523
143
Keçən sənə fənni səyahət üçün Dəhnələrə getmişdik.
- Oturaq.
144
Сeсimlərin qumaşı çox illər davam edib ömür sürür. Mə-
sələn, həmişə işlənən yorğan-döşəkdə 60-70 il davam edib durur.
Bu cecimlərdən rus məmurları bizdən alıb qapı və aquşqa pərdəsi
qayırardılar.
- Pəncərə.
145
Hər ailədə qız doğulan gündən başlamış onun anası, nənəsi
o qıza müdam cəhaz tədarükü görəcəklər.
- Cehiz.
146
Ən qədim zamandan bəri şəhər və kənd mülkləri yer əh-
linin adət və ənənəsinə uyğun və təsərrüfatına əlverişli bir planda,
bir səpkidə tikilərdi, bağbanlığa, tərəvəzə, arıçılığa, kümdarlığa,
maldarlığa, tavuqçuluğa mümkün qədər fürsətli olardı.
- Quşçuluğa.
147
Sair təsərrüfatdan qətinəzər hər ailədə kümçülük peşəsi
xüsusi bir movqe dutmuşdu.
- Burada: əl çəkmiş.
148
Hüsula gələn baramanı əyirmək üçün hər həyatda mancılıq
olardı.
- Həyətdə.
149
Qüllab tikişi üçün saxnağı, kargahı qurulardı.
- Qarmaq, hilgər.
150, 151
Burada kəndçi ailəsinin sükunət etdiyi evi və həyatı
vardır.
-
Sakin olduğu.
-
Həyəti.
152
Bu evlərin aquşqa və qapısı labüd səkiyə açılacaqdır.
- Pəncərə.
153
Bu quruluş, əvvəla, qadınların hicat adətini və ismət məsə-
ləsini təyin edir və saniyən, qarət-basqından mühafizət edir.
- İkincisi.
154
Səkiyə çıxmış olsalar bir-bir qaçağı qırmaq olar.
- Balkona, eyvana.
524
155
Məzərrətli cücülər və heyvancıqlar çoq yuva salmazdı.
- Zərərverici.
156
Böylə çardaqların cinəsində də tavuqlar yumurtlardı.
- Cinə (bəzi yerlərdə: cinik) çardağın (damın) əsas giriş qapısı
tərəfdə 1-2 metr enində səkiyəbənzər çıxıntıya deyilir.
157, 158
Ailə əfradı və qonaqları hacət qəzasını rəf üçün xiya-
banlara çəkilib sərnə arasına getmək qədimi adətdir.
- Ailə üzvləri.
- Su başına çıxmaq üçün.
525
MÜNDƏRICAT
Tərtibçidən (Hikmət Əbdülhəlimov).......................................5
Şəkи folkloruna daha bиr nəzər (Faiq Çələbи)....................25
I. Əmək nəğmələri.........................................................59
II. Lirik mahnılar............................................................60
III. Şəkidə türk hərbi marşı.............................................61
IV. İnanclar.......................................................................62
V.
