Microsoft Word Azerbaycan dili haqqinda doc

 
115
 
MÜƏLL F N D L  (TƏHK YƏ) VƏ T P N D L  
1. Bədii üslubda müəllifin dili 
(təhkiyə) yazıçının öz üslubudur.  
3. Tipin dili dedikdə əsərdəki surətlərin 
danışıq tərzi nəzərdə tutulur. 
5. Hər tipin özünəməxsus fərqli cəhətləri 
olur. Məsələn: C.Məmmədquluzadənin 
“Ölülər” əsərində  skəndərin danışıq tərzi 
Ş
eyx Nəsrullahın danışıq tərzindən fərqlənir.  
2. Müəllifin dilində hadisələrin təsviri 
ə
sas yer tutur. 
4. Adətən tipin dili müəllifin dilindən 
fərqlənir. 
 
6. Tipin dilində bir çox hallarda 
dialektizmlərə, loru sözlərə, varvarizmlərə rast 
gəlinir. Məsələn: “Danabaş kəndinin 
ə
hvalatları” əsərində Xudayar bəyin dilində 
söyüşlər işlənir.  

---

 
116
 
 
ELM  ÜSLUB 
1. Elmi üslub milli elmi təfəkkürün 
ifadəsidir.  
3. Elmi üslubun əsas xüsusiyyəti məntiqilik, 
dəqiqlik, ardıcıllıq və konkretlikdir.  
5. Elmi üslubun əsas səciyyəvi 
xüsusiyyətlərindən biri onda ixtisas sözlərinin – 
terminlərin bol-bol işlənməsidir.  
7. Elmi üslubda mürəkkəb cümlələr, modal sözlər 
çox işlənir.  
8. Söz və ifadələr müəyyən elmi anlayışları birmənalı 
şə
kildə, birbaşa ifadə edir.  
2. Elmi üslub müxtəlif elmi sahələrin 
dilidir.  
4. Bədii üslubun əsas göstəriciləri olan 
obrazlılığa, emosionallığa elmi üslubda, demək 
olar ki, təsadüf edilmir.  
6. Hər bir elm sahəsinin özünəməxsus terminləri 
vardır ki, onlar yalnız mütəxəssislər üçün tam və 
dəqiq şəkildə anlaşıqlı olur.  
9. Fikrin daha dəqiq və yığcam şəkildə ifadəsi üçün çox 
vaxt müxtəlif sxem və qrafiklərdən, şərti işarələrdən 
istifadə edilir
.  
10. Fikrin müxtəlif cür anlaşılmasına, mətnaltı mənaya və 
ya çoxmənalılığa yol verilmir.  

---

 
117
 
SÖZÜN TERM NOLOJ  FUNKS YASI (TERM N) 
Sözün elmi üslubdakı əsas vəzifəsinə onun terminoloji funksiyası deyilir. 
1. Mətndə birbaşa terminoloji funksiya 
daşıyan söz və ya ifadə termin adlanır.  
3.Termin ilk növbədə ayrı-ayrı elm sahəsinə 
aid olan və yanız həmin elm sahəsində 
işləyən mütəxəssislər üçün anlaşıqlı olur. 
5. Başqa dillərdə olduğu kimi, bizim dilimizdə də 
alınma terminologiya – beynəlmiləl səciyyə daşıyan 
ixtisas sözləri çoxdur.  
2. Başqa üslublar üçün səciyyəvi 
olmayan terminlər elmi üslubun əsas 
göstəriciləridir.  
4. Terminin xüsusiyyəti təkmənalı olması, 
yəni bir anlamı ifadə etməsidir.  
6. Elmi üslub get-gedə daha çox formullara, sxemlərə 
meyilli olur.  
ELM  ÜSLUBUN MÜXTƏL F ELM SAHƏLƏR  ÜZRƏ TƏZAHÜRÜ 
1.
  Humanitar elmlər 
Fəlsəfə, tarix, filologiya, 
psixologiya və s.  
Daha çox milli səciyyə 
daşıyır. 
2. Təbiət elmləri: 
Biologiya, coğrafiya, tibb və s. 
Daha çox beynəlmiləl səciyyə daşıyır. 
3. Texniki elmlər: 
Riyaziyyat, fizika, kimya 

---

 
118
 
PUBL S ST K ÜSLUB 
1. Publisistik üslub-milli ictimai  
    təfəkkürün ifadəsidir. 
3. Publisistik üslubun şifahi forması:  
    radio və televiziysa dili 
5. Publisistik üslubun hər iki formasının əsas  
   xüsusiyyəti fikrin hamı tərəfindən 
anlaşıqlı,  
  aydın və təsirli şəkildə ifadə olunmasıdır.  
2. Bu üslub mətbuatın, radio- 
    televiziyanın dilidir. 
4. Publisistik üslubun yazı forması: qəzet  
     və jurnalların dili 
6. Publisistik üslub adı danışıq dilinə çox yaxındır,  
    ümumişlək sözlərlə zəngindir. 
PUBL S ST K ÜSLUBUN D GƏR FUNKS ONAL ÜSLUBLARLA 
1. Bədii-publisistik üslub 
2. Elmi-publisistik üslub 
3. Rəsmi-publisistik üslub 
Qəzet dilidir. Bu üslub növündə 
publisistik üslubun əsas xüsusiyyətləri 
gözlənilməklə yanaşı, yeri gəldikcə 
obrazlılığa, bədiililiyə də yer verilir. 
Publisistik üslubun bu qolu oçerk və 
felyeton adları ilə tanınır.  
Elmi-kütləvi jurnal və kitabların 
dili nəzərdə tutulur. Müxtəlif elm 
sahələrinə (siyasətə, dinə və s.) aid 
publisistik məqalə və ya kitabların 
dili elmi-publisistik  dildədir. 
Elmi-publisistik dilə elmi-kütləvi 
dil də deyilir.  
Publisistik məzmunlu rəsmi yaxud 
işgüzar sənədin dilidir. Publisistik 
üslub XIX əsrin II yarısında milli 
qəzetlərin nəşrə başlaması ilə 
formalaşmışdır.  

---

 
119
 
MƏ ŞƏT ÜSLUBU 
1. Gündəlik həyatda insanların  
   bir-biri ilə ünsiyyət saxladığı  
  dildir.  
3. Ədəbi dil ən geniş yayılmış  
    üslubdur.  
5. Sözlər orfoepik normalara uyğun şəkildə  
    tələffüz olunur, cümlələr də quruluşuna görə  
    yazılı ədəbi dildəki ilə müqayisədə fərqlənir.  
7.  ntonasiya ilə jest hərəkətləri mühüm rol oynayır.  
   Yarımçıq cümlələr çox işlənir.  
2. Ədəbi dilin gündəlik davranışında  
    işlənən sərbəst və şifahi nitq formasıdır.  
4. Fonetik, leksisk, qrammatik xüsusiyyətlərinə  
    görə yazılı ədəbi dildən fərlənir.  
6. Əsas səciyyəvi xüsusiyyəti sərbəstliyi və  
    yığcamlığıdır.  
 8.Bir çox şair və yazıçılar əsərlərində məişət üslubundan –  
    canlıdanışıq dilindən uğurla bəhrələnir.  

---