miqyaslı Asiya böhranının qarşısını almağa imkan vermədi. Qazanılmış təcrübə proqnozlaşdırma modellərinin təkmilləşdirilməsinə və böhranların qarşısının alınmasında sistem tədbirlərinin tətbiqinə keçidə təkan vermişdir. Maliyyə bazarı iştirakçılarına nəzarətin təkmilləşdirilməsi üçün kəmiyyət və keyfiyyət məlumatının təhlili üçün nəzərdə tutulmuş kompleks üsulları istifadə etmək, milli bank sisteminin və maliyyə bazarının ümumi vəziyyətini qiymətləndirmək məqsədə- uyğun hesab olunur. Bu üsullar yalnız iştirakçıların daxili pro- blemlərini deyil, o cümlədən xarici risk amillərini nəzərə almalıdır. Ayrı iştirakçıların müflisləşməsi riskinin müəyyənləşdirilməsində cəmləşmiş nəzarəti ölkə daxilində və xaricində maliyyə bazarla- rının vəziyyətinin təhlili və maliyyə böhranlarının yaranma ehti- malının və onların yayılmasının zəncirvarı reaksiyasının qiymət- ləndirilməsi ilə tamamlamaq məqsədəuyğundur. Bu cür yanaşma bütövlükdə maliyyə bazarının sabitliyini artırmağa və böhran baş verdiyi halda zərəri azaltmağa imkan verəcək. Böhranların qarşısının alınması çərçivəsində statistik model- lərin köməyilə əldə olunmuş proqnozlar müxtəlif risklərin reytinqi və qiymətləndirilməsi sistemlərinin məlumatları ilə birlikdə istifadə olunur. Bazar iştirakçılarının cari vəziyyətinə nəzarət on- ların inkişafının proqnozlaşdırılması və mənfi hadisələrin yaranma ehtimalının qiymətləndirilməsi ilə tamamlanır, bu da nəzarət or- qanlarına diqqətini problemlərdə cəmləşdirməyə və vəziyyətə nə- zarət və böhran siqnallarına reaksiya vermə üzrə tədbirləri planlaş- dırmağa imkan verir. Maliyyə bazarında böhranların yaranması riskinin idarə edil- məsi ehtiyacı böhranların qarşısının alınması üzrə xüsusiləşdiril- miş sistemin işlənməsini və yaradılmasını şərtləndirir. Yuxarıda risklərin erkən qarşısının alınmasına və idarə edilməsinə əsaslan- mış müxtəlif yanaşmalar, həmçinin böhranın yaranma ehtimalının azaldılması üçün istifadə olunan üsullar və tədbirlər təhlil edilmiş- dir. Bu yanaşmalar bir sıra ümumi xüsusiyyətlərə malikdirlər və Yüklə 2,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|