Yanıltmaclar............................................................66
VI. Tapmacalar..............................................................68
VII. Atalar sözü və məsəllər...........................................69
VIII. Əfsanələr, rəvayətlər...............................................78
Peşə............................................................................78
Qisas...........................................................................78
Üzlü qonaq.................................................................78
Allah dəvələri iynənin gözündən keçirir....................79
Arvad əməli qurtaran deyil.........................................80
Süleyman peyğəmbərin təəssüfü................................82
Etiraf...........................................................................82
Yerdəyişmə.................................................................83
Elm və helm................................................................83
Eşşəkliya şükür elə! ...................................................84
Allaha təvəkkül...........................................................84
Şah səni üstümə göndərdi ki, mən də tutub didim......85
Dərdsiz adamın alt köynəyi........................................86
Beyində gənə..............................................................87
Birin də...birin də........................................................88
Halal qardaşlar............................................................88
Qəza toru.....................................................................89
Xan qızını kimə verər.................................................89
Bacılar.........................................................................90
Kim gözəldir? ............................................................91
Qoysaydın, götürərdin................................................91
526
Ərəbin dəvəsiylə halallaşması....................................92
Allah taalanın işinə qarışmaq olmaz...........................93
Əzrayılın dostluğu......................................................93
Hamam əhvalatı..........................................................94
İbadət və tamah...........................................................95
Babı babına, qarpız qabına.........................................95
Loğman həkim............................................................96
Kişini kişi edən arvad olar..........................................97
Beşik daşı..................................................................100
Gözəlliyi görmək qabiliyyəti....................................100
Tarixi rəvayətlər..............................................................101
Şeyx Şamilin naibi Hacı Muradın Nuxada son
günlərilə bağlı tarixi rəvayətlər..........................101
Birinci rəvayət..........................................................101
İkinci rəvayət............................................................103
Şeyx Şamilin Şəki xanı Hacı Çələbi xanla
qohumluğuna dair tarixi rəvayət.........................104
Şəki xanı İsmayıl xanın öz arvadını qətlə yetirməsi.106
“Şəki xanlarının ixtisar üzrə tarixi”nə dair tarixi
rəvayət.....................................................................106
Molla Cumanın ölümü ilə bağlı tarixi rəvayət..........110
Oryat kəndi ilə bağlı tarixi rəvayət...........................110
Topal Teymurun tək əyax qaza qonaq edilməsi.......111
Pəhlivan rəvayətləri.........................................................112
Pəhlivanın qızı..........................................................112
İsə kişiylə ərəb pəhlivanı..........................................113
Qırdanellə Əliqılıncın güləşi....................................116
Toponim rəvayət..............................................................117
Oraban kəndi.............................................................117
527
IX. Nağıllar....................................................................118
Xeyirxahlıq...............................................................118
Haqq var, divan yoxdu..............................................121
Göz görmiyən, qulaq eşitmiyən söz........................ 122
Mürdəşir və meyitə su tökən................................... 125
Kimin yaşı çoxdur....................................................126
Canavarın üç öküzlə dostluğu...................................126
Çaqqalla qəbalə bağladı............................................127
Yaxşı oğul niniyir ata malını, pis oğul niniyir
ata malını? .........................................................128
Ata vəsiyyəti............................................................133
Papağını üçüncü dəfə göyə atıb tutma.....................138
Kosayla keçəl, yaxud görək kim kimi aldadır..........141
X.
Lətifələr...................................................................146
XI. Zarafatlar................................................................191
Lütfəli Abdullayevin zarafatları...............................191
Yetim oğlu Nurəddinin zarafatları...........................195
Tapdığın zarafatları..................................................201
Hacıhəbibillahların Nuru müəllimin zarafatları.......205
Biləcik zarafatları.....................................................214
Dodu zarafatları........................................................214
Xatirəyə dönmüş zarafatlar......................................216
Cürbəcür zarafatlar...................................................219
XII. Zarafat təriflər........................................................223
XIII. Məzəli ixtilətlər.......................................................224
Dodu ixtilətləri..........................................................224
Biləcik ixtilətləri.......................................................229
Qışlaq ixtilətləri........................................................231
Layisqi ixtilətləri.......................................................234
Qaraqoyunlu ixtilətləri..............................................235
Cürbəcür ixtilətlər.....................................................245
528
XIV. Əhvalatlar............................................................. 257
Dodu əhvalatları......................................................257
Cürbəcür əhvalatlar.................................................260
Qaraqoyunlu əhvalatları..........................................283
XV.
Qaravəlli..............................................................299
XVI. Bayatılar.............................................................301
XVII. Xoyratlar (kəsik bayatılar)............................... 313
XVIII. Dildemələr (ağılar) .............................................317
XIX. Deyimlər, söyləmələr, qoşqular.........................325
XX.
