Microsoft Word antibohran-vidadi doc
Yüklə 2,85 Kb. Pdf görüntüsü
|
145 cəmiyyətin sabit inkişafı strategiyasının bir hissəsidir. Böhranların qarşısının alınması sisteminin (BQAS) işinin əsası kimi götürülə biləcək əsas prinsipləri qeyd edək. Risklərin idarə edilməsi və erkən qarşısının alınması sis- temləri maliyyə bazarında böhranların qarşısının alınması məqsə- dilə nisbətən qısa müddət əvvəl tətbiq edilməyə başlamışdır. Bu baxımdan risklərin idarə edilməsi və valyuta, bank böhranlarının erkən qarşısının alınması sistemləri daha çox inkişaf etmişdir. Gös- tərilən sistemlərin əsas dəyərli cəhətlərini müzakirə edək. Böhranların erkən qarşısının alınması sistemlərinin əsas üs- tünlüyü az idarə edilən risklərin qarşısının alınmasına sistem ya- naşma və qabaqcadan görülə biləcək böhranların proqnozlaşdırıl- ması üzrə inkişaf etmiş üsullardır. Böhranların yaranması risklərinin idarə edilməsi sisteminin ə sas üstünlüyü onun təhlükələrin və risklərin cari profilinin (çevrəsinin) hərtərəfli nəzərə alınmasına və qiymətləndirilməsinə, həmçinin böhranların yeni növlərinin yaranmasına səbəb olan amillərin aşkarlanmasına istiqamətlənməsidir. Artıq bu gün göstərilən üstünlükləri bu və ya digər şəkildə istifadə edən təşkilatlar və nizamlayıcı orqanlar mövcuddur. Bu- nun bariz nümunəsi kimi Beynəlxalq Valyuta Fondunu və Beynəl- xalq Hesablaşmalar Bankını göstərmək olar. Birinci istiqamətverici istiqamətə QAS-nin qurulması ideya- sını, onun ölkənin iqtisadi sistemində yerini yaxud onun təşkilini və məqsədlərini müəyyən edən prinsiplər daxildir. Sistem yanaş- manın əsas prinsiplərindən biri iyerarxiya tabeliyi prinsipidir, han- sı ki, sistem təşkilatçısının və layihələndirilən sistemin özünün məqsəd və vəzifələrini uyğunlaşmağa imkan verir. Maliyyə baza- rında böhranların qarşısının alınması sisteminin təşkilatçısı kimi dövlət çıxış edə bilər. Eyni zamanda analoji sistemlərin yaradılma- sına olan tələbat böyük banklar və korporasiyalar tərəfindən irəli sürülür. Görünür ki, sistem təşkilatçısının statusu onun quruluşuna, məqsəd və vəzifələrinə təsir edəcək, amma hazırkı araşdırma mər- 146 hələsində göstərilmiş müxtəlifliklərin üzə çıxardılması vəzifə kimi qoyulmur. Sabit inkişaf prosesinin tərkib hissəsi kimi böhranların QAS-nin məqsədi sosial-iqtisadi sahədə müsbət nəticələrin təmin edilməsindən və uzun müddət qorunub saxlanmasından ibarətdir. Sabit inkişaf siyasətini yürüdən cəmiyyət daima təbii və antropo- gen böhranlardan müdafiə axtarışındadır. Həmin cəmiyyətdə böh- ranların yaranması ehtimalının azaldılması və nəticədə baş verə bi- ləcək fəsadların azaldılması yolu ilə gücləndirilməsi üçün mexa- nizmlər işləyir. QAS bu təhlükələri daha asan aradan qaldırmağa kömək edirlər. Beləliklə, QAS məqsədi qloballaşma şərtində sabit sosial-iqtisadi inkişafın təminatından ibarət olan daha ümumi siste- min yarım sistemidir. Yuxarıda göstərildiyi kimi, sistem yanaşma nöqteyi-nəzərindən iyerarxiya tabeliyi prinsipi tabe olan sistemin qarşısında duran məqsədlərin və vəzifələrin prioritetlərini müəy- yən edir. QAS-nin fəaliyyətinin bir neçə variantı yarandığı halda, sabit inkişaf məqsədlərinə daha çox cavab verən variant prioritet hesab olunur. Böhranların QAS-nin prinsipləri müəyyən sahələrdə böhranların yaranma risklərinin üstünlük təşkil edən növlərindən asılı olaraq dəyişilə bilər. Sistem sadə formadan çox sayda təhlükələrə istiqamətlənmiş mürəkkəb, çox məqsədli formaya kimi dəyişilə bilər. Bu məsələdə əsas məqam maliyyə bazarında böh- ranların yaranma riskinin amillərinin təsiri altında olan dövlətlərin, bazar iqtisadiyyatı subyektlərinin və əhalinin ehtiyaclarının təmin olunmasıdır. Maliyyə bazarında böhranların qarşısının alınması sisteminin prinsiplərindən biri onun istiqamətləndiyi təhlükələrin təsviridir. Zamanla təhlükələr və risklər yalnız gücü, tezliyi, yarandığı və ya- yıldığı coğrafi yeri deyil, həmçinin nəticələrin əhəmiyyəti baxı- mından dəyişə bilərlər. Riskin hər bir növü üçün müvafiq müəyyən etmə və qarşısını alma metodikasının işlənib hazırlanması məq- sədəuyğundur. Maliyyə bazarında böhranların qarşısının alınması sisteminin düzgün işləməsi məqsədilə mövcud təhlükələrin və risklərin, 147 onların cəmiyyət və ayrı-ayrı vətəndaşlar üçün müxtəlif nəti- cələrini nəzərə almaqla, prioritetlərini müəyyən etmək lazımdır. Böhranların yaranma risklərinin dərk edilməsi bilikdən, yığılmış böhran təcrübəsindən, mədəni fərqlərdən və cəmiyyətdə üstünlük təşkil edən sosial və siyasi maraqlardan asılı olaraq fərqləndirilir. Böhran sarsıntıları risklərinin prioritetləri yeni və unudulmuş təhlükələrin yaranması ilə əlaqədar olaraq dəyişir. Qlobal təhlükə- lərin prioritetləri dövlət səviyyəsində milli təhlükəsizlik şurası, valyuta və bank sahələrinə uyğun olaraq mərkəzi bank və müvafiq orqanlar, xüsusi səviyyədə isə direktorlar şurası və ya müəssisə və ya bankın müşahidə şurası tərəfindən qiymətləndirilir. Bu proses- də elmi-tədqiqat institutları, nüfuzlu alimlərin və siyasətçilərin fi- kirləri vacib rol oynayır. Yığılmış böhran təcrübəsinin nəzərə alınması belə xarakterli risklərin erkən qarşısının alınması üsullarının həssaslığını artırma- ğ a icazə verir. Maliyyə bazarının inkişafı, onun quruluşunun və seqmentlərinin fəaliyyətinin nizamlanmasının mürəkkəbləşməsi, yeni maliyyə vasitələrinin yaranması ilə əlaqədar olaraq bu sahədə yeni risklər yaranır. Onların eyniləşdirilməsi və qarşısının alınması maliyyə bazarının zəif tərəflərinin qiymətləndirilməsi və model- ləşdirilməsi ilə məşğul olan ekspertlərdən dərin təhlilin aparılma- sını tələb edir. Digər sahələrdə olan erkən qarşısını alma sistemlərindən da- xil olan siqnalların vaxtında nəzərə alınması, onların mənfi təza- hürlərinin valyuta və maliyyə böhranlarının mümkünlüyünə təsiri- ni qiymətləndirməyə və nəzərə almağa imkan verəcək. Hərbi mü- naqişələr, təbii fəlakətlər və faciələr bütöv bir regionların maliyyə bazarının vəziyyətinə mühüm təsir edir. Proqnozlaşdırılmamış risk və şokların adekvat şəkildə erkən qarşısının alınmasını təmin et- mək mümkün deyil. Lakin, xüsusi qabaqlayıcı tədbirlər görməklə və risklərdən sığortalanma və zərərin kompensasiyası mexanizmlə- rindən istifadə etməklə onların fəsadlarının bu və ya başqa dərəcə- də azaldılmasına hazırlaşmaq olar. Məsələn, böhranların zəncirvarı reaksiyasının yayılması təhlükəsinə standart reaksiya inkişaf edən Yüklə 2,85 Kb. Dostları ilə paylaş:
|