Vəsf.......................................................................331
XXI. Sanama.................................................................331
XXII. Aşıq yaradıcılığı...................................................332
Molla Cuma..........................................................332
Dastan: Həsən Əminin öküzü..........................332
Molla Cuma ilə Aşıq Könlünün deyişməsi......341
Qız....................................................................357
Cümə gün.........................................................358
Mənə...........................................................359
Molla Oruc.......................................................360
Burşlu qızı........................................................360
Aşıq Sənəm...........................................................361
Kəndçi sevgisi..................................................361
Oğlanla qızın deyişməsi...................................363
“Şişə”...............................................................366
Aşıq Sirac..............................................................367
Ustadnamə.......................................................367
Qanar-qanar.....................................................369
Payızda.............................................................370
Dinə bilmir.......................................................371
Gəlməsə...........................................................372
Hökmü.............................................................372
Yoxdur (Qıfılbənd) .........................................373
Zoğal (Müxəmməs “Kəmsavad və Sirac”
529
dastanından parça)..................................374
Olsa.................................................................375
Dolandırır........................................................375
Əlfinaz (Qoşayarpaq)......................................376
Gələrsən...........................................................377
Aşıq Sakit..............................................................378
Yoxdur.............................................................378
Var...................................................................378
Bizi (Divani) ...................................................379
Dörd, dörd........................................................380
Taxta qaşıq.......................................................381
Moddu............................................................. 387
Olaydım.......................................................... 388
Yığılın..............................................................389
Od əmim (Təcnis) ...........................................390
Yaşada (Dodaqdəyməz təcnis)........................390
XXIII. Aşıq rəvayətləri...................................................392
Molla Cuma ilə Aşıq Ələsgərin deyişməsi...........392
Molla Сumanın Molla Surxaydan gileyi..............394
Molla Сumanın Qıpçaq səfəri..............................396
Molla Сumanın qərib aşıqla görüşü.....................397
Haram ət...............................................................399
Molla Cuma və Bilal............................................399
Molla Cuma ilə Aşıq Donunun deyişməsi...........400
Ustad və şəyird.................................................... 402
XXIV. Əlavələr...............................................................405
Müəllifli bayatılar...............................................405
Cürbəcür adətlər.................................................406
Keçmişdə Şəkidə həccə getmə adəti...............406
Bəzi toy adətləri və əhvalatları.......................407
Xalq mahnıları....................................................410
Dastanlar və aşıq havaları..................................410
530
Oyun havaları.....................................................412
Müqəddəs sayılan yerlər....................................414
Babaratma Piri................................................414
Oxut Piri.........................................................415
Güldəstə Piri...................................................416
Mustafa Əfəndi ziyarətgahı............................418
Şeyx Nurullah Əfəndi Ziyarəti.......................420
Şəkidə bəzi məhəllə, nəsil, tayfa və soy adları..423
Əhalinin geydiyi libası və libas üçün toxuduğu
ipək parçaları haqqında...............................429
Kəndçi mülkünün quruluşu...............................434
Şəki ifadələri (Frazeologiya)..............................438
Lüğət......................................................... ..........453
Yaşayış yerləri (kənd, qəsəbə) ixtisarla adları.470
Göstərici. Şəxs, Mifoloji və folklor obrazları,
adları.............................................................471
Söyləyicilər, toplayıcılar və qaynaqlar haqqında
məlumat........................................................487
Qeyd və şərhlər...................................................506
531
Azərbaycan folkloru antologiyasi.
XVI kitab, Şəki folkloru, III cild,
Бакы , 2008.
Няшриjjатын директору:
Надир Мяммядли
Няшриjjат редактору:
Тащир Оруъов
Компцтердя jы‹дылар:
Рущянэиз Ялищцсейнова
Корректорлары:
Компцтер тяртибчиси вя
техники редактору:
Рамин Абдуллайев
Йы‹ылма‹а верилмиш: 08.10.2008.
Чапа имзаланмыш: 10.11.2008.
Ка‹ыз форматы: 60/84 1/32.
Мятбяя ка‹ызы: №1.
Щяъми: 33,25 ч/в.
Тиражы: 500.
Гиjмяти мцгавиля иля.
Китаб АМЕА Фолклор Институтунун
Компцтер Мяркязиндя йыьылмыш, сящифялянмиш
вя “Нурлан” НПМ-дя щазыр диапозитивлярдян
офсет цсулу иля чап олунмушдур.
Dostları ilə paylaş